Бұл мақаланың идеясы ойымда көптен бері болды. Бұқаралық ақпарат құралдарынан, ғаламтордан Қазақстан халқы ассамблеясы туралы материалдарды сараптағанымда, кейбірінен өшпенділік пен ашық жаулықты кездестірдім. Түрлі ресурста авторлар өз мәлімдемелерін өздерінің жеке пікірі ретінде көрсете отырып, ҚХА-ны формализм, мемлекеттік құрылымдардың мүдделерін ашық лоббилеу, ішкі саяси процестерді манипуляциялау және т. б. деп айыптайды.
ҚХА қызметін түбегейлі өзгертуге, оның құрылымын реформалауға (әрине, олардың түсінігінде және өз ойынша), тіпті ҚХА-ны қоғамдық-саяси институт ретінде толығымен жоюға шақырулар бар, өйткені ҚХА өз ресурстарын тауысқан және өзіне жүктелген міндеттерді одан әрі орындауға жарамсыз деп бізді сендіргісі келгендей. Авторлар ассамблеяның мақсаттары мен міндеттерін, оның қоғамның қазіргі құрылымындағы маңызын жиі түсінбей, сан алуан сындар мен пікірлерді айтуға болады деп есептейді.
Қоғамдық қызметтен алшақ жүрген адамдарға ассамблеяның өміріміздегі орны мен маңызын түсіну қиын. Ол үшін өткенге көз жүгіртейік. Қазақстанның этникалық әртүрлілігі тарихи жағдайлардың ықпалымен қалыптасып, тәуелсіздік алғанға дейін 130-ға жуық этносты құрады. Осыған орай, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның тәуелсіздігін жариялауымен этносаралық қатынастар саласындағы қоғамдық өзара іс-қимылды жүйелеу идеясын алға тартты. Ассамблеяны құру ниеті 1992 жылы Қазақстан халықтарының бірінші форумында айтылды.
Ассамблея жұмысының басталуымен республиканың көптеген ұлттық мәдени орталықтары мен этникалық азшылық өкілдері алғаш рет өз тілі мен дәстүрін жаңғыртудың нақты мүмкіндігіне ие болды, мұның барлығы мемлекеттік қолдаудың арқасында. Осылайша, Қазақстан халқы ассамблеясы барлық азамат үшін тең мүмкіндіктер принципіне негізделген мемлекеттің ұлттық саясатын жүзеге асырудың бірегей құралы болды. Қазақстан халқы ассамблеясы біртұтас азаматтық ұстанымға негізделген біртұтас әлеуметтік-мәдени жүйе аясында этностардың ұлттық келбетін үйлесімді сақтау үшін кең мүмкіндіктер дәлізін жасауға мүмкіндік берді. Осылайша, ҚХА қызметінің маңызды нәтижелерінің бірі этностарды біртұтас ұлтқа біріктірудің сәтті процесі болды. Бейбітшілік пен келісім саясаты халық бірлігі мемлекеттіліктің қалыптасуының, нығаюының және дамуының қуатты факторы екенін дәлелдеді. Егер ассамблея басында елдегі этностардың мүдделерін білдіруге шақырылса, кейінірек ол азаматтық ұстанымы, ортақ мақсаттар мен міндеттер, сондай-ақ біріктіретін ортақ құндылықтар негізінде барлық қазақстандық этностарды біртұтас ұлтқа біріктіру жолында жұмыс жасады. Ата Заңымыздың «Біз, бір тарихи тағдыр біріктірген, төл қазақ жерінде мемлекеттілік құрушы Қазақстан халқы» деген кіріспе сөзіне сәйкес этносаралық қатынастарды үйлестірудегі табыстар көп жағдайда ҚХА қызметінің арқасы.
Бүгінде ассамблея қоғамдық келісім мәселелері құнды мәнге ие болғандардың барлығын біріктіреді. Олардың қатарында мыңнан астам этномәдени бірлестіктер, ҚХА институттары және бірқатар қоғамдық құрылымдар мен жобалар – бір жарым мыңнан астам «Аналар кеңесі», мыңнан астам «Ақсақалдар кеңесі» республикалық қоғамдық бірлестігі, «Жомарт жан» орталықтары, олардың ішінде меценаттар, ҚХА-ның белсенді қайраткерлері, еріктілері бар Ғалымдар клубы, университеттер мен ғылыми-зерттеу институттарында жұмыс істейтін 20-ға жуық ҚХА ғылыми-сараптамалық топтары, кафедралар бірлестігі, шығармашылық топтар бірлестігі, еліміздің барлық өңірінде жұмыс істейтін Достық үйі бар. Сондай-ақ ҚХА аясындағы іс-шараларға белсенді жастарды тарту жұмыстары жүргізілуде. Жоғары және орта арнаулы оқу орындарының базасында жұмысы Қазақстан халқы ассамблеясының мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес үйлестірілетін және бағытталатын студенттер ассамблеялары құрылады.
ҚХА енді парламенттік өкілдіктің жаңа құралына ие болды. Бұдан былай ҚХА ұсынысы бойынша Мемлекет басшысы тағайындайтын Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттары заңнамалық деңгейде кері байланысты, қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға және этникалық топтардың мүдделерінің жиынтығы ретінде ассамблеяға өкілдік етуге шақырылған.
Ассамблея депутаттарының заң шығару қызметіне қатысуы этносаралық және конфессияаралық келісімді, толеранттылықты нығайтуға, қоғамдағы этникалық фактордың саясаттануына, экстремизм мен радикализм көріністеріне жол бермеуге, қазақстандық этностардың және этностардың рухани мәдениеті мен азаматтық қоғамдастығында қазақ халқының рухани мәдениетін топтастыру арқылы қазақстандық патриотизм мен бірегейлікті қалыптастыруға ықпал етеді.
Қазақстан халқы ассамблеясының мерейтойы баршаға этносаралық келісім мен ұлттық бірлік саясатының бірегей институтының үш онжылдық тарихына тереңірек үңілуге, өзін оның қалыптасуына белсенді қатысуда, қалыптасу және даму процестерін түсінуде, достықты, жалпыұлттық бірлік пен қоғамдық келісімді нығайтудағы сарқылмас әлеуетті ашуда көруге мүмкіндік береді.
Андрей АВДЕЕВ, «Русская община
столицы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы
