باستى اقپارات

اينالايىن, اۋىرما!

«استانا اقشامى» گازەتىنىڭ مەديتسينا
قىزمەتكەرلەرى كۇنىنە ارنالعان قوسىمشاسى

ابزال جاندار ارداقتالدى

كەشە «قازاقستان» ورتالىق كونتسەرت زالىندا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى اتالىپ ءوتتى.

كەيىنگى جىلدارى ەلىمىزدىڭ مەديتسينا سالاسى قارقىندى دامۋدا. ويتكەنى, سالا قىزمەتكەرلەرىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ جانە ولاردى بارىنشا قولداۋ مەملەكەت باسشىسىنىڭ ۇنەمى نازارىندا.

بۇگىندە ەلىمىزدە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا 65 مىڭنان استام دارىگەر, 150 مىڭداي مەيىربيكە جانە 13 مىڭ فارماتسەۆت ەڭبەك ەتۋدە. سالتاناتتى جيىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ساليدات قايىربەكوۆا قر پرەمەر-ءمينيسترى سەرىك احمەتوۆتىڭ جانە مەملەكەتتىك حاتشى مارات ءتاجيننىڭ قۇتتىقتاۋ حاتتارىن وقىپ بەردى.

جالپى, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان «سالاماتتى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ماڭىزدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. «مەديتسينا قىزمەتى, اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە جەتىلدىرىلۋدە. ەمحانالار مەن اۋرۋحانالار جاڭا قۇرىلعىلارمەن جابدىقتالۋدا. زاماناۋي مەديتسينالىق تەحنولوگيالار ەنگىزىلىپ, قىزمەتكەرلەردىڭ كاسىبي شەبەرلىگى ارتۋدا. وسىنىڭ بارلىعى – ەلىمىزدىڭ تۇرعىندارىنا ساپالى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ءۇشىن جاسالۋدا. وتاندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جەتىستىكتەرى – ەلىمىزدىڭ بارلىق مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى. بارلىق وزگەرىستەردىڭ تابىستى ىسكە اسىرىلۋىنىڭ كەپىلى – قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمى, تاجىريبەسى جانە شەبەرلىگى» دەي كەلە, ساليدات قايىربەكوۆا مەديتسينالىق احۋالدىڭ بۇگىنگى جاي-كۇيىمەن كەڭىنەن تانىستىرىپ ءوتتى.

سالتاناتتى جيىندا استانا اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ سالا قىزمەتكەرلەرىنە ارناپ جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتىن قالا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ايدا بالاەۆا وقىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, بۇگىندە ەلوردانىڭ مەديتسينا سالاسى ايتارلىقتاي العا باسۋدا. ساپالى قىزمەت كورسەتەتىن مەديتسينالىق ورتالىقتار زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن جابدىقتالعان. «بيىل – استانانىڭ ون بەس جىلدىق مەرەيتويى. از عانا ۋاقىت ىشىندە ەلوردامىز گۇلدەنىپ, مەديتسينالىق احۋال ەداۋىر جاقساردى. حالىق سانى دا ارتىپ كەلەدى. بۇل – ەلوردالىقتاردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋدا تىنىمسىز ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان ابزال جانداردىڭ عانا قۋانىشى ەمەس, تۇتاس قوعامنىڭ قۋانىشى. بارلىقتارىڭىزدى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن, ەڭبەكتەرىڭىز جانا بەرسىن» دەدى ا. بالاەۆا.

بۇل كەشتە رەسپۋبليكانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا زور ۇلەس قوسقان قىزمەتكەرلەر ارنايى ماراپاتتالدى. كاسىبي بىلىكتىلىگىمەن كوزگە تۇسكەن دارىگەرلەرگە «قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى», «دەنساۋلىق ساقتاۋ ىسىنە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن» ءتوس بەلگىلەرى, قر ۇكىمەتىنىڭ, قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جانە استانا قالاسى اكىمىنىڭ قۇرمەت گراموتالارى تابىس ەتىلدى.

جيىن سوڭى قازاقستان ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ قاتىسۋىمەن مەرەكەلىك كونتسەرتكە ۇلاستى.

گۇلميرا ايماعانبەت

تىنىمسىز تراۆماتولوگيا

اۋرۋ ايتىپ كەلمەيدى عوي. كۇتپەگەن جەردەن جىعىلىپ قالىپ جاراقات الساق, ءبىرىنشى بولىپ تراۆماتولوگ ماماننىڭ كومەگىنە جۇگىنەمىز. تراۆماتولوگتاردىڭ تىنىمسىز جۇمىس ىستەيتىنى راس. جيىرما ءتورت ساعات بويى جازاتايىم قول-اياعى مەرتىگىپ قالعان ناۋقاسقا العاشقى كومەك كورسەتەتىن دە سولار. جاراقاتتى جازىپ, بۋىندى بەكىتەتىن دە سولار. جۇمىسى جەڭىل دارىگەر بولسىن با؟ جوق, ارينە. بۇل ورايدا, ەلوردالىق تراۆماتولوگتاردىڭ جۇمىسى تىپتەن اۋىر ەكەنىن ايتۋىمىز كەرەك. سەبەبى, باس قالادا نەبارى ەكى-اق تراۆماتولوگيالىق پۋنكت بار. ءبىز سونىڭ ءبىرى – بىلىكتى دە تاجىريبەلى دارىگەر, مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى نۇرلان باتپەنوۆ باسقاراتىن تراۆماتولوگيا جانە ورتوپەديا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ تراۆماتولوگيالىق پۋنكتىنە ارنايى باردىق. ماقساتىمىز – كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەيتىن بۇل مامانداردىڭ جۇمىسىمەن جاقىنىراق تانىسساق دەگەن نيەت. سونىمەن…

ءبىزدى تراۆماتولوگيالىق ءبولىمنىڭ مەڭگەرۋشىسى ادىلبەك جىلقىباقوۆ قارسى الدى. گازەت ءتىلشىسى ەكەنىمىز- ءدى ايتىپ, ءوزىمىزدى تانىستىردىق. ءوز تاراپىنان ول دا بىزگە سونداي قۇرمەت كورسەتتى. ءسويتىپ, تانىستىعىمىز باستالعان سوڭ, اڭگىمەنىڭ القيسساسى اتالعان مەكەمەنىڭ تاريحىنان باستالدى. ورتالىقتىڭ اشىلعانىنا – اتتاي ون ءبىر جىل. وسى ارالىقتا ونداعى اق حالاتتىلار مىڭداعان ادامعا ەم-دوم جاساپ, اياعىنان تىك تۇرعىزدى. تراۆماتولوگيالىق پۋنكتتىڭ دە اشىلعانىنا سونشا جىل. ءسوز باسىندا ايتتىم عوي, بۇل بەكەتتىڭ جۇمىسى اۋىر دەپ. ولاي دەيتىنىمىز, بۇل جەردە الماتى جانە ەسىل اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتىلەدى. ال, ەكىنشى بەكەت سارىارقالىقتاردى قابىلدايتىن تەمىرجولشىلار اۋرۋحاناسىندا.

دارىگەرلەر جۇكتەمەمەن جۇمىس ىستەيدى

قالا تۇرعىندارىنىڭ كۇن سايىن ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك, ءسوزىمىزدىڭ جانى بار ەكەنىنە سەنەسىز. نەگىزىندە, تراۆماتولوگيالىق پۋنكتتەر شامامەن 100-150 مىڭ ادامعا كومەك كورسەتۋ كەرەك. بارلىق ەلدەگى جالپىعا ورتاق تاجىريبە وسىلاي دەيدى. سوندا 800 مىڭعا جۋىق حالقى بار استاناعا قازىردىڭ وزىندە 4 تراۆمپۋنكت كەرەك ەكەن. ستاتيستيكالىق ناقتى دەرەكتەن بولەك, بەيرەسمي جاعدايدا, ياعني, تىركەۋسىز تۇرىپ جاتقان ادامدى قوسپاعاننىڭ وزىندە ەسەپ وسىلاي كورسەتىپ تۇر. ناقتى مىسال, كۇن سايىن ءبولىم ماماندارى 120 ادامدى قابىلدايدى. ەكى بەكەت, كەزەكشى دارىگەر, مەدبيكە, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, قىرىق ءتورت مامان ءۇشىن بۇل تىم كوپ. اي سايىنعى كورسەتكىش 3-4 مىڭ ارالىعىندا ەكەن. سوڭعى بەس ايدىڭ وزىندە 17 مىڭ ادام كەلگەن. «دارىگەرلەرىمىزدە بوس ۋاقىت اتىمەن بولمايدى, – دەگەن ءبولىم مەڭگەرۋشىسى, – ءبىزدىڭ تراۆماتولوگيالىق ورتالىقتىڭ بەدەلىن ەڭبەگىمىزبەن دالەلدەدىك. بارلىق ناۋقاسقا بىردەي قارايمىز. شەنەۋنىك پەن قاراپايىم حالىقتىڭ, ءتىپتى جۇمىسسىز ادامنىڭ اراسىندا ايىرماشىلىق جوق. ولاردىڭ ءبارىن كومەككە مۇقتاج ناۋقاس دەپ بىلەمىز. ءارى بارىنە بىردەي كومەك كورسەتەمىز» دەپ اعىنان جارىلدى.

ءبىز بارعاندا كەزەكتە ون شاقتى ادام وتىر ەكەن. ءبىرىنىڭ ءتىسى, ءبىرىنىڭ قولى سىنعان, ەندى ءبىرى اياعىن سىلتىپ باسىپ كەلىپ وتىر. كەزەكتى پاتسيەنتتى قابىلداپ, قاجەتتى كومەكتى كورسەتىپ وتىرعان كەزەكشى دارىگەرمەن تىلدەستىك. ءوزىن ەرتىسباي مولداگەلدينوۆ دەپ تانىستىرعان ول ءبىر ساعات بۇرىن قولىن سىندىرىپ العان ناۋقاسقا بلوكادا قويىپ جاتىر ەكەن.

كەلۋشىلەر قىر كورسەتەدى

ءبىر دارىگەر ءبىر ناۋقاسقا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن ءبىرشاما ۋاقىت كەتەدى. جارانى قاراۋ, قاجەت بولسا, ونى تازالاۋ, رەنتگەنگە ءتۇسىرۋ, گيپس سالۋ جانە باسقاسى بار. ايتايىن دەگەنىم, ماماندار ناۋقاستار ءجيى ايقاي-شۋ شىعارادى دەپ شاعىمدانادى. ءتىپتى, كۇنى كەشە عانا بولعان ءبىر وقيعادان مىسال كەلتىرىپ بەردى. ءبىر ايەل «مەنىڭ شەشەمدى وسىندا جاتقىزىپ, ەمدەڭدەر» دەپ اناسىن اقتوبەدەن ەرتىپ اكەلىپتى. ال ارنايى رۇقسات قاعاز, كۆوتاسى جوقتى قابىلدامايتىنىن ايتقان دارىگەرگە تەپسىنىپ, قىر كورسەتىپ كەتىپتى.

تاعى ءبىر مىسال, اياعىنا باللون قۇلاعان جىگىت ءبىر اپتادان سوڭ «اياعىمدى رەنتگەنگە تۇسىرىڭدەر» دەپ كەلىپتى. مۇنداي جاعداي ونسىز دا شارۋاسى شاش ەتەكتەن دارىگەردىڭ ۋاقىتى مەن مازاسىن الارى ءسوزسىز.

جاراقاتتىڭ دا تۇرلەرى بار

العاشقى اشىلعان جىلدارى كەلۋشىلەردىڭ سانى 40-قا جەتەر-جەتپەستەن بولاتىن. قازىرگى كورسەتكىشتى ايتتىق. ادەتتە, ادامدار قىستىڭ كۇنى كوك تايعاق مۇزدا كوپ سىندىراتىن. قازىر قۇرىلىسقا جان بىتكەن كەزدە دە كەلۋشىلەر سانى ازايماي وتىر. جاراقاتپەن كەلەتىندەردى بىرنەشە توپقا بولۋگە بولادى. مىسالى, تۇرمىستىق جاراقات كوپ جاعدايدا قۇلاپ نەمەسە قول-اياعىن قايىرىپ العاندى ايتادى. ال قۇرىلىس الاڭىندا قۇلاپ العاندى وندىرىستىك دەيدى. كەلۋشىلەردىڭ كوبى سپورتتىق تراۆما دەگەن دياگنوزبەن قايتادى. سپورتپەن مۇلدە اينالىسپايتىن جاندار ءبىر كۇنى بىلەك سىبانىپ سپورتپەن شۇعىلدانۋدىڭ سوڭى وسىنداي جاراقات الۋمەن اياقتالادى. ادامنىڭ قول-اياعى ۇزاق جاتتىعۋ ارقىلى ۇيرەتىپ, سودان سوڭ عانا سپورتتى ويلاۋ كەرەك. ياعني, سپورتقا بىردەن ەمەس, بىرتىندەپ كەلۋ كەرەك دەگەنگە سايادى بۇل. «اۋىرىپ ەم ىزدەگەننەن اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەگەندەي, اۋىرمايىن دەسەڭىز, اسىقپاۋ كەرەك. ويتكەنى, باسقا كەلەتىن جارانىڭ ءبارى اسىققاننان بولاتىن كورىنەدى.

«ەشقاشان اسىقپاۋ كەرەك. سەبەبى, اسىعۋدىڭ سوڭى سۇيەكتىڭ سىنۋىنا نەمەسە زاقىمدالۋىنا اكەلىپ سوعادى». سەنىڭىز, بۇل – ماماننىڭ پىكىرى.

سالعىرتتىق سان سوقتىرادى

سالعىرتتىقتى ءبىز دارىگەرلەرگە ەمەس, ناۋقاستارعا قاتىستى ايتىپ وتىرمىز. «كەيبىر ادامدار جاراقات  العان بويدا تراۆماتولوگياعا كەلۋدىڭورنىنا ءۇي جاعدايىندا وزىنشە ەمدەپ جاتىپ الادى. اراعا بىرنەشە كۇن, ءتىپتى, ءبىر اپتا سالىپ قانا دارىگەرگە كەلەتىندەر بار. كەيدە ۋاقىتىلى كەلمەگەننىڭ سالدارىنان اۋرۋدىڭ اسقىنىپ كەتەتىنى بار. مۇنداي مەديتسينالىق كومەكتى الۋعا دەر كەزىندە كەلمەيتىندەر كوپ. جالقاۋلىقتىڭ سوڭى جاقسىلىققا اكەلمەيدى» دەيدى سۇحباتتاسىمىز ءا.جىلقىباقوۆ.

ايتپاقشى, اقىلى قىزمەت تۋرالى سۇراق قويىپ ەدىك. وسى كەزدە دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ قولدانىستاعى زاڭىنان شيكىلىك شىقتى. بۇگىندە ەلورداعا ناپاقا تابۋ ءۇشىن ءوز ەلىمىزدەن بولەك, وزگە ەلدەردەن جۇمىسشىلار كوپتەپ اعىلۋدا. مىنە, ءبىزدىڭ ەلدىڭ زاڭدارىندا شەتەلدىكتەرگە مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋ ماسەلەسى ناقتىلانباعان. كوپ جاعدايدا ولارعا قىزمەت كورسەتىلەدى, ال اقىسى تولەنبەيدى. سەبەبى, ولاردان اقشا الۋ تەتىگى كورسەتىلمەگەن. ال شەتەلدىكتەرگە كورسەتىلەتىن ول كومەك مەملەكەت بيۋدجەتىنەن بولىنگەن اقشا ەكەنى ايدان انىق. ەسەسىنە, ءبىزدىڭ ازاماتتار سول ەلدەرگە بارماس بۇرىن مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ راسىمدەۋلەرى كەرەك. ويتپەگەن جاعدايدا, ول ەلدىڭ ەسىگى تۇرماق, تەسىگىنەن كىرگىزبەيدى. ال, اق حالاتتىلار «الدىمىزعا كەلگەن ناۋقاسقا الدىمەن اقشا تولە, سوسىن بارىپ ەمدەيمىز دەپ قالاي ايتامىز؟! ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ادام ءومىرىن اراشالاۋ. ءارى-بەرىدەن سوڭ بىزگە تەگىن كومەك كورسەتۋدى مىندەتتەپ وتىر» دەيدى. مىندەتتەپ وتىرعان – ۇكىمەتتىڭ مىندەتتى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ تۋرالى قاۋلىسى ەكەن. وندا دارىگەرلەر الدىنا كەلگەننىڭ بارىنە بىردەي كومەك كورسەتۋ كەرەكتىگى جازىلعان.

 دەنساۋلىققا دەن قويۋ كەرەك

ايگۇل سەگىزباەۆا, استانا قالاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى:

– ايگۇل كيمقىزى, ەرتەڭ ەلىمىزدىڭ اق حالاتتى ماماندارى ءتول مەرەكەسىن اتاپ وتپەك. وسى ورايدا, سىزگە استانانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جاي-كۇيىنە اتىستى بىرەر ساۋالىمىزدى قويساق دەپ ەدىك. ايتىڭىزشى, ەلوردالىقتاردىڭ دەنساۋلىعى قالاي؟

– باس قالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى سوڭعى جىلدارى قارقىندى دامىپ, جۇمىس ءبىر جۇيەگە كەلدى. باسقارمانىڭ مىندەتى – مەديتسينالىق قىزمەتتى قولجەتىمدى ەتىپ, ساپاسىن ارتتىرۋ ارقىلى ەلوردالىقتاردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ. ەمدەۋ- پروفيلاكتيكالىق شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ارقاسىندا ءبىز جاقسى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزدىك. سوڭعى جارتى جىلدا ىشكى ميگراتسيانىڭ ەسەبىنەن قالا حالقىنىڭ كوبەيگەنى بەلگىلى. دەسە دە, اۋرۋ مەن ءولىم ازايىپ, ءومىر ءسۇرۋ جاسى ۇلعايعانى بايقالادى.

– استانا كەيبىر اۋرۋ تۇرلەرىنىڭ كورسەتكىشى بويىنشا رەسپۋبليكادا كوش باستاپ تۇر دەپ ايتىلعان بولاتىن كەيبىر باق-تاردا. وسى كورسەتكىشتەردى تومەندەتۋ ماقساتىندا قانداي جۇمىستار ىستەلىپ جاتىر؟

– ءبىر جىلدارى ەلىمىزدە جانە ەلوردادا تۋبەركۋلەز بەن جۇرەك اۋرۋلارى كوبەيىپ كەتتى. سوڭعى بەس جىل بويى تۋبەركۋلەز دەرتىنە
شالدىققاندار سانىنان استانا شىنىمەن دە رەسپۋبليكا بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان-دى. قازىر اتالعان دەرتپەن اۋىراتىندار سانى 19,1 پايىزعا, ال ونىڭ سالدارىنان بولاتىن ءولىم 20,5 پايىزعا ازايدى. وسى ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن 2012 جىلى استانا قالاسىنىڭ تۋبەركۋلەزگە قارسى كونتسەپتسياسى قابىلداندى. استانانىڭ ارنايى فتيزيوپۋلمونولوگيالىق كەڭەسى قۇرىلدى. سول سياقتى كارديولوگيالىق قىزمەتتە دە اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا بولاتىن جەتىستىكتەرىمىز بار. تەك قانا №2 قالالىق اۋرۋحانا ستاتسيونارىنىڭ جەدەل جۇمىسى جىل سايىن جۇرەككە 1500-دەن استام وپەراتسيا جاساۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. سونىڭ 60 پايىزى جەدەل ءارى اشىق جۇرەككە جاسالادى. كەيىنگى ءۇش جىلدا قان اينالىم جۇيەسى دە جاقسى كورسەتكىشتەرگە يە بولدى. وسى جەردە كوپتەگەن اۋرۋدىڭ باستاپقى كەزەڭى سكرينينگتىك تەكسەرۋ كەزىندە انىقتالىپ وتىرعانىن باسا ايتۋىمىز كەرەك. سونداي-اق, جوعارى تەحنولوگيالىق جەدەل وپەراتسيالاردىڭ ارقاسىندا ءولىم كورسەتكىشى 44 پايىزعا ازايدى. ەل اۋماعىندا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن باعدارلامالاردىڭ ارقاسىندا وتكەن جىلى بىرقاتار كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزدىك. اتاپ ايتساق, ادام ءومىرى 73,3 جاسقا دەيىن ۇزارىپ, تۋ كورسەتكىشى 2,3 پايىزعا كوبەيدى. بالا ءولىمى 11, انا ءولىمى 4,4 ەسە ازايدى.

– كوپ اۋرۋ دەر كەزىندە قارالماعاندىقتان اسقىنىپ جاتادى. حالىقتىڭ سالاماتتى ءومىر سالتى تۋرالى ساۋاتىن كوتەرۋ ءۇشىن نە ىستەپ جاتىرسىزدار؟

– ۇلت ساۋلىعى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءار جولداۋىندا ايتىلىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ماقساتى دا سول – سالاماتتى ءومىردى قالىپتاستىرۋ. ارينە, ءبىز ءوز تاراپىمىزدان «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە, اۋىرمايتىن جول ىزدە» قاعيداسىن حالىقتىڭ ساناسىنا قۇيۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. وسى ورايدا, باسقارمانىڭ جانىنان 1999 جىلى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ورتالىعى قۇرىلعانىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. ورتالىقتىڭ ماقساتى – اتى ايتىپ تۇرعانداي, سالاماتتى ءومىردى ناسيحاتتاۋ. قۇرىلعان كۇننەن باستاپ بۇگىنگە دەيىن تەمەكى, ىشىمدىك, ەسىرتكى پايدالانۋدىڭ كورسەتكىشىن از دا بولسا كەمىتۋگە سەپتىگىن تيگىزدى. سونداي-اق, الەۋمەتتە كەڭ تارالاتىن اۋرۋلاردى ازايتىپ, رەپرودۋكتيۆتىك ساۋلىقتى ناسيحاتتايدى. باسقارما تاراپىنان اتالعان ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن جۇيەلى جۇمىس اتقارىلىپ وتىرادى. ەڭ باستىسى, ءار ادام ءوز دەنساۋلىعىنا دەن قويۋى كەرەك.

– قالا تۇرعىندارى تاراپىنان ەمحاناداعى  قىزمەت ساپاسىنا ايتىلاتىن سىننىڭ قاتارى كوپ ەدى. جالپى, قالاداعى مەديتسينالىق مەكەمەلەردەگى كادر ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتىر؟

– اتالعان ماسەلە ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى. جىل سايىن باسقارما جوعارى وقۋ ورىندارى تۇلەكتەرىنىڭ جارمەڭكەسىنە قاتىسادى. ءارى بۇل باعىتتاعى جۇمىسىمىز ناتيجەسىز ەمەس. مىسالى, 2012 جىلى باسقارما 129 جاس ماماندى جۇمىسقا ورنالاستىردى. دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن جۇيەلى تۇردە حالىقارالىق ستاندارتتارعا كوشىرۋ ءۇشىن 2013 جىلعا 165 444 800 تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ 119 001 000 تەڭگەسى جەرگىلىكتى, ال 46 443 800 تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بەرىلدى. بۇعان قوسا وسى جىلدىڭ بەس ايىندا الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەردە 973 ادام بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرسىنا قاتىسىپ قايتتى. باسقا دا ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى ارتتىرىپ, تاجىريبە الماسۋدى دىتتەگەن وقۋلارعا قاتىسىپ جاتىر. بۇل استاناداعى مەديتسينالىق قىزمەت ساپاسىن دامىتاتىنى ءسوزسىز.

ۇزەڭگى قاعىسقان ۇزدىكتەر

مەديتسينا قىزمەتكەرى كۇنى مەرەكەسى قارساڭىندا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن «ۇزدىك پروۆيزور» رەسپۋبليكالىق بايقاۋى ءوتتى.

ون ەكى جىلدىڭ ىشىندە بۇل كونكۋرس  اتالعان ماماندىقتىڭ بەدەلىن ارتتىرۋعا, پروۆيزورلاردىڭ كاسىپتىك شەبەرلىگىن, باستاماسى مەن شىعارماشىلىق الەۋەتىن جەتىلدىرۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىن تاماشا داستۇرگە اينالدى. رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مەديتسينالىق جانە فارماتسەۆتيكالىق قىزمەتتى باقىلاۋ دەپارتامەنتتەرى وتكىزگەن قالالىق جانە وبلىستىق «ۇزدىك پروۆيزور» جەڭىمپازدارى قاتىستى.

سونداي-اق «دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ۇزدىك تاۋەلسىز ساراپشى» اتالىمىنداعى بايقاۋ وسىمەن ەكىنشى مارتە وتكىزىلىپ وتىر. ماقساتى – جوعارى بىلىكتى, دارىندى تاۋەلسىز ساراپشىلاردى انىقتاۋ, قولداۋ جانە ىنتالاندىرۋ, سونداي-اق, ولاردىڭ بەدەلىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى.

«ۇزدىك پاتسيەنت» بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازى بولىپ №4 قالالىق ەمحانا ەمدەلۋشىسى بەرىك ماحات اتانىپ, كەلەسى كەزەڭدە باق سىناساتىن بولدى.

استاناعا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنەن 8 وزىق مەديتسينالىق ساراپشى جينالدى. ولار بىلىكتىلىگى جوعارى, تاۋەلسىز ساراپشى رەتىندە جۇمىس ءوتىلى بار, جاساعان زەرتتەۋلەردىڭ سانىن ەسەپتەۋ ارقىلى ىرىكتەپ الىندى. بايقاۋ بارىسىندا قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ تاجىريبەلەرى مەن ماشىقتارىن كورسەتەتىن بەينەروليكتەردى كورسەتتى, سونداي-اق اڭگىمەلەسۋدەن ءوتتى. ارنايى قۇرىلعان كوميسسيا قىزۋ پىكىرتالاس ناتيجەسىندە ءۇش جەڭىمپازدى تاڭدادى.

بايقاۋدىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى «قازاقستان» وكز-دا وتەتىن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى كۇنىنە ارنالعان سالتاناتتى ءىس-شاراعا قاتىستى.

زەينەپ زايىت

سال دەرتىن دەندەتپەگەن

جاقىنىنىڭ جانىن قويارعا جەر تاپپاي قينالىپ جاتقانىن كورگەندە ەت جۇرەكتى پەندەنىڭ قاي-قايسىسىدا اللادان «دەرتىنە شيپا بەرە كور!» دەپ تىلەيدى. اپكەمىز «ەكى اياعىنان جان كەتىپ, توسەك تارتىپ قالىپتى» دەگەندى ەستىگەندە ءبىز دە جاراتقانعا جالبارىندىق. سوندايدا«دارىگەر بولماعان ەكەنبىز» دەگەنوي كەلەدى ەكەن. ءوزى ەمشى بولماعان سوڭ, تۋعان-تۋىستىڭدا ۇلار-شۋ بوپ, كوڭىل سۇراي كەلگەننەن باسقا بەرەركومەگى قايسى؟! اق حالاتتىابزال جاننىڭ قادىرىن جەتە تۇسىنەتىن كەز دە وسى تۇس شىعار, بالكىم.

كلارانىڭ قاراپايىمدىلىعى جۇرەگىمىزدى جىلىتتى

نەمەرە اپكەمىز تولەۋىش حالىمقىزى ۇزاق جىلداردان بەرى مەكتەپتە ۇستاز بولىپ قىزمەت ەتىپ كەلەدى. شاكىرتتەرىنىڭ الدى – بۇگىندە ءبىر-ءبىر وتباسىنىڭ يەسى, بەلدى قىزمەتكەرلەر, بىلىكتى ماماندار. ءوزى دە: «ۇستاز – ەكىنشى انا سەكىلدى, -دەپ وتىرادى. – سەبەبى, اناسى ءۇشىن بالا قانشا جاسقا كەلسە دە ەسەيگەنى بىلىنبەيدى. ءبىز دە تۇلەكتەرىمىزدىڭ 2-3 بالانىڭ اكەسى اتانىپ, ەرەسەك تارتقانىنا سەنگىمىز كەلمەي تۇرادى».

بيىلعى وقۋ جىلىن تابىستى ءتامامداپ, يىقتاعى جۇكتەن ەندى جەڭىلدەدىك-اۋ دەي بەرگەندە, ۇستازدىڭ دەنساۋلىعى سىر بەردى. سەگىزكوزدەن سەمسەردەي قادالعان دەرت تىرپ ەتكىزبەستەن توسەككە اڭعان. ساپ-ساۋ جۇرگەن ادام ءبىر-اق كۇندە قاسىقپەن اس ءىشىپ, كىسى قولىنا قاراپ قالعانى ءبارىمىزدى دە قىنجىلتپاي قويمادى. ساۋىعىپ كەتەر دەپ, قارايلاپ باققانىمىزدان تۇك شىقپاعان سوڭ, جەدەل جاردەم شاقىردىق. ولار بىردەن №2 قالالىق اۋرۋحاناعا جەتكىزدى. ۇرەي مەن كۇدىك بيلەگەن كوڭىلىمىز اپكەمىز كۇنى ەرتەڭ اياعىنان تۇرىپ كەتەدى دەگەنگە كۇماندانا بەردى. دەگەنمەن, «ءۇمىتسىز – شايتان» دەپ ءوزىمىزدى جۇباتىپ باقتىق.

اۋىر حالدە جەتكەن ونى قابىلداۋ بولىمىندە قارسى العان نەۆرولوگ كلارا قاناتقىزى بىردەن ناۋقاسقا پالاتا تاعايىنداتقىزىپ, ءوز قاراۋىنا الدى. اۋرۋحاناعا تۇسكەننەن كەيىنگى ءۇشىنشى كۇنى «اپكەمىز اياعىنان تۇردى» دەگەن حابار جەتكەندە, ءوز قۇلاعىمىزعا ءوزىمىز سەنبەدىك. جانىمىزدى جەگىدەي جەگەن «سال بوپ قالسا قايتتىك؟» دەگەن قورقىنىشتان ارىلعاندا بالاشا شاتتانىپ, قۋانىشتىڭ كوز جاسىنا ەرىك بەردىك. جاس تا بولسا بىلىكتىلىك تانىتقان مامانعا العىسىمىزدى جاۋدىرىپجاتقانىمىزدا ول «مەن جاي عانا ءوز مىندەتىمدى ورىندادىم» دەپ جاۋاپ قاتتى. ونىڭ قاراپايىمدىلىعى ونسىز دا قالاي العىسىمىزدى بىلدىرەرىمىزدى بىلمەي ەلجىرەپ تۇرعان جۇرەگىمىزدى جىلىتىپ جىبەرگەنىن جاسىرا المايمىز.

العىسقا بولەنگەن ءبولىم

№2 قالالىق اۋرۋحانانىڭ نەۆرولوگيابولىمى 2010 جىلى قۇرىلعان جانە قازىرگىۋاقىتقا دەيىن قازاقستانداعى نەرۆ جۇيەسىندە پاتولوگيالارى بار ناۋقاستارعا مامانداندىرىلعان مەديتسينالىق كومەك كورسەتەتىن الدىڭعى قاتارلى بولىمشە بولىپ تابىلادى. بولىمشەنىڭ دارىگەرلىك قۇرامى مەديتسيناعىلىمدارىنىڭ كانديداتتارى, ءبىرىنشى جانە جوعارى ساناتتاعى نەۆرولوگتاردان تۇرادى. اتاپ ايتساق, دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باس نەۆرولوگى باعىجان سىزدىقوۆا, مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, جوعارى ساناتتى دارىگەر ءاليا جۇماحاەۆا, ءبىرىنشى ساناتتى دارىگەر كلارا ءالماحانوۆا جانە شىنار ايتجانوۆا مەن گۇلنۇر اشىربەكوۆا – وسى ءبولىم قىزمەتكەرلەرى. كەي ايلاردا دەرتى مەڭدەگەن 80-90 ادام وسى دارىگەرلەردىڭ كومەگىنەجۇگىنەدى. بولىمدە 30 ورىندىق 16 پالاتا بار. ونىڭ 5-ەۋى اقىلى تۇردە ەمدەلۋشىلەرگە ارنالعان.

سونىمەن قاتار, مۇندا شاشىراڭقى سكلەروز جانە پولينەۆروپاتيا كەزىندەگى تەراپەۆتىك امالداردى زەرتتەۋ جانە جەتىلدىرۋمەن نەرۆ جۇيەسىنىڭ اۋىر اۋتويممۋندىق پاتولوگياسى ۋاقىتىنداعى يممۋنومودۋلياتسيالاۋشى تەراپيانى قولدانۋ; ەپيدەميولوگياداعى, كلينيكا جانە ەپيلەپتولوگياداعى ەمدەۋ سۇراقتارى; ميدىڭ دەگەنەراتيۆتىك جانە تامىرلى پاتولوگيالارى پروبلەمالارى سىندى تاقىرىپتاردا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى.

مۇنداعى ەمدەۋ جۇمىستارى دەميەليندەندىرۋشى پاتولوگيالارى, ميدىڭ نەيرو-بۇلشىقەتتىك جانە دەگەنەراتيۆتىك اۋرۋلارى, تسەرەبروۆاسكۋليارلىق پاتولوگيالارى, نەرۆ جۇيەسىنىڭ تۇقىمقۋالاۋشىلىق جانە باسقا دا اۋرۋلارى بار ناۋقاستارعا كومەك كورسەتۋدىڭ رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق ستاندارتتارى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. اۋتويممۋندىق اۋرۋلاردى ەمدەۋدە يممۋنوسۋپرەسسيالىق مەديكامەنتوزدىق جانە ەففەكتيۆتى تەراپيالىق تاسىلدەر قولدانىلادى جانە زاماناۋي فيزيوتەراپەۆتىك ەمدىك پروتسەدۋرالاردى ەنگىزۋ ارقىلى نەيرورەابيليتاتسيالىق قىزمەتتەركورسەتىلەدى. ال, دياگنوز شىعارۋدا ەلەكتروفيزيولوگيالىق جانە نەيروۆيزۋالدىق زەرتتەۋلەردىڭ زاماناۋي تاسىلدەرى كەڭىنەن قولدانىلادى.

سەرىكگۇل
مادەنيەت

اقجارما تىلەك ايتامىز

بۇگىن ەلىمىزدىڭ اق حالاتتى ماماندارى ءتول مەرەكەسىن مەرەكەلەپ جاتىر. اق حالاتتىلاردىڭ اراسىندا بىلىكتى جانە ءبىلىمدى ابزال جاندار بار. سونداي ىسىنە ادال, كاسىبىن جانىمەن جاقسى كورەتىن ماماننىڭ ءبىرى – №4 ەمحانانىڭ جالپى تاجىريبە ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مەيرامگۇل بازارباەۆا. ول ءوز ءىسىن تەك الدىنا كەلگەن ەمدەلۋشىنى قاراۋ عانا ەمەس, ونىڭ اياعىنان تىك تۇرعانعا دەيىن قاجەتتى ەمىن جاساپ, تىلەكشى بولۋ كەرەك دەپ تۇسىنەدى. ءبىز, مەيرامگۇل احمەتقادىرقىزىنا بالالارىمىزدىڭ اماندىعى ءۇشىن العىس ايتامىز. كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاپ, كاسىبىنىڭ ءناسىبىن كورسىن دەيمىز.

قۇرمەتپەن, سۇلەيمەندەر وتباسى

گيپپوكرات انتىنا ادالدىق

باسى اۋىرىپ, بالتىرى سىزدامايتىن پەندە جوق-اۋ بۇگىندە. سىرقاتتانىپ قالساق, بىردەن دارىگەر كومەگىنە جۇگىنەتىنىمىز بەلگىلى. سوندا الدىمەن ولاردىڭ قاباعىنا قارايتىنىمىز دا راس. ەگەر جىلى شىراي تانىتىپ, اۋىرعان جەرىمىزدى, جاعدايىمىزدى تاپتىشتەپ سۇراپ جاتسا, بويىمىز ءبىر جەڭىلدەنىپ, جارتى اۋرۋىمىزدان قۇتىلعانداي كۇي كەشەتىنىمىز تاعى بار. گۇلنۇر كوبەەۆانى العاش كورگەندە سونداي سەزىمدە بولعانىمىز شىندىق. ونىمەن جاقىنىراق سويلەسە كەلە, ءوز ماماندىعىنا دەگەن سونشالىقتى سۇيىسپەنشىلىگىن, دارىگەرلىك انتىنا ادالدىعى مەن ناۋقاسقا دەگەن جاناشىرلىق شىن نيەتىن كورگەندە, ول تۋرالى قالام تەربەمەۋگەبولماس دەگەن ويدا قالدىم.

جامبىل وبلىسى جۋالى اۋدانىنىڭ شىمبۇلاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلىپ, ورتا مەكتەپتى ويداعىداي اياقتاعاننان كەيىن گۇلنۇر شىرىنبەكقىزى قاراعاندى مەملەكەتتىك مەديتسينا اكادەمياسىن ءتامامدايدى. سودان بەرى ءوزى تاڭداعان ماماندىق بويىنشا استانادا ەڭبەك ەتىپ كەلەدى.

– ادامزات ومىرىندەگى قۇندىلىقتىڭ بىرەگەيى – ادام دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ەكەنىن ەسكەرسەك, ناۋقاس جاننىڭ قۋانعانىن كورۋ دارىگەر ءۇشىن ەرەكشە باقىت, ءتىپتى جەڭىس دەسەك تە بولادى. بۇل رەتتە ءبىزدىڭ ارىپتەستەرىمىز اسا جاۋاپكەرشىلىكتى, شىدامدىلىقتى, ءوز ىسىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى قاجەت ەتەتىن ۇلى ماماندىقتى مەڭگەرە وتىرىپ, ادام جانىنىڭ زەرتتەۋشىسى, اراشاشىسى عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە قورعانى دا بولۋعا ۇمتىلىپ كەلەدى, – دەيدى بۇگىندە باس قالاداعى اقمولا وبلىستىق №2 اۋرۋحانادا تەراپيا بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گ.كوبەەۆا.

ا.زەتۋللا

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button