«سوعىس» دەگەن نەتكەن سۋىق ءسوز! ال «جەڭىس» – جانعا جايلى, جۇرەككە جىلى, ايرىقشا اسىل ءسوز. «بەيبىتشىلىك» دەگەندە كوز الدىمىزعا مامىراجاي تىرشىلىك ەلەستەيدى.
ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قارساڭىندا بۇل ويلاردى تەگىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن. ءبىز بەيبىت كۇننىڭ قادىرىن تەرەڭ تۇسىنۋگە مىندەتتىمىز. ۇلى وتان سوعىسىنان امان ورالعان اتالارىمىزدىڭ سانى جىل سايىن ازايىپ بارادى. ولاردىڭ جاس ۇرپاققا ايتار ونەگەلى اڭگىمەلەرى از ەمەس. ويتكەنى, وتتى جىلداردا ەتىگىمەن قان كەشكەن اعا ۇرپاق سۇراپىل سوعىستى ءوز باستارىنان وتكىزىپ, نەبىر زۇلماتتاردى كوزىمەن كوردى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا ميلليونداعان ادامدار كوز جۇمىپ, كوپتەگەن قالالارعا, ەلدى مەكەندەرگە قىرۋار زيان كەلدى.
سول سۇراپىل سوعىسقا مەنىڭ اتام بارلىباي تابەشوۆ تە قاتىسىپ, فاشيستەرگە ويسىراتا سوققى بەرۋگە اتسالىستى. قولىنا قارۋ الىپ, نەمىس باسقىنشىلارى جاۋلاپ العان جەرلەردى ازات ەتۋگە بەلسەنە ارالاستى. اتامنىڭ اڭگىمەلەرىن ەستىپ وتىرسام, كوز الدىما نەبىر قورقىنىشتى كورىنىستەر ەلەستەيدى. قيراعان قالالار, جىلاعان بالالار, وتباسىنىڭ تىرەۋىنەن ايىرىلعان انالار… وسىندايدا قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ: «التىن انام, وتانىم, سەنەن ايار جانىم جوق, سەنەن ىركەر كۇشىم جوق, دەپ ەر قاناتىڭا ءمىن-داعى ورگە باس» دەگەن ءسوزدى ەسكە الىپ, وتان ءۇشىن وتقا تۇسكەن مايدانگەر اتالارىمىزدى قۇرمەتپەن اۋىزعا الۋدىڭ رەتى بار. ويتكەنى, ول كىسىلەر جەرىمىزدى جاۋدان ازات ەتۋدە ەرەكشە ەرلىك كورسەتتى.
ءومىر – كۇرەس
ادامعا ءومىر بەرگەن ءبىر- اق رەت,
ومىردە كەلسە شاماڭ جاقسىلىق ەت.
ادام بوپ دۇنيەگە كەلگەننەن سوڭ,
وكىنبەي سول دۇنيەدەن ادام بوپ كەت.
ءومىر جولى بۇرالاڭ بەلەس- بەلەس,
قۇر تىرشىلىك دۇنيەدە ءومىر ەمەس.
كەزەكتەسىپ, كۇنگەي مەن كولەڭكەسى,
ەش ۋاقىتتا مىنەكەي بولدىم دەمەس.
تايتالاس ءساتتى, ءساتسىز ءومىر كۇرەس,
ادال ەڭبەك قاشاندا بولمايدى ەش.
ءار كەزەڭنىڭ ءوزىنىڭ مەزگىلى بار,
سول كەزەڭنەن, باۋىرىم, قالمايىق كەش.
ارقاشان بولاتتاي بول بولعان ىسكە,
سوڭىن كۇت, سابىر ساقتا, كۇيىپ-پىسپە.
بايىپتاپ, پاراسات پەن اقىلعا كەل,
ادىلەت باعىنبايدى قارا كۇشكە.
وكىنبە ەرتەڭ جوقسىڭ, بۇگىن بارسىڭ,
ىستەگەن ىزگى ىستەرىڭ ەستە قالسىن.
ومىردە ۇلاعاتتى ىستەرىڭنەن,
ۇلگى بوپ كەيىنگىگە ىزدەر قالسىن.
مەنىڭ اتام بەلورۋسسيا مەن ۋكراينانى, ودان كەيىن گەرمانيانى ازات ەتۋگە قاتىستى. ول كەزدە ۋكراينا مايدانىنىڭ 35-مەحبريگاداسىنىڭ مينومەتشىسى ەدى. ۋاقىت وتە كەلە ۋكراينا مايدانىندا مارشال كونەۆتىڭ 7-ديۆيزياسىندا ارتيللەريا دالدەۋشىسى بولدى. سول شايقاستا پولشا, چەحوسلوۆاكيانى ازات ەتۋگە بىلەك سىبانا كىرىسكەن بولاتىن. اتام سول شاقتاعى قاندى قاساپتى اياعىنا دەيىن باستان وتكەردى.
ءيا, سوناۋ ءبىر سۇراپىل سوعىس جىلدارىندا اتالارىمىز قانشا جەردى ازات ەتتى دەسەڭشى. ەڭ باستىسى, بۇل قاسىرەتتى شاق ارتتا قالدى. قازىرگى تاڭدا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم تۇرعاندا, سىرتتان كەلەر جاۋ بولماس. اتامنىڭ ءوڭىرى وردەندەر مەن مەدالدارعا تولى. سونىڭ بىرنەشەۋىنە عانا توقتالايىن: ۇلى وتان سوعىسى وردەنى, «گەرمانيانى جەڭگەنى ءۇشىن» مەدالى, «اسكەري قىزمەتى ءۇشىن», «ۋكراينانى ازات ەتكەنى ءۇشىن», «بەلورۋسسيانى ازات ەتكەنى ءۇشىن», «مارشال جۋكوۆ», «ەڭبەك ارداگەرى», «جەڭىستىڭ 25 جىلدىعى», «ۇلى وتان سوعىس ارداگەرى» مەدالدارى جانە كوپتەگەن مەرەيتويلىق مەدالدەر.
دانا حالقىمىز ازان شاقىرىپ, ات قويماس بۇرىن, سول ەسىمنىڭ ءمان-ماعىناسىنا ۇلكەن كوڭىل بولگەن عوي. سونداي ۇلاعاتتى ەسىمدەردىڭ ءبىرى – بارلىباي. «بارلى» ءسوزى – قازاقتىڭ اۋقاتتى, دارەجەسى جوعارى ۇعىمىن بىلدىرسە, «باي» ءسوزى – بايلىق, داۋلەتتى دەگەن ماعىناعا يە. وسىنداي ۇلاعاتتى ەسىمگە لايىق جان – مەنىڭ اتام. قيىن-قىستاۋ كەزدەردە, قۋانىش ورناعان ساتتەردە ارقاشان قاسىمنان تابىلاتىن ەر تۇلعا. وسىنداي اسىل ارداگەر اتاما مەن ماقتانىشپەن قارايمىن.
بارلىباي اتام – قايراتتى, اقىلشى, ادامگەرشىلىگى مول جانداردىڭ ءبىرى. تۋعان-تۋىستارىمىز ونى ەرەكشە قادىر تۇتادى. قازىر سوعىستى كۇرسىنىسپەن ەسىنە تۇسىرگەن سايىن كوزدەرىنە جاس ءۇيىرىلىپ, مۇڭعا باتادى. اتامنىڭ ماعان بەرگەن ءتالىم-تاربيەسىنىڭ ارقاسىندا كوپ نارسەنى تۇسىنەتىن دارەجەگە جەتتىم. ەلدىڭ مۇڭىن مۇڭداپ, جوعىن جوقتاعان اتام ءوز شىعارمالارىندا ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەردى. قۋانىش كەرنەگەن شاقتاردا, مۇڭعا مالىنعان ساتتەردە, قاشاندا سەرىگى – ولەڭ.
جاقىندا عانا اتا-اجەمنىڭ ءۇيىنە باردىم. ارداقتى جاندارىم, ەزۋلەرىنە كۇلكى ءۇيىرىلىپ قارسى الدى. اق داستارقان باسىندا ماعان ىستىق لەبىزى مەن مەيىرىمگە تولى اق پەيىلىن جايىپ سالدى. كەزىندە اتام ورتا مەكتەپتە استرونوميا, حيميا-بيولوگيا, فيزيكا پاندەرىنەن ءدارىس بەرگەنىن ايتتى.
بۇگىندە بالالارى مەن نەمەرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىرعان اتامدى سەگىز قىرلى, ءبىر سىرلى دەسەم, ارتىق بولماس. اتامنىڭ وتتى جىرلارى بىرنەشە مارتە جەكە جيناق بولىپ جارىق كوردى.
ايدانا كادىربەكوۆا,
جامبىل جاباەۆ اتىنداعى
№ 4 مەكتەپ-گيمنازيانىڭ
11 «ب» -سىنىپ وقۋشىسى
