Көрнекті ақын, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Абай атындағы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Серік Ақсұңқарұлының өлеңдерін академиктер, қаламгерлер қауымы, өнер иелері, жалпы шығармашылық орта, билік өкілдері, қара орман халқы да сүйсініп оқиды. Бұған ақынның шығармашылығы туралы ілгеріде айтылған пікірлер мен күні кеше ғана мерейлі 75 жасқа толуына орай әлеуметтік желілерге жазылған құттықтаулар легі айқын дәлел. Арқадағы ең биік шың Ақсораңнан шыққан ақын Алаш көгіне самғап, жыр жұлдызын жандырды.
Астана қаласының әкімі Жеңіс Қасымбек жолдаған құттықтауында ақынмен Қарағанды облысында еңбек еткен жылдары етене араласқанын айта келе: «ол қай кезде де ел-жұрттың сөзін сөйлеп, игі бастамалардың жаршысы болып жүретін. Ақын ретінде Серік ағамыздың отты жырлары – қазақ әдебиетінің шоқтығы биік туындылары санатында. Сондықтан оны тек Арқа жұртына емес, тұтас қазақ еліне ортақ айбоз ақын деп білеміз» деген ізгі лебізін білдірді.
«Барыс жылы туған асау балықпын» деп жырлайтын шайыр әдебиет әлемінде соны соқпақ салды. Белгілі әдебиет сыншысы, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты Амангелді Кеңшілікұлының пікірінше, Серік Ақсұңқарұлы – қазақ поэзиясындағы ең тұңғыш модернист ақын. «Ол қазақ поэзиясын түрлендіріп, жыр әлеміне заман ағымына сай өлеңнің жаңа техникасын алып келді. Ақынның жазғандары – рухты поэзия» дейді сыншы.
Ал ақынның шығармашылығы жайында шаршы топта алғашқы жылы сөзді көрнекті ақын Қуандық Шаңғытбаев айтты. Бұл – осыдан тура жарты ғасыр бұрын болған оқиға. Керекуде жас ақын-жазушылардың аймақтық кеңесі өтіп, Чили туралы Серік ақынның оқыған өлеңін жоғары бағалаған Шаңғытбаев «Ақсұңқарұлын осы бір-ақ жырымен одаққа алуға болады» деген пікірімен зал ішін дүрілдетіп жіберген еді.
Ақсұңқарұлының өлеңдері туралы кезінде талайға алдырмайтын терең ақын Жұмекен Нәжімеденов, көрнекті ақындар Ғафу Қайырбеков пен Кеңшілік Мырзабеков, академик Серік Қирабаев, қабырғалы қаламгерлер Шерхан Мұртаза мен Мұхтар Мағауин (бұл тізімді әрі қарай да соза беруге болады – А.Қ.) жылы сөз айтты. «Қарлығаш» атты ұжымдық жинақты оқыған Жұмекен «Серік өлеңдерінде еркін, көтеріңкі үн бар. Ол үн кейде романтикалық сарынға ауысып кетеді. Бірақ ақын романтикасы реалистік деталь-образдармен, бояулармен қанықтырылып отырады екен» деп жазды «Тақырып. Талғам» атты мақаласында.
«ХХ ғасырдың 20 сәті» жинағы шыққанда: «Серік Ақсұңқарұлының талантын туған жердің ақсұңқарын сақтағандай сақтап, аялауымыз керек!» депті Ғафу Қайырбеков.
Серік Қирабаев ақынның «Моцарт пен Сальери (осы заманғы нұсқа)» шығармасынан жаңа ізденісті аңғарып, «Талантты ақын ой батылдығына қоса, бейнелі суреттермен заман мен адам өмірі туралы танымын паш еткен» деген пікір айтты.
Серік Ақсұңқарұлының талайларды тәнті еткен өлеңі «Қасқырдың монологы» аталады. Шерхан Мұртаза ақынмен кездескен жерінде осы өлеңді оқытатын. Көрнекті қаламгер «Адам ата – Хауа ана» жыр жинағына да сүйсінді. «Ақсұңқарұлы баяғы-баяғы бабасы Күлтегінді іздейді. Таба алмай шарқ ұрады. Түрік әлемінің абыройын асқақтатқан Күлтегін заманын аңсап, Иисус Христостың оралуын зарыға күткен христиандар сияқты ақын да ұлы рух пайғамбарларының қайта келуін аңсармен армандайды» дейді Шерхан Мұртаза. Айтқандай, ақынның кейінгі шыққан жыр жинағы «Көкейімде Күлтегіннің жазуы» аталады. Осы кітабы үшін оған Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық берілді.
1975 жылы «Көктем тынысы» атты ақындардың ұжымдық жинағы жарық көрді. Оған Несіпбек Айтұлы, Исраил Сапарбай, Зайда Елғондинова, Иран Ғайып, Жұматай Жақыпбаев сынды жас шайырлардың туындылары енді. Осы кітаптан жалындаған жиырма бес жастағы Серік Ақсұңқарұлының өлеңдері де көрінді.
Сол кезде ақын Ресейдің Пенза қаласында әскери борышын өтеп жүрген еді. Анасының салып жіберген хатының арасынан шыққан жұп-жұқа ғана кітап ақынға алтынмен апталғандай боп көрінді. Сөйтсе, жинақты құрастырушыларға айтып жүріп, өлеңдерін ақын ағасы Дәуітәлі Стамбеков қостырған екен. Серік Ақсұңқарұлының кейіннен: «Менің пірім-Сүйінбай» деген Жамбыл тәтем. Менің пірім – Қасым мен Дәуітәлі! Алдында Дәуітәлідейін адуынды азамат ағасы болмаса, мына дүниеде мендей Серік Ақсұңқар деген басы жұмыр пенде болар еді. Ақын болмас еді!» дейтіні содан.
Серік Ақсұңқарұлы шығармашылығының шарықтауына үлес қосқан тағы бір азамат – халқымыздың күй өнерінің білгірі, ғұлама ғалым Ақселеу Сейдімбек. Ахаң «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінің әдебиет және өнер бөлімінің меңгерушісі қызметінде жүргенде Серік ақынның «Жиырмасыншы ғасырдың жиырма сәті» атты поэма-панорамасын оқиды. Сол кездегі саясатқа келмейтін туындыны Ақселеу алып қалады. Араға бірнеше жылдар салып, газеттің тұтас бетіне «Құрлықтар» деген тақырыппен жариялатады.
Иә, Серік Ақсұңқарұлына осындай тұлғалардың шапағаты тиген. Өз кезегінде біраз жыл Жазушылар одағының Қарағанды облыстық филиалына жетекшілік еткен Ақсұңқарұлының осы өңірден талантты ақындардың шығуына қосқан үлесі мол. Руслан Нұрбай, Серік Сағынтай, Қайрат Асқар, Бағдат Мүбарак, Рахат Әбдірахманов сынды ақындарды жұрт «Ақсұңқарұлының абадандары» деп атайды. Ал олардың соңынан шыққан Мирас Асан, Рауан Қабидолдин, Қуаныш Медеубаев, Алмаз Мырзахмет, Жанат Жаңқашұлы, Жәнібек Әлиман, Ерік Нарын атты жас ақындардың шығармашылығы Қарағанды жерінде кешегі Қасым өлеңде жағып кеткен оттың сөнбегенінен хабар береді.
Серік Ақсұңқарұлының сөз ғана емес, саз әлеміне де қосқан үлесі бар. Талантты әнші Мейірхан Адамбеков шырқаған «Шайтанкөл» әні – ақынның төл туындысы. Бұған қоса, ақын дарынды композитор Есжан Әміровпен тандем құрып, тамаша әндерді туындатты. Бұл әндер «Қарағанды вальсі», «Қыдыр қонған Қызылорда», «Есіл мен Нұра», «Абыралы» болып кете береді. Қазақтан шыққан тұңғыш бард Табылды Досымов Ақсұңқарұлының «Өмір деген күнді айналу» өлеңіне ән тудырды. Бұл туындыны кейіннен талантты ақын Мақсат Күземхан жаңғыртты. Белгілі композитор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Кентау Назарбек «Қасқырдың монологын» әнге айналдырды.
Осыдан 5 жыл бұрын Серік Ақсұңқарұлының шығармашылығына тоқталып: «Кез келген қаламгер ұлттық ақын немесе ұлттық жазушы бола алмайды. Ол үшін ғасырлар бойы қалыптасқан өз ұлтыңның сөз мәйегін, тіл құнарын бойға сіңіре білу керек. Ондай қаламгерлер бізде бар. Соның бірі де, бірегейі де – арқалы ақын Серік Ақсұңқарұлы. Ақсұңқарұлының жырларынан дала дидары айқын көрініп, ата-бабаларымыздан дарыған Алаш рухы атойлап тұрады. Ақын соны өлең тілінде шебер, нанымды кестелей біледі» деп жазған едік. Әлі де сол пікірдеміз.
Аманғали ҚАЛЖАНОВ
