كەشە كۇزدىڭ قارا سۋىعىنا قاراماستان, استانا اسپانىنا كەش كوكتەمنىڭ جىلىمىعى كەپتەلگەندەي سەزىلدى. ءبىر قاراعانعا اتاۋى سۋىقتاۋ كورىنەر كونگرەسس-حولل ىشىندەگى جىلۋلىق قۋات كوزدەرىن – جان شۋاعىن ەسەپتەۋ تىپتەن مۇمكىن ەمەستەي ەدى. ويتكەنى… ويتكەنى قابىرعالى قازاق رۋحانياتىنىڭ ارقايسىسى ءبىر زالدى تولتىرارداي وڭكەي «ىعاي-سىعايى» وسىناۋ وردادان تابىلدى. ولاردىڭ بارلىعى شابىت شاشار سۋرەتكەر, تالعامپاز كۇيشى, وڭ قاپتال مەن سول قاپتالعا تەگىس سىيلى ساناتكەر تۇلعا تولەن ابدىكۇلىنىڭ شىعارماشىلىق كەزدەسۋىنە جيىلدى.
كەش باسىندا كوپشىلىك نازارىنا جازۋشىنىڭ «كوك تەرەك» شىعارماسىنىڭ جەلىسىمەن تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلم ۇسىنىلدى. بۇدان كەيىن مەرەيتوي يەسى ساحناعا شىعىپ حالىقپەن امانداسىپ, وتكەن كۇندەرگە ساعىنىشپەن شەگىنىس جاساپ, ءوز قالامداس, تاعدىرلاس دوستارىن ەسكە الدى. بەلگىلى اقىن ءدۇيسەنبەك قاناتباەۆ, جازۋشى-عالىم اقسەلەۋ سەيدىمبەك, اكادەميك رىمعالي نۇرعالي ءجانە فانتاست-جازۋشى شوقان الىمباەۆتاردىڭ ەسىمدەرىن ايرىقشا اتاپ, كوزدەن كەتسە دە كوڭىلدەن كەتپەيتىن تۇلعالارعا تاعزىم ەتۋىنەن بيىك مادەنيەتتىڭ سامالى سوققانداي. ونىمەن دە ءتۇگەسپەي, مەرەيتور يەسى اۋەلگى ءسوزىندە جينالعانداردى زالدا وتىرعان الاش ارداقتىلارىنا, اقساقالدارىنا قوشەمەت كورسەتۋگە ۇندەدى.
«ۇلى اباي ءومىر جايلى تولعانعاندا ەلۋ جاستىڭ و جاق – بۇ جاعىندا عانا ەكەن. ءبىز جەتپىسكە كەلدىك. شۇكىر, بۇعان جەتكەن دە بار, جەتپەگەن دە بار. سول ابايشا ايتساق, ءاربىر ەستى ادام ءوزىنىڭ ومىرىنە ءوزى ەسەپ بەرىپ وتىرۋى كەرەك. ءبىزدىڭ دە وسى مەرەيتويدى وتكىزۋدەگى ماقساتىمىز سودان تۋىنداعان» دەپ تولعاندى قابىرعالى قالامگەر. «ءبىزدىڭ ءابدىجامىل اعامىز – ءومىرى ءبىر مەرەيتويىن وتكىزبەگەن جازۋشى. «مۇنىڭىز قالاي؟» دەپ سۇراعانعا «كوزى ءتىرى ادامدى وتىرعىزىپ قويىپ ماقتاعاننىڭ نەسى جاقسى دەيسىڭدەر؟!» دەيتىن. مەن دە سول ءوز-ءوزىمدى ماقتاتىپ قويىپ قاراپ وتىرمايىن دەپ, بۇگىنگى كەشتى ءوزىم جۇرگىزبەكشىمىن» دەپ كوپشىلىكتى ءبىر كۇلدىرىپ الدى. جالپى, كەش بارىسىندا جينالعان جۇرت جالىعا بەزىپ كەتەردەي ەزبە اڭگىمە ورىن الا قويمادى. كەرىسىنشە, ءسات ساناپ ەلىكتىرەر ەستى ءسوز, ادەمى ءازىل, تالعامدى تولعامدار ءجيى ۇشىراسىپ وتىردى.
الدىمەن مەرەيگەردى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىنان قۇتتىقتاۋ ءۇشىن ساحناعا ەلىمىزدىڭ مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى دارحان مىڭباي كوتەرىلدى. ىستىق لەبىزدى حاتپەن بىرگە ول ءتولەن ابدىكۇلىنىڭ يىعىنا شاپان جاۋىپ, پرەزيدەنتتىڭ ارنايى تارتۋى — التىن ساعات تابىس ەتتى. سونداي-اق مەرەيتوي يەسىنە سەنات توراعاسى قايرات ءماميدىڭ, پرەمەر-مينيستر سەرىك احمەتوۆتىڭ, مەملەكەتتىك حاتشى مۇحتار قۇل-مۇحاممەدتىڭ اتىنان دا قۇتتىقتاۋلار كەلىپ ءتۇستى.
جيىننىڭ رەسمي ءبولىمى ءتامامدالعان سوڭ, جۇرگىزۋشى ءسوزدى حالقىمىزدىڭ قادىرمەندى پەرزەنتى مۇحتار شاحانوۆقا ۇسىندى. وسىدان دالمە-ءدال ءبىر جۇما بۇرىن, ءدال وسى زالدا ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق كەشىنە قاتىسا الماعان اقىن ادەتتەگىشە جالىنداتا سويلەدى: «ءوزىمنىڭ اۋرۋحانادا جاتقانىما قاراماستان, ءدارىگەرلەردەن جارتى ساعاتقا سۇرانىپ كەلىپ تۇرمىن.
سەبەبى, جان دوسىم تولەننىڭ كەشىندە كورىنبەي قالۋ ءوزىم ءۇشىن كەشىرىلمەس جايت بولار ەدى» دەدى سالعان جەردەن. مىنەكي, ولار – سوزدە دە, ىستە دە, دوستىقتا دا قۇندىلىق ساقتالعان كەزەڭنىڭ ۇلاندارى.
مەرەيتوي يەسىنىڭ ادەبيەتتەگى ورنى, ورتالىق كوميتەتتەگى قىزمەتى جونىندە كورنەكتى تەاتر سىنشىسى اشىربەك سىعاي تەرەڭ تالداپ بەردى…
ايت-ايتپا, تولەن ابدىكۇلى – ءتول ادەبيەتىمىز دۇرىلدەگەن ءداۋىردىڭ تۇلەگى. ول قاناتتاستار – مۇحتار اۋەزوۆ, عابيت مۇسىرەپوۆ, ءسابيت مۇقانوۆ, عابيدەن مۇستافين سىندى ابىزداردىڭ الدىن كورىپ, سولاردىڭ باتاسىن العاندار…
كەش بارىسىندا ادەبيەت اقساقالى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ تە ساحنا تورىنە شىقتى. ءوز ءسوزىندە ول سىنشى امانگەلدى كەڭشىلىكۇلىنىڭ تولەن ءابدىكۇلى شىعارماشىلىعى تۋرالى جۋىردا باسپاسوزدە جاريالانعان وتىز بەتتىك ماقالاسىنا لايىقتى باعا بەردى.
سالتاناتتى شارا بارىسىندا اۆتوردىڭ «ءبىز ۇشەۋ ەدىك» پەساسىنان ءۇزىندى ساحنالاندى. وسى شىعارماداعى داريعا ءرولىن العاش قويىلىمىندا ءساتتى سومداعان ءارتىس روزا اشىربەكوۆا مەرەيگەرگە لەبىزىن ارنادى. تولەن اعانىڭ جاس كەزدەگى بوز كىلەمدەس دوسى ابىلسەيىت ايحانوۆ, اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلى جىردان شاشۋ شاشتى.
جالپى, تولەن ابدىكۇلى تالعامپاز سۋرەتكەرلەر ساناتىنان. ول بىلتىر عانا «ارداگەر» اتتى پەسا مەن «تۇعىر مەن عۇمىر» حيكاياتىن جازدى. ياعني, ءسوز ونەرىنە قاشاندا كىرپيازدىقپەن قاراعان سۇلەي جەتپىس دەگەن جەلدى شىڭنىڭ ەتەگىنە ۇلكەن تابىسپەن ءارى ابىرويمەن جەتتى.
بۇل كەش جۇرتقا, اسىرەسە, ناعىز دەموكراتيالىق سارىندا وتكەنىمەن ۇناعان شىعار. اقساقالدار ناعىز اقساقالدىق, زيالىلار ناعىز زيالىلىق ءسوزىن ايتقانداي كورىندى. جيىنجابار تولعامىندا تولەن ابدىكۇلى قازىرگى قازاق ورتاسىندا كەسەكتىك كەمشىن تارتىپ تۇرعانىنا قىنجىلىس ءبىلدىردى: «اشىق ايتۋدان, باتىل ايتۋدان سەسكەنبەۋىمىز كەرەك. وي باتىل ايتىلعان قوعامدا عانا وركەنيەتتى دامۋ بايقالادى».
حاميت ەسامان
