بالاباقشادا تاماقتانۋ جاعدايىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋ – ولاردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋداعى ماڭىزدى شارانىڭ ءبىرى. بۇل وزەكتى ماسەلە جۋىردا استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ وتىرىسىندا تالقىلاندى.
قالالىق ءماسليحاتتا اسقار سماعۇلوۆتىڭ توراعالىعىمەن الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى تۇراقتى كوميسسيانىڭ بالاباقشالاردى 2023 جىلعا تاماقتاندىرۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ ماسەلەسى بويىنشا وتىرىسى ءوتتى. تۇراقتى كوميسسيانىڭ توراعاسى وتىرىسقا قاتىسۋشىلاردى دەپۋتاتتار توبىنىڭ وتىرىسقا دايىندىق شەڭبەرىندە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋدىڭ بىرقاتار وبەكتىسىنە بارعانى تۋرالى حاباردار ەتتى.
ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى قاسىمحان سەنعازىەۆ مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمدار جەلىسىن دامىتۋ جونىندەگى اعىمداعى جاعداي تۋرالى بايانداپ, 0 جاستان 2 جاسقا دەيىنگى جانە 2 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالاردى قامتۋ, Indigo ەلەكتروندىق پورتالىندا تىركەلگەن بالالار سانى بويىنشا ستاتيستيكا دەرەكتەرىن كەلتىردى. ق.سەنعازىەۆ اعىمداعى جىلى كوپپاتەرلى كەشەندەردىڭ ءبىرىنشى قاباتىندا 500 ورىنعا شاقتالعان بالالار ورتالىعىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. 12 بالاباقشا اتتەستاتتاۋدان ءوتتى, 57 بالاباقشادا اتتەستاتتاۋ جوسپارلانعان. ءبىلىم باسقارماسى «بولاشاق» كق-مەن بىرلەسىپ, ءاۋتيزمى جانە دامۋدىڭ باسقا دا ەرەكشەلىكتەرى بار بالالارعا ءبىلىم بەرۋدىڭ ينكليۋزيۆتى مودەلىن ەنگىزۋگە باعىتتالعان «ءاربىر بالا مەكتەپكە لايىق» جوباسىمەن جۇمىس ىستەۋدە. بالاباقشالاردا ينكليۋزيانى نەعۇرلىم اۋقىمدى ەنگىزۋ ءۇشىن قولدانىستاعى زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەت.
بالاباقشالاردا تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋعا قاتىستى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى قازاق تاماقتانۋ اكادەمياسىمەن بىرلەسىپ, بالاباقشالارعا ارنالعان بىرىڭعاي ءمازىر, تەحنولوگيا كارتاسى ازىرلەنگەنىن حابارلادى. جەكەمەنشىك بالاباقشالاردا تاماقتانۋ قۇنى 20800 تەڭگەنى قۇرايدى. مەملەكەتتىك بالاباقشالاردا تاماقتانۋ قۇنىن جەكەمەنشىك بالاباقشالار قۇنىنىڭ دەڭگەيىنە دەيىن جەتكىزۋ ۇسىنىلادى, ويتكەنى تاماقتاندىرۋ ءتاريفى 8 جىل بويى قايتا قارالماعان جانە بۇگىنگى تاڭدا بالاباقشالاردا تاماقتاندىرۋدى قارجىلاندىرۋ رەسپۋبليكاداعى ەڭ تومەن باعانىڭ ءبىرى سانالادى. ق.سەنعازىەۆ پروبلەمالىق ماسەلەلەردىڭ ىشىندە كادر الەۋەتى ماسەلەسىن دە ەرەكشە اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا قالادا بالاباقشا مەڭگەرۋشىسىنىڭ 12 بوس ورنى, تاربيەشىنىڭ 401 بوس ورنى, تاربيەشى كومەكشىسىنىڭ 246 بوس ورنى قالىپتاسقان, تاربيەشىلەردىڭ 32 پايىزىندا بەيىندىك ءبىلىم جوق.
دەپۋتات ت.ادامبەكوۆ بيۋدجەت جونىندەگى كوميسسيا بەيىندىك كوميسسيامەن بىرلەسىپ, مەكتەپكە دەيىنگى تاماقتاندىرۋدى قوسىمشا سۋبسيديالاۋدى قولداۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي جۇمىس اتقارعانىن اتاپ ءوتتى. ايتۋىنشا, قالادا جىلىنا كەم دەگەندە 30 مىڭ بالا تۋادى, وسىعان بايلانىستى جىل سايىن مەكتەپكە قانشا بالا جىبەرىلەدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. اتا-انانىڭ كوپشىلىگى بالالارىنىڭ مەملەكەتتىك بالاباقشالارعا بارعانىن قالايتىنى بەلگىلى. دەپۋتاتتىڭ پىكىرىنشە, ءار اۋداندا بالاباقشا سالۋدى جوسپارلاۋ قاجەت. سايلاۋالدى ناۋقان بارىسىندا دەپۋتاتتار تۇرعىندارمەن كەزدەسىپ, ەكى مەملەكەتتىك بالاباقشاعا بارىپ, تاربيەشىلەر مەن بالالاردىڭ انا ءتىلىن ءبىلۋى تۋرالى اڭگىمەلەسكەن. بالالار قازاق تىلىندە تەك ساباق كەزىندە, ال ساباقتان كەيىن ورىس تىلىندە سويلەيتىنى انىقتالدى. باسقارما تاراپىنان ءتىلدىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن قانداي ءىس-شارالار جوسپارلانىپ وتىر, سونداي-اق بالاباقشالاردا قاۋىپسىزدىك قامتاماسىز ەتىلگەن بە دەگەن ساۋالدار قويىلدى.
دەپۋتات م.اجيكەنوۆا جەكە بالاباقشالار تۋرالى ءسوز قوزعادى, ولاردىڭ 80 پايىزى ءۇي-جايلاردى جالعا الادى. اتا-انالار بالاسىنا بالاباقشا تاڭداعاندا بىلىكتى تاربيەشىلەردىڭ بولۋى, بالاباقشانىڭ جۇمىس ورنىنا جاقىن ورنالاسۋىنا بايلانىستى تاڭدايدى. دەپۋتات ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسىنا بالاباقشا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن ۇلعايتۋ بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگانعا ۇسىنىستار ەنگىزۋدى سۇرادى, ويتكەنى بۇگىنگى تاڭدا وتە تومەن جالاقىعا بايلانىستى بالاباقشالارعا تاربيەشى تابۋ قيىن.
دەپۋتات ە.داكەنوۆ ءۇش مەملەكەتتىك بالاباقشاعا بارعانىن, بارلىق جەردە جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن, الايدا «ەر توستىك» بالاباقشاسىنىڭ شاتىرى جوندەلمەگەنىن, بۇل بالالار ءۇشىن وتە قاۋىپتى ەكەنىن ايتتى.
دەپۋتات س.ساميدين دە بالاباقشالاردى ارالاۋعا قاتىسقانىن ايتىپ, بالاباقشالاردىڭ قاناعاتتانارلىق جۇمىسىنا قاتىستى ارىپتەسىن قولدادى. دەگەنمەن بالاباقشا باسشىلارىنىڭ تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋىندا ايىرماشىلىق بار. مىسالى, «بايتەرەك» بالاباقشاسىنىڭ باسشىسى بۇل ماسەلەگە وتە ۇتىمدى قارايدى جانە ءمازىر باسقا بالاباقشالارعا قاراعاندا الدەقايدا ءارتۇرلى, سوندىقتان وڭ تاجىريبەنى تاراتۋ قاجەت. دەپۋتات ەسكى بالاباقشالاردىڭ ۇلكەن اۋماعى جانە بالاباقشالارعا جاپسارلاس قۇرىلىس سالۋ مۇمكىندىگى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق, دەپۋتات ءوز وكرۋگىنىڭ اتا-انالارى مەملەكەتتىك بالاباقشالار سالۋدى تالاپ ەتەتىنىن ايتتى, ويتكەنى جەكە بالاباقشالار ناشار جۇمىس ىستەيدى. مەملەكەتتىك بالاباقشالار باقىلانادى, سوندىقتان ولاردىڭ جۇمىسى قاناعاتتانارلىق. س.ساميدين جەكە بالاباقشالاردى باقىلاۋعا قاتىستى قاۋلىعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى ۇسىندى, ويتكەنى ماسەلە بالالار جايلى بولىپ وتىر.
تۇراقتى كوميسسيانىڭ ءتوراعاسى كوپتەگەن بالاباقشا ويىن الاڭىن اشۋعا ءوتىنىم بەرەتىنىن, بىراق قنجە بويىنشا وتپەيتىنىن, ويتكەنى عيماراتتان الاڭعا دەيىنگى اراقاشىقتىق شاعىن بولۋى ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قازىر اۋلالاردا قوسىمشا ورىن جوق. بولاشاق بالاباقشا قۇرىلىسىندا ويىن الاڭى ءۇشىن ورىن ءبولۋ جونىندە قۇرىلىس سالۋشىلارعا تالاپ قويىلسا دەگەن تىلەك ايتىلدى.
دەپۋتاتتار اتا-انالار تاراپىنان سىنعا ۇشىراماۋ ءۇشىن جەكەمەنشىك بالاباقشالاردى اشۋ ەرەجەسىن قاتاڭداتۋدى ۇسىندى, تاربيە مەن وقىتۋ قازاق تىلىندە جۇرگىزىلەتىن بالاباقشالار سانىن ۇلعايتۋعا بايلانىستى ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ۇستانىمىن قولدايتىنىن ءبىلدىردى, بالاباقشالاردا تاماقتانۋ ءتاريفىن ۇلعايتۋدى, بالاباقشالار شتاتىنا ديەتولوگ بىرلىگىن ەنگىزۋدى قولدادى, قوسىمشا قۇرىلىس جانە جاڭا باس جوسپارعا ەنگىزىلۋى ءتيىس الەۋمەتتىك نىساندار (جەكە بالاباقشالار, دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرى جانە ت. ب.) ماسەلەسىن جەكە وتىرىستا تالقىلاۋدى ۇسىندى.
كوميسسيا توراعاسى وتىرىستى قورىتىندىلاي كەلە, كوميسسيانىڭ قاراۋىنا شىعارىلعان ماسەلە قارالعانىن جانە دەپۋتاتتاردىڭ ەسكەرتۋى مەن ۇسىنىسى ەسكەرىلە وتىرىپ, ءتيىستى قاۋلى قابىلداناتىنىن حابارلادى.
P.S: سۋبسيديالاۋ نە بەرەدى: بىرىنشىدەن, بالاباقشالارداعى كەزەكتى ەداۋىر تومەندەتەدى, جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسى ورنالاستىرىلادى. ەكىنشىدەن, جەكە بالاباقشالارداعى, تاربيەلەنۋشىنىڭ جاسىنا قاراماستان, تاماقتانۋعا جۇمسالاتىن شىعىنداردىڭ 100 پايىزىن وتەۋ جوسپارلانادى. قاراجات وتىنىمدەردىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى انىقتالادى. قانشا ورىن انىقتالسا, سونشا ورىنعا قارجى بولىنەدى. قازىرگى ۋاقىتتا 398 جەكەمەنشىك بالاباقشادا مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسى قولدانىستا. بۇل – ءبىر بالاعا ايىنا 46189 تەڭگە بولىنەدى دەگەن ءسوز. جالپى, جەكە ۇيىمداردىڭ مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسى ءۇشىن كەلەسى تالاپتار مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىنىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەرگە مىندەتتى تۇردە سايكەستىگى, ياعني سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق نورمالاردىڭ ساقتالۋى جانە دە تاماقتانۋ ءۇشىن اتا-انانىڭ اقى تولەۋ جيىنتىعى ايىنا 20800 تەڭگەدەن اسپاۋى قاجەت.
