سۇحبات

ايگۇل قوسانوۆا: وزگەلەردى تاڭعالدىرۋ – مۇرات ەمەس

ايگۇل قوسانوۆا, ءانشى, «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

22222222222221

– اتاقتى ونەرپازدارىمىزدىڭ ءبىرازى بۇگىندە استاناعا  ات باسىن بۇرۋدا. ءسىزدى دە باس شاھارعا قونىس تەبەدى دەگەندى ۇزىنقۇلاقتان ەستىگەنىمىز بار ەدى…

– راس, ارىپتەستەرىمنىڭ اراسىندا شىعارماشىلىعىن استانادا جالعاستىرۋعا اسىققاندارى كوپ. ارينە, بۇل – ماقۇلدايتىن-اق ءۇردءىس. ال, مەن ءدال وسى جىلى قونىس اۋدارماق ويىم جوق. بىراق, الداعى ۋاقىتتا تۇبەگەيلى تابان تىرەۋىم ابدەن مۇمكىن.

– شامامەن 2012 جىلى بولۋ كەرەك, بەلگىلى ءانشى ساۋلە جانپەيىسوۆا ەكەۋىڭىزدىڭ اراڭىزدا تاجىك انىنە بايلانىستى داۋ-دامايدىڭ ورىن العانى ونەرسۇيەر جۇرتتىڭ دا, جۋرناليستەردىڭ دە ەسىندە. مۇنداعى سۇرايىن دەگەنىم, ساحناداعى ارىپتەستەرىڭىزبەن, ونىڭ ىشىندە ءداستۇرلى انشىلەرمەن شىعارماشىلىق بايلانىسىڭىز, قارىمقاتىناسىڭىز قالاي?

– ساۋلەگە قاتىستى ايتارىم, بۇل جەردە كينورەجيسسەر تالعات تەمەنوۆتىڭ ءبىر فيلمىنە ساۋندترەك رەتىندە ايتىلعان تاجىك ءانىنىڭ قازاقشا نۇسقاسىنا بايلانىستى ارازداسىپ ەدىك. قايداعى تاجىك انىنە بولا ونىڭ سوتتاسىپ, وتتاساتىنداي باسىنا نە كۇن تۋعانىن بىلمەيمىن. بىراق, باسقا ارىپتەستەرىممەن دوستىعىمىز دا, بىرلىگىمىز دە جاقسى, قويانقولتىق بايلانىستا جۇمىس ىستەيمىن.

–  جالپى, ءداستۇرلى انشىلەردىڭ اراسىندا باقتالاستىق باسىم با, تىلەكتەستىك باسىم با؟

قاي ونەردە دە, سالادا دا باسەكە بولۋعا ءتيىستى. ايتپەسە, ونەر وسپەك ەمەس. مۇندا ايتا كەتەرلىگى, باسەكەنىڭ دە اق پەيىلدىسى بار, قارا پەيىلدىسى بار. ەگەر ءوزىڭىزدىڭ ۇزەڭگىلەس دوسىڭىزعا, ساحنالاس قۇربىڭىزعا دوستىق نيەتپەن جاناشىر بولا الساڭىز, بۇل ۇلكەن ادامي قاسيەت دەپ ويلايمىن. سوندىقتان, اسىرەسە, ونەردە باسەكەلەس تە بولا ءبىلۋ كەرەك جانە ادامي قالپىمىزدى دا ساقتاي الۋىمىز قاجەت.

– ءبىراز جىلداردان بەرى ۇستازدىق قىزمەتتە ەكەنىڭىزدى بىلەمىز. بۇل ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىزعا كەدەرگى جاساماي ما؟

– كەدەرگى جاساپ جاتقان دا شىعار, بىراق ءوزىم ونەردىڭ قارا شاڭىراعى – ۇلتتىق كونcەرۆاتوريانى تامامداعاننان كەيىن, ءداستۇرلى ءان ونەرىنىڭ ىرگەتاسىن قالاپ, ءومىرىنىڭ ۇزاق بولۋىنا ەڭبەك سىڭىرگەن عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ پەن جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتالارىمىزدىڭ ءوز قولدارىمەن قالىپتاسىرعان مەكتەپتى ءارى قاراي جالعاستىرۋ – ۇلكەن ابىروي. وندا 1996 جىلدان بەرى ءتالىم بەرىپ كەلەمىن. بۇل – از دا, كوپ تە ۋاقىت ەمەس. الايدا, وسى ۋاقىت ىشىندە كوپتەگەن شاكىرت دايىندادىم, ولاردىڭ دەنى ءار وڭىردە ونەردىڭ ىلگەرىلەۋىنە ۇلەس قوسىپ ءجۇر.

تاعى ايتارىم, عارەكەڭنىڭ ءبىلىم ورداسىندا ۇستازدىق ەتۋ – ماعان جۇكتەلگەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جانە ايرىقشا امانات دەپ بىلەمىن. سوندىقتان, ۇستازدىق قىزمەتتى اتاققا دا, اقشاعا دا ايىرباستاپ كەتۋگە ارىم جىبەرمەيدى. ولاي ەتۋگە داۋىس مۇمكىندىگىم دە, ءان ايتۋ قابىلەتىم دە جەتەتىنىنە سەنىمىم زور. بىراق, وزىمنەن كەيىنگى بۋىنعا بىلگەنىمدى ءسىڭىرۋ – ومىردەگى بىردەن-ءبىر ماقساتىم.

– ءبىر-ەكى جىل بۇرىنعى ءبىر سۇحباتىڭىزدا: «ءداستۇرلى انشىلەردى پروديۋسەر تۇرماق, ۇكىمەت تە ەلەمەيدى. تەك ناۋرىز مەرەكەسىندە نەمەسە شەتەلدىكتەرگە كورسەتۋ كەزىندە عانا شاقىرادى. ناعىز ونەر كەشتەرىندە, كوپشىلىك مەرەكەلەردە ەستەرىنەن شىعارىپ الادى» دەپسىز. وسى رەنىشىڭىز, وكپەڭىز سول كۇيىندە مە, الدە?..

– بۇل ۋاقىتتىڭ وسىنداي ءبىر كەزەڭى شىعار, ءبىر ەسكەرەرلىگى, ايتىلعان وكپە – جالعىز مەنىڭ كوكەيىمدەگى ءسوز ەمەس. قاي ءداستۇرلى ءانشىنىڭ دە شەكەسى قىزىپ تۇرعانى شامالى. وكىنىشتى, ارينە.

ءوزىڭىزدىڭ زامانداسىڭىز, ارىپتەسەڭىز ەرلان رىسقاليدىڭ «بەس ءجۇز ءان بىلەمىن, جالاقىم وتىز-اق مىڭ» دەگەنى بار. بۇل احۋال – بارلىق ءداستۇرلى انشىلەردىڭ باسىنداعى جاعداي. ال وسى جايت مۇحيتتىڭ, عاريفوللانىڭ ءىزىن جالعاۋشىلاردى جوعالتىپ جىبەرەدى دەپ الاڭدامايسىز با؟

– ءبىز كوپ شۇكىرشىلىك ەتەتىن, تاۋباعا تەز كەلەتىن حالىقپىز عوي. ايتەۋىر, قۋانارلىعى, ۇلتتىق كونسەرۆاتوريانىڭ حالىق ءانى كافەدراسىنا «ۇلت مۇراسىن جاڭعىرتامىن, ناسيحاتتايمىن» دەپ كەلىپ جاتقان جاستاردىڭ قاتارى ارتپاسا, كەمىگەن ەمەس. بەس ساۋساقتىڭ ءوزى دە ءارتۇرلى, وقۋ ورداسىن تامامداعان تۇلەكتەردىڭ ىشىندە ەسترادا جانرىن تاڭداپ كەتىپ جاتقاندارى دا بار. دەسە دە, ءداستۇرلى ءان جانرىن جالعاستىرۋشىلار دا جوق دەپ ايتا المايمىن.

جەر بەتىندە قازاق دەگەن ۇلت باردا ءداستۇرلى ونەر جويىلمايتىنىنا سەنەمىن. الايدا, ءان مۇرامىزدىڭ ىلگەرىلەۋىنە ايتۋشى دا, تىڭداۋشى دا اتسالىسۋ كەرەك. ءار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن ءسابي انانىڭ الديىمەن جەتىلىپ, ۇلتتىڭ دۇنيەسىمەن سۋسىنداسا عانا وسى مىندەتتىڭ ۇدەسىنەن شىعا الامىز. شىرىلداعان ون-جيىرما ءانشىنىڭ قوسار ۇلەسى از بۇعان. ەڭ باستىسى, ءداستۇرلى ونەردىڭ كەنجەلەۋىن قوعامنىڭ دەرتى دەپ قابىلداساق, ونىڭ ورلەۋى بايقالادى.

– ءسىز كورەرمەن مەن كوپشىلىككە ءداستۇرلى ءانشى رەتىندە تانىسسىز. قارا دومبىراڭىزدى ارقالاپ بارماعان جەرىڭىز بەن باسپاعان تاۋىڭىز دا قالمادى. سونداي ساپارلارىڭىزدا ءوز دومبىرامىزبەن وزگەنى تاڭداي قاقتىرعان كەزىڭىز بار ما؟

ءالى كۇنگە دەيىن شەتەلدىك كورەرمەندەردىڭ دەنى ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسپابىمىزبەن ورىندالعان ءاندى سونداي ىستىق ىقىلاسپەن قابىلدايدى. ونىڭ ۇستىنە, بۇرىنعىداي ەمەس, قازاق مەملەكەتىن كوپتەگەن ەلدەر تانىپ قالدى. بىراق, ءوز ساحنامىزدان كورمەگەن قۇرمەتتى وزگە ساحنادان سەزىنگەنىڭە ءىشىمىز ۋداي اشيدى.

قازىرگى زامانداستارىمىزدىڭ اراسىندا, جاھاندانۋدىڭ اسەرىنەن بولسا كەرەك, تۋعان ۇلتىمىزدى, مەنتاليتەتىمىزدى ۇمىتىپ كەتىپ جاتقاندار بار سياقتى. مەنىڭشە, شەتەلدىكتەردى تاڭعالدىرۋ – مۇرات ەمەس, ونەردىڭ جاناشىرى ءوز ەلىمىزدەن تابىلۋى ءتيىس.

قازىر حالىقتىڭ كوزى اشىق, كوكىرەگى وياۋ. الايدا, ءتول ونەرىمىءزدىڭ باياۋ دامىپ جاتقانىنا نە سەبەپ؟

– كوپشىلىكتىڭ ساناسىن جەڭىل-جەلپى, فيلوسوفيالىق تۇرعىدان ويلاندىرمايتىن اندەر جاۋلاپ العان سياقتى. بىراق, حالىق سۇزگى سەكىلدى عوي, قاجەتتىسىن الادى, قاجەتسىزىن ىسىرىپ تاستايدى. ءوز ونەرىمىزدىڭ اسقاقتايتىن ءداۋىرى تۋار. «ءۇمءىتسىز شايتان» دەگەن…

– «دومبىرانىڭ كيەسى بارىنا سەنەمىن» دەگەنىڭىز بار. كيە دەگەن نە؟

– تەك قازاققا ءتان جالعىز اسپاپ – دومبىرا بولسا, ول قالاي كيەسىز بولۋ كەرەك؟ ورىس, وزبەك, تاجىكتىڭ ەشقايسىسى دومبىرادان قازاق ويناعانداي دىبىس شىعارا المايدى. دومبىرانى قازاقتاي جاقسى كورە المايدى.

اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

 

سۇحباتتى جۇرگىزگەن: اسحات رايقۇل

تاعىدا

admin

«استانا اقشامى» گازەتى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button