Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сүйенсек, Қазақстанда күн сайын жатыр мойны обырына қатысты 5 дерек тіркеледі және 2 әйел қатерлі ісіктен қайтыс болады екен. Жатыр мойны обыры гинекологиялық патологияда сүт безі қатерлі ісігінен кейін екінші орында тұр.
Қызыңызға екпе алуға дайынсыз ба?
«90-95% жағдайда жатыр мойны обырының даму себебі онкогендік типтегі адам папилломавирусы 16 және 18-інші түрлері екені дәлелденді. 80-95% жағдайда жатыр мойны обыры әйелдердің жас, әлеуметтік белсенді, бала туу жасында, яғни 20-45 жаста анықталады. Сондықтан Қазақстанда әйелдердің жатыр мойны обырын тіркеу жағдайларын қысқартуға мүмкіндік беретін АПВ-ге қарсы вакцинация ретінде алдын алу шараларын қабылдау маңызды» дейді Астана қаласының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Жанна Пралиева.
Оның айтуынша, бүгінгі таңда Қазақстанда жатыр мойны обырына қарсы онкологиялық қызмет бағдарламасының негізгі мақсаты – 11 жастағы қыздарды адам папилломавирусына қарсы вакциналау арқылы аурудан сақтау.
Жалпы, елімізде адам папилломавирусына қарсы жоспарлы вакцинация 11 жастағы қыздарға осы қыркүйек айынан басталады. Вакцинация мектептерде ата- аналардың келісімін алғаннан кейін ерікті түрде жүргізіледі. Көпжылдық иммунитетті қалыптастыру үшін вакцинация 0-6 ай аралығында екі рет жүргізілуі керек.
«Қазақстанда АҚШ өндірген «Мерк Шарп және Доум» адам папилломавирусына қарсы вакцина қолданылатын болады. 4 валентті вакцина, ол 4 жоғары онкогенді HPV-6, 11, 16, 18 түрлерінен қорғайды. Адам папилломавирусына қарсы вакцина 2006 жылдан бастап әлемнің 135 елінде, атап айтқанда, Австралия, Бельгия, Ұлыбритания, Германия, Швейцария, Дания, Норвегия, АҚШ және тағы басқа елдерде қолдануда көп жылдық тәжірибесі бар. ТМД елдерінде АПВ-ға қарсы вакцинация бағдарламасы Армения, Грузия, Молдова, Түрікменстан, Қырғызстан және Өзбекстанда енгізілді. Сондықтан, ата-аналарды вакцинация туралы тағы бір рет қайта ойлануға шақырамын. Өйткені бұл вакцина сіздің балаңыздың денсаулығы үшін Ұлттық профилактикалық егу күнтізбесіне сәйкес басқа міндетті екпелер сияқты маңызды» дейді Жанна Қыдырбайқызы.
Скринингтің артықшылығы көп
Адам папилломавирусы – тері мен шырышты қабықтарды жұқтыруы мүмкін вирустардың 200-ден астам түрінің тобы. Бұл түрлердің кейбірі онкогенді және жатыр мойны обырын, сондай-ақ басқа да онкологиялық ауруларды, соның ішінде жыныс мүшелері мен жұтқыншақ обырын тудыруы мүмкін. «HPV негізінен, жыныстық қатынас арқылы беріледі, бірақ жұқтырған теріге немесе шырышты қабаттарға тиген кезде де жұғуы мүмкін. Жатыр мойны обыры – жатыр мойнындағы қалыптан тыс жасушаларда дамиды, оны қынаппен байланыстыратын жатырдың төменгі бөлігі. Оның пайда болуы себебі – ұзақ мерзімді инфекция. Бастапқы кезеңдерде жатыр мойны обыры елеулі белгілерді көрсетпеуі мүмкін, бұл оны уақтылы анықтауды қиындатады. Ауру дамыған сайын әдеттен тыс вагинальды разряд, етеккір арасындағы қан кету, жыныстық қатынас кезінде ауырсыну және жамбас аймағындағы ыңғайсыздық сияқты белгілер пайда болуы мүмкін» дейді Астана қаласы Көпсалалы медицина орталығының жатыр мойны патологиясы бөлімшесінің басшысы, онкогинеколог Бақытжан Әлібекова. Оның пікірінше, жатыр мойны обырының скринингі аурудың дамуын болдырмауға немесе емдеуді ерте бастауға мүмкіндік беретін қатерлі ісікке дейінгі өзгерістер мен қатерлі ісіктерді ерте анықтауға бағытталады. Ол екі әдістен тұрады. Біріншісі, ПАП сынағы (цитологиялық зерттеу). Ол бойынша жатыр мойнындағы қатерлі ісікке дейінгі өзгерістерді көрсете алатын қалыптан тыс жасушаларды анықтау үшін жасалады. Сынақ емделмеген жағдайда қатерлі ісікке әкелуі мүмкін жасушалардың болуын анықтауға мүмкіндік береді. Ал екіншісі – HPV сынағы. Яғни, жатыр мойны обырының дамуының негізгі қауіп факторлары болып табылатын жоғары онкогенді HPV түрлерінің болуын анықтайды. Бұл тест көбінесе ПАП тестімен бір уақытта жасалады.
ТҰРАҚТЫ ТЕКСЕРІЛУ КЕРЕК
Сонымен, мамандар ұсынған скринингтер туралы айтайық. Скрининг 21 жастан бастап ұсынылады. 21 мен 29 жас аралығындағы әйелдер әр 3 жыл сайын ПАП-тест тапсыруы керек. 30 бен 65 жас аралығындағы әйелдер әр 5 жыл сайын ПАП-тест пен HPV тестінің комбинациясын немесе әр 3 жыл сайын тек ПАП-тест тапсыра алады.
«Тұрақты скринингтік тексеру жатыр мойны обырының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді және ауруы бар әйелдердің болжамын жақсартады. Жатыр мойны обырының скринингі көптеген емханалар мен медициналық орталықтарда мемлекеттік денсаулық сақтау бағдарламасы арқылы тегін жүргізіледі. Жатыр мойны обырын скринингтің мемлекеттік бағдарламасы әйелдер үшін маңызды профилактикалық шараны қамтамасыз етеді. Үнемі скринингтен өту және оның маңыздылығы туралы хабардар болу жатыр мойны обырымен күресуде, оның алдын алуда және елдегі әйелдердің денсаулығын жақсартуда маңызды рөл атқарады» деп түйіндеді онкогинеколог Бақытжан Советқызы.
Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ
