Астанада әбден тозығы жетiп, қабырғасы әне-мiне құлағалы тұрған үйлердiң саны – 228. Жалпы аумағы 150 мың шаршы метрдi құрайтын мұндай үйлерде шамамен 3000 отбасы өмiр сүруде.
Қаланың құтын қашырып тұрған жайлар қашан құлатылады?
Ескi үйдiң қожайындарына мемлекет тарапынан жаңа пәтер берiле ме?
Бұл – тұрғындардың көкейiнде жүрген жауабы бұлыңғыр сауалдар.
Есiлдiң сол жағалауы… Әлемге әйгiлi сәулетшiлер қолтаңбасын қалдырған жаңа қала күн санап асқақтап келедi. Экологиялық тазалық, технологиялық жетiстiк, интеллектуалдық еркiндiктi кез-келген ғимараттан сезiнуге болады. Қала мен табиғаттың үйлесiмдiлiгiне сай көрiнiс тапқан туындылар бүгiнде көпшiлiктiң көзайымына айналды. Ал оң жағалау ше? Әдетте ескi қала атанып кеткен бұл жақ бұрынғымен салыстырғанда әлдеқайда өзгерген. Көшелер жөнделiп, аулалар абаттандырылды. Халық көп баратын қоғамдық орындарда қызмет түрлерi ұлғайды. Оң жағалауда орын тепкен Кенесары хан ескерткiшi, С.Сейфуллин мұражайы мен мүсiнi, «Отан қорғаушылар» монументi, Тұңғыш Президент мұражайы, К.Байсейiтова атындағы Ұлттық опера және балет театры, Қ.Қуанышбаев атындағы қазақ академиялық драма театры, М.Горький атындағы орыс драма театры және астаналық саябақ қаланың көрiктi жерлерiне жатады. Десек те, Кенесары, Бейсекбаев, Гете, Затаевич, Потанин тағы басқа көшелердiң бойында орын тепкен көрiксiз жер үйлердiң барын да айтуға тиiспiз.
Дәл қазiргi таңда 2978 үй қайта қалпына келтiрудi қажетсiнедi. Өткен ғасырдың 40-шы, 60-жылдары қамыстан салынған 2, 3, 4 қабатты үйлер жөндеуге мүлдем келмейдi. Халық арасында «хрущевка» және «ленинградтық» деп аталатын бес қабатты үйлердiң де пайдалану мерзiмi 30-50 жылмен шектеледi. Бас қаладағы тұрғын үй қорының техникалық жағдайын тексеру нәтижесiне тоқталсақ, сол кезеңдерде салынған үйлер 70 пайызға дейiн тозып кеткен.
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық агенттiгiнiң төрағасы Серiк Нокиннiң айтуынша, конструктивтiк элементтерi апатты жағдайға душар болған үйлердi күрделi жөндеуден өткiзу экономикалық тұрғыдан өте тиiмсiз көрiнедi. Егер аталған аймақтарда кешендi қалпына келтiру жұмыстары қолға алынатын болса, 11 мың 264 пәтердi бұзу керек.
«Бұл жұмыстар бойынша жалпы аумағы 588 мың шаршы метрлiк 2978 үйдi немесе 11 мың 264 пәтердi ысыру қажеттiгi туындайды. Апатты жағдайда тұрған 228 үй мен тозығы жеткен 150 мың шаршы метр үй де осының iшiне кiредi. Ескi үйлердiң орнына салынады деп жобаланған тұрғын үйдiң жалпы аумағы 3,1 млн шаршы метрдi құрамақ»,– дейдi ол.
Қала әкiмдiгiне салмақ салатын ауқымды жұмыстардың бiрi – ескi қаланы жаңалау. Ол үшiн бiрнеше бағыттағы жұмыстар қарастырылмақ. Ең алдымен, қайта қалпына келтiрiлетiн үйлердi анықтау керек. Одан кейiн меншiктi мүлiкке сараптама жасау көзделген. Бұзылатын нысандардың қожайындарымен келiсiм жасау да оңай емес. Ескi және құлау алдында тұрған үйлердi бұзу, жаңа үйлердiң жобасын жасау және салу үшiн де жүйелi жоспар қажет. Инженерлiк-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау және салу өз алдына арнайы уақытты қажет ететiн болса, бұзылған үйлердiң орнына жаңа пәтерлер салып берудi тездету тұрғындардың басты талабы болып отыр. Егер бұл шаралар өз кезеңiмен жүзеге асса, елорданың сәулеттiк келбетi жақсарып қана қоймай, сол жағалау мен оң жағалаудың айырмашылығы айтарлықтай азаяр едi.
Алайда бұзылуға тиiс үйдiң иелерi шағым айтып, жергiлiктi басшылардың есiгi мен табалдырығын қанша тоздырса да аталмыш мәселелердi дәл бүгiн шешу мүмкiн емес. Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық агенттiгi төрағасының орынбасары Николай Тихонюктiң мәлiмдеуiнше, 2018 жылға қарай, тозығы жеткен 228 үйдi бұзу және ол үйлердiң шығынын өтеу үшiн 40 миллиард теңге керек. Жалпы Астана қаласында 2018 жылға дейiн 18400 пәтер салу жоспарланған екен. Мұның iшiнде 4074 пәтер бұзылған үйлердiң қожайындарына берiледi деп күтiлуде.
Айта кетерлiгi, қаланың тұрғын үй қорындағы ескi үйлердiң көбiн күрделi жөндеуден өткiзу жергiлiктi әкiмдiктiң назарынан тыс қалған емес. Мысалы, 2011 жылдың iшiнде 12 көппәтерлi үйдiң шатыры, кiреберiс, жертөле, су, кәрiз және басқа да инженерлiк желiлерi күрделi жөндеуден өткiзiлдi. Ал биылғы жылы тағы 50 көппәтерлi үйдi жаңарту мақсатында ауқымды жұмыстар жүзеге аспақ. Сондықтан ескi үйлердiң тұрғындары мәселесiн қозғағанда, түсiнiстiк танытқаны абзал.
Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ
