«بەس قارۋىن اسىنىپ…». بۇل تىركەستى ەستىمەگەن قازاق نەكەن-ساياق شىعار. ەتنوگرافيالىق دەرەككوزدەر بىلاي دەيدى: «بەس قارۋ دەگەنىمىز – اتاتىن ءبىر قارۋ; كەسەتىن ءبىر قارۋ; ۇراتىن ءبىر قارۋ; تۇيرەيتىن ءبىر قارۋ; شاباتىن ءبىر قارۋ».
بىراق, بۇگىنگى اتاجاۋلاردىڭ ۇرىس الاڭدارىنان اقپارات ايدىنىنا ويىسقانى قاشان! اقپارعا جاۋاپتى باق بولسا, كەزىندە «ءتورتىنشى بيلىك» دەپ ايدار تاعىلعان سالا ەندى بىزدەر ءۇشىن «التىنشى قارۋ» دەپ مويىندالۋعا شاق قالىپ تۇر. ونى تۇرمىس كۇندە تاڭەرتەڭ, تۇستە, كەشكە قايتا-قايتا دالەلدەپ وتىر.
«تەك بورات كۇلمەسىن دە…»
ەندى شەكارالار كوبىنە قارۋدىڭ قاۋقارىمەن ەمەس, بۇۇ-نىڭ قارارىمەن وزگەرەتىن زامان بوپ تۇر. الەمنىڭ زايىرلانعان بولىگىندە بۇگىندەرى جالاڭ قىلىشتان گورى, اقپاراتتىڭ مىسى باسىم. وسى تۇستا بىزگە قىزىعى – الپاۋىت ەلدەر ابدەن اككىلەنىپ العان اقپاراتتىق ناۋقان جۇيەسى.
«اقپىن, ال اققا قۇداي جاق» دەگەن – بۇل كۇندەرى بوس ءسوز. قىزىعى سول: ونى قازىر ءسوز جۇزىندە دالەلدەۋىڭ كەرەك. بولماسا, ەڭ پاك ادامنىڭ الدە پاراساتتى ءىستىڭ, قايسىبىر قارسىلاستاردىڭ ارقاسىندا ادامزات ەستىپ-كورمەگەن پاسىق تا وزبىر بولىپ شىعۋى عاجاپ ەمەس. كوبىنە كەشكى جاڭالىقتاعى ءبىر اۋىز ءسوز جەتكىلىكتى.
بۇدان قالاي قورعانامىز؟ نەلىكتەن جىل ساناپ اقپاراتتاندىرۋ, قوعامدىق پىكىردى الدىن الا دايىنداۋ بيۋدجەتى قامپايۋدا؟ بۇل ىستە ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ نە ايتارى بار؟ ينتەرنەت نە اكەلدى؟ جازارمان جارشىلاردىڭ ءتول مەرەكەسىندە وسى جاعىن قاۋزاساق دەيمىز.
مىسالعا وسى مەدياتەحنولوگيا سالالارىندا الدىنا ەل سالماعان مەملەكەت اقش-تى الساق, ەندەشە. پۋبليتسيست, وسى كۇندەرى باتىستىق ۇلگىدە اقپار تاراتۋعا ماشىقتانىپ ءجۇرگەندەرگە ءوزى – پىرگە, ەڭبەگى – قاسيەتتى كىتاپقا اينالعان ۋيلليام تافتقا ءجۇگىنسەك, اقپاراتتىق ناۋقان جۇيەلى تۇردە امىركەندىك ۇلگىدەگى «اقتابان شۇبىرىندى» 1930 جىلدارى باستالدى دەيدى. ەلدى جۇمىسسىزدىق, سايكەسىنشە بەرەكەسىزدىك جايلاعان جىلدارى, بىلەسىز بە, بىزدەردە مادەنيەت سالاسى قاڭعىپ كەتە جازداسا, اقش-تا اكتەرلەر مەن رەجيسسەرلەر, جۋرناليستەر مەن ءباسپاسوز كەرىسىنشە باقۋاتتى بولعان. سەبەپ: ەلدىڭ قام كوڭىلىن جادىراتىپ, بيلىكتىڭ اناۋ ۇشار باسىنداعىلاردىڭ قاراپ وتىرماعانىنا ەلدىڭ كوزىن جەتكىزۋ. «ءيا, رۋزۆەلت ءبارىبىر دە ەرەۋىلدەر مەن كوتەرىلىستەن ساقتانا العان جوق, دەگەنمەن, اشىنعان اش حالىقتىڭ امەريكانى اياعىنا دەيىن توڭكەرىپ تاستاماعانى – تاپ وسى مەديانىڭ ارقاسى» دەپ جازادى ايگىلى پۋبليتسيست.
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك جىلدارى ەڭسەسى كوتەرىلىپ قالعان امەريكا ەندى وسى ءادىستى الەمدىك فورماتقا ەنگىزە قويدى. سودان بەرى ءباسپاسوز اقش-تىڭ ابزال وبرازىن جازباشا تۇردە, حولليۋد كينوسىمەن جەتكىزىپ كەلە جاتىر. ەڭ مىقتىسى سول, بۇلاردى ءتىپتى ساتىپ الىپ وقيسىز جانە قارايسىز. قارسىلاسپەن كۇرەستى سونىڭ ەسەبىنە جۇرگىزۋدىڭ مۇنداي ادىسكە تاڭ قالماسقا شارا جوق.
اقپاراتتىق ماشينا اسكەريلەردەن دە كوپ ۇپاي اكەلىپ جاتىر: ادام شىعىنىنسىز-اق ساياسي كارتا قايتا قاتتالىپ, اقىرعان پاتشالار قۇلاپ جاتىر. انەبىر ەلدىڭ انەبىر باسشىسى ءتيىمسىز بە؟ جاقسى, ەندەشە, الدىمەن ايگىلى «سىعان قازاعى» بورات – ساشا بارون كوۋەن قاددافي بوپ كيىنىپ شىعىپ, شەك-سىلەڭدى قاتىرادى. بۇل ۋاقىتتا باسپاسوزدە ادام ايتسا نانعىسىز ليبياداعى ادام قۇقىعى ءجونىندە ەسەپ, ال كوكجاشىكتەن ساياسي رەجيم قۇربانىنىڭ ايانىشتى مونولوگى دا دايىن بولادى. ءبىتتى, ەندى سالىق تولەۋشىلەر ميللياردتاعان اسكەري اسسيگناتسياعا دايىن!
مۇنداي مەحانيزمگە كوز جەتكىزۋ قيىن ەمەس. جانە دە بۇل جەكە وي-تولعاۋدىڭ ناتيجەسى ەمەس. News Corp. سياقتى تاجال كورپوراتسيا اقپاراتتىق ناۋقانعا قاتىسىن ءتىپتى سوتتا مويىنداعان. ال ەندى جەكە ءوزىڭىز ءۇشىن دە مىسال ءۇشىن امەريكالىق مەرزىمدى باسىلىمداردى ءبىر شولىپ شىعۋىڭىزعا بولادى. مۇندا «دالاداعى داۋىل» سياقتى اسكەري ناۋقاندار الدىنداعى ءباسپاسوز بەن ەلەكتروندى باق-تىڭ سونداي ۇلگىلى «اۋىزبىرشىلىگىن» كورە الاسىز.
«ول دا ءبىزدىڭ بارعان تاۋ»
اقش-قا مەدياتەحنولوگياعا العاش تۇرەن سالعان ەل دەگەن ايدار تاعىپ وتىرعانىمىزبەن, ءبىزدىڭ ەلدى بۇل ىستە كەنجە قالىپ, بالاڭ بولدى دەۋگە استە بولمايدى. سوۆەتتەر بيلىككە قارۋدىڭ كۇشىمەن كەلگەنىمەن, تەك باق ارقىلى عانا بەكىپ قالدى دەسەك بولادى.
سوۆەتتىك باق-تىڭ مەيلىنشە سىنالعان تۇستارى سول قانقۇيلى وتىز جەتىنشىلەر مەن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسى كەزدەرى شىعار. ستاليندى ءالى دە بيلىك قۇراۋشى توپتاردىڭ سەركەلەرى مويىنداي قويماعان كەزدەرى قورقىتىپ, تەرەڭ باتىراتىن قۇرال رەتىندە بۇكىلوداقتىق «پراۆدا» گازەتى ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. تەحنولوگيا شامامەن بىلاي: الدىمەن پارتيانىڭ ءىشى-سىرتىنداعى, ءىرى اسكەري قايراتكەرلەردى قارالاعان كولەمدى ماقالا جارىق كورەدى; قوعامدىق كوزقاراستىڭ قىسىمىمەن ولار پارتيا قاتارىنان, ساياسي بيۋرو قاتارىنان شىعارىلىپ, قاراپايىم ادام كۇيىنە جەتكىزىلەدى; اقىرى باستالعانىنان اياقتالۋى تەز سوت ۇيىمداستىرىلىپ, اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى. كەشەگى الاش ارىستارىنىڭ دا وسىناۋ اقپاراتتىق شابۋىلدا قۇربان بوپ كەتكەنى قىنجىلتادى. «ايىپتاۋلاردىڭ» تۇرلىلىگى سونشا, تاپسىرىس العان رەداكتسيا قيالىنىڭ ۇشقىرلىعىنا تاڭ قالاسىڭ. كىم جوق مۇندا: «جاپون تىڭشىسى», نەمەسە بىردەن بىرنەشە بارلاۋدىڭ تىڭشىسى (ايتالىق, بۋحارين – نەمىس, جاپون, فرانتسۋز, اعىلشىندارعا «جۇمىس» ىستەپتى-ءمىس), «يمپەرياليستىك پيعىلداعى توپتاردىڭ قۇيىرشىعى», «ءساتتى مەزەتتى اڭدىپ تىعىلىپ وتىرعان ەگەۋقۇيرىق», «ادام كەيپىندەگى زالىمدار», قىسقاسى, سوۆەتتىك «پراۆدانىڭ» قولىنا قالام بەر دە, بالاعاتقا قوي! وكىنىشكە قاراي, قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ كەمىندە ەكى رەت ءولتىرىلگەنىن تۇسىنەسىڭ: اتىلۋ الدىندا ءوزىڭ تۋرالى مۇنداي ماقالا وقۋ, وعان قويىلعان قولداردىڭ ىشىندە كەشەگى دوستاردىڭ قولتاڭباسىن كورۋ, ءسىرا, مۇنداي قورلىقتى ويلاپ تابۋدىڭ ءوزى ۇلكەن تالانتتى تالاپ ەتەتىن بولار.
كەيىنىرەك, سوعىس جىلدارى جانە ودان كەيىن «پراۆدا», ەندەشە, بارلىق وداق باسپاسى, ونىڭ ىشىندە ءوزىمىزدىڭ قازاق گازەتتەرى دە كوبىنە قوعامدى سىرتقى جاۋلارعا قايراۋ مەن ەرەن ەڭبەك كورسەتۋگە ۇگىتتەۋ باعىتىندا جازۋعا ويىسقان. ءبىر اۋىسىمدا 100 توننا كومىر قازۋ, شولەيت جەردەن كوز كورىپ, قۇلاق ەستىمەگەن ەگىن جيناۋ – مىنە, اعا ۇرپاق ەلىكتەپ وسكەن وبرازدار. اقپاراتتىق ناۋقان ءوز جەمىسىن مىڭ ەسە قايتاردى: 50-جىلدارعا قاراي كسرو ونداعان پوزيتسيا بويىنشا ءوندىرىس كورسەتكىشى جونىنەن الدىڭعى ورىندارعا شىقتى. سايىپ كەلگەندە, قوناەۆتىق ميلليارد پۇت استىق تا بار مۇنىڭ ىشىندە.
ينتەرنەت ينتەرۆەنتسياسى
ءتۇرلى اراب كوكتەمدەرى مەن باسقا دا ساياسي «جىل مەزگىلدەرى» قازىر الەمدە اقپاراتتىق بوپسالاۋ مەن بەدەلدى تارك ەتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى شىققانىن پاش ەتتى. تىكسىنىپ قالدىق. شىنىمەن, ەلدەگى ساياسي احۋال كەيدە الدەكىمنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءبىر ءتۇيىر شاتپاعىنا بولا توڭكەرىلە سالۋى ۇرەي تۋدىرادى. بۇل ورايدا قورعانىستىڭ بىرنەشە ءتۇرى دە بەلگىلى بوپ قالدى.
ءبىرىنشىسى, يراندىق-سولتۇستىك كورەيلىك ۇلگى. ەل ىشىندە سىرتقى ەلەكتروندى باق تارالۋىنا مەيلىنشە شەكتەۋ قويۋ. بىراق, بۇدان ەل تىنىش ءھام باس امان بولادى دەۋ قيسىنسىز. ەستەرىڭىزدە بولسا, تەك جاقسىنى عانا جەتكىزەتىن سوۆەتتىك باق-تاردىڭ ەل اراسىنداعى «بەدەلى» ورتادان تومەن ەدى, ال كەيبىرەۋلەرى ءتىپتى قيسىق قالجىڭعا ارقاۋ بوپ جاتاتىن. باردى جاسىرۋ مەن جوقتى اسىرۋ بالكىم وتباسىلىق قاتىناستاردا جەمىسىن بەرەر, تەك قوعامدىق ومىردە ەمەس. سايىپ كەلگەندە, وداقتىڭ قۇلاۋىنىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى – اشىق قوعام قۇرۋعا ۇمتىلىس ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق. وتكەنگە قايتۋعا ءازىر ەشكىمنىڭ ىقىلاس بىلدىرگەنى بايقالمايدى.
اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ «يران-كورەي ۇلگىسى» دەپ, شارتتى ءبولگەنىمىزبەن, قىزىلباستار بۇل سالادا قاعىلەزدىك تانىتىپ وتىر. ايتالىق, سىرتقى وقيعالاردىڭ قاتارداعى پارسىلىق ءۇشىن ۇلتتىق-ءدىني ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ينتەرپرەتاتسياسى ءجيى پايدالانىلادى. سودان با, يراندىق جۇيەنى باتىس قانشاما قۇبىجىق قىلىپ كورسەتكەنىمەن, اقپاراتتىق احۋال كورەي تۇبەگىندەگىدەي قۇر داڭعازا ايقاي مەن كۇن كوسەمگە ارنالعان ماداق ەمەس. شىنىمەن, سولتۇستىك كورەيلەردىڭ ەل ىشىنە بەرەتىن اقپاراتتار اعىنىن باقىلاپ وتىرساڭىز, كەيدە ءتىپتى كۇلكىڭىز كەلەدى. ماركس دەگەن كىسى قوعامتانۋ ىلىمىندە اتىمەن جوق ەكەنى, ەسەسىنە ونىڭ ەڭبەكتەرى – كيم ير سەننىڭ شىعارماسى رەتىندە بەرىلەتىنىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟!
تەرىس اقپاراتتىق ناۋقانعا قارسى ەكىنشى ءادىستى – «ۋدى ۋمەن قايتارۋ» دەپ اتاساق تا بولادى. مۇندايدى رەسەي كەشەگى گۇرجىلەرمەن سەگىزكۇندىك سوعىسىندا شەبەر پايدالانا ءبىلدى. باقساڭىز, ەندى «مايدان الاڭىنان تىكەلەي رەپورتاجعا» قوسا, جالپى – گرۋزين ۇلتىنىڭ, ولاردىڭ باسشىلارىنىڭ وبرازدارى تارك ەتىلدى. «تىم-تىراقاي قاشقان گرۋزيندەر, ەسالاڭ پرەزيدەنت, ەڭسەسى ەزىلگەن ەل, قانقۇمار جاۋىنگەر», مىنە, ءالى دە رەسەيلىك اقپارات ايدىنىندا قالىپ وتىرعان قازاقستاندىقتار ءۇشىن ناقىشىنا كەلتىرە سالىنىپ بەرگەن سوعىس بەينەسى. تەك گۇرجىستانعا تىكەلەي قاتىناعاندار مەن اعىلشىنتىلدى باق-تاردى وقۋ قابىلەتى بار وقىرماندار ءۇشىن بۇل سوعىستا رەسەي سونشاما تاماشا جەڭىسكە جەتكەن جوق. بىراق, بىزگە قىزىعى – قوعامدىق ءتۇرلى, كەيدە ءتىپتى ءبىر-بىرىنە جۇلدىزى قارسى توپتار مەدياسىنىڭ وسى سوعىستا اۋزى ءبىر بولا قالۋى. شىنىمەن, مەملەكەت مۇددەسى جولىندا وسىلاي جۇمىلا الساق, كەرەمەت ەمەس پە؟ ال شىندىق قازىر كىمگە قىزىق؟
وسى ورايدا رەسەيدىڭ اتالمىش اقپاراتتىق ناۋقاندى 80 پايىز ينتەرنەتتە جۇرگىزگەنىن ايتا كەتەيىك (تازا ۆيزۋالدى باعالاۋ – ە.و.). ەندەشە, قازاقستاندا مۇنداي ءمۇمكىندىك بار ما؟
«مايل-اگەنتتەن» بوتەن شارۋا
سوڭعى بەسجىلدىقتا ەلىمىزدىڭ الەمدىك اقپارات ايدىنىنداعى يميدجدىك وبرازىنا كۇش سالۋ كەرەكتىگى ايتىلىپ ءجۇر. ءتىپتى, 2007 جىلى سول كەزدەگى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مارات ءتاجين حالىقارالىق كونفەرەنتسيا كەزىندە ءدال وسىنى ايتقان بولاتىن. جانە دە بۇل كوبىمىز ويلايتىنداي – باتىستىق تەلەۆيدەنيەدە شاتتىقتا ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەن بالالار مەن باقۋاتتى قاريالار تۇسكەن روليكتەر كورسەتۋ ەمەس. نەمەسە, تەك ول عانا ەمەس.
راسى كەرەك, قيساپسىز قارجىمەن قاشا جونەلگەن بايشىكەشتەر ءسۇتىن ءىشىپ, اياق بوساتقان كەشەگى ءوز وتانىن باتىستىقتارعا قۇبىجىق ەتىپ ءبىتتى. ەلىمىزدەگى «ادام ايتسا نانعىسىز قانقۇيلى زاڭدار» مەن «ەركىندىكتىڭ ايانىشتى حالىنە» باتىس كورەرمەن-وقىرمانى سەنىپ-اق قاپتى. وسى جەردە كەمشىن تۇسكەن تۇسىمىز قارسى ناۋقان جۇرگىزبەگەنىمىز.
بۇعان باتىستاعى قاپتاعان يميدجدىك PR-اگەنتتىكتەردىڭ قازاقستاندىق قاشقىن بايشىكەشتەردى توڭىرەكتەپ قويمايتىنىن ابدەن تۇسىنۋگە بولادى. ەڭ قيىن تۇسى – ەلىمىز رەسمي دەڭگەيدە سول وزبىر اگەنتتىكەردى جازالاۋدى تالاپ ەتە المايتىنى: ەۋرووداق پەن اقش-تا, ءتىپتى, سۋدىر-سۋايت باق-قا توسقاۋىل زاڭ جوقتىڭ قاسى. سوندا قالاي, جەكەلەگەن كەگى كەتكەندەر تۇتاستاي ەلدى قارالاۋعا قاقىسى بار دا, ءبىزدىڭ اقتالۋعا قاقىمىز جوق پا؟
بۇعان, ولاردىڭ قيىننان قيىستىرىلعان قيلى ارەكەتتەرىن قوسىڭىز. ەلدى, ونىڭ تۇلعالارىن تارك ەتۋ ءۇشىن جاسالعان قارابايىر كاريكاتۋرالاردان باستاپ, شىعۋ تەگى كۇماندى فونوسكوپيالىق «جازبالار», ءبىز ءۇشىن وتە-موتە ىڭعايسىز وپەراتورلىق راكۋرستان تۇسىرىلە قويعان جۇزدەگەن بەينەتاسپالاردى قوسىڭىز. ولاردىڭ ماسساسى ەل ىشىندەگى ادامداردىڭ ءوزى سەنىپ قالاتىنداي كولەمگە جەتتى. ەندەشە, جاماندىقتى تەرمەك بار بولسا, ونى تارك ەتپەكتىك تە بولۋى كەرەك قوي؟ ونىڭ ۇستىنە…
قوزعالماساق, قورقىنىشتى…
ونىڭ ۇستىنە, وسى كۇنى توڭكەرىس قۇرالىنا اينالدى دەلىنەتىن الەۋمەتتىك جەلىلەر جاقىن ارادا … ءتىپتى دە سوندا وتىراتىنداردىڭ شىن كوزقاراسىن بىلدىرە المايتىن كۇيگە جەتەتىن ءتۇرى بار. ءيا, ايگىلى Facebook تە, Twitter دە وتە-موتە جاقىن بولاشاقتا «باسقارىلمالى» بولۋى ءابدەن ىقتيمال. نەلىكتەن؟
مىنە. جاقىندا رەسەيلىك سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى (سۆر) مىناداي مازمۇنداعى جابىق تەندەر جاريا-لادى: «ءىرى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە حابار تاراتۋدىڭ جانە الدىن الا دايىندالعان ستسەناري بويىنشا ينتەرنەت-قولدانۋشىلاردىڭ كوزقاراسىنا ىقپال ەتۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسىن جاساۋ»! اينا-قاتەسىز, تاقىرىبى تاپ وسىلاي! بۇل نەنى بىلدىرەدى؟
بۇل بولاشاقتا ينتەرنەتتەگى قوعامدىق-ساياسي كوزقاراستى قارابايىر پروگراممالىق روبوتتار قالىپتاستىراتىنىن بىلدىرەدى! ماسقارا دەيسىز بە؟ ماسقارا دەسەڭىز, «الەۋمەتتىك بوت» دەپ اتالاتىن دۇنيەدە جوق قولدانۋشىلاردى اقش ەرتەدەن پايدالانىپ كەلەدى. دورەكى مىسال كەلتىرسەك.
مىسالى, «سيرياعا باسىپ كىرۋگە قالاي قارايسىز؟» دەگەن ساۋال تاستالدى دەلىك. ارينە, قولدانۋشىلاردىڭ دەنى وعان «جوق!» دەپ, كەسىمدى جاۋابىن بىردەن بەرىپ تاستار ەدى. ءسويتىپ, سيرياعا شابۋىلداۋدى قوعامنىڭ قولدامايتىنى بەلگىلى بولار ەدى. بىراق «تۇشىمدى» جاۋاپ كەرەك قوي! سول كەزدە الگى, اتى بار, زاتى جوق جانسىز روبوتتار ساۋالنامادا «قاجەتتى» جاۋاپتىڭ ۇپايىن اسىراتىن بولادى. بۇل دەگەنىڭىز – ازاماتتىق ەركىندىگىڭ ەركىن ساۋداعا كەتتى دەگەن ءسوز.
بىراق «مەملەكەتتىڭ مۇددەسى ءۇشىن…» دەگەن ءتاتتى ءسوز بار. نەبىر پاتشالار ەل ەسىندە ەلۋ جىلدىعىن بۇرىن ويلاعانى ءۇشىن قالعان. ەندەشە, مۇنداي ايۋان بولمان دەپ, سىرتقا تەپپەي, وسى باستان اقپاراتتىق مايدانعا دا كوڭىل بولە باستاعانىمىز دۇرىس. بۇل – پسيحولوگيانى, تەلەكوممۋنيكاتسيانى, تاعى دا ونداعان سالالاردى قامتيتىن كۇردەلى ماسەلە. اڭگىمە باسىندا اتاپ وتكەنىمىزدەي, قازىر جاقسىلار جاقسىمىن دەپ ايقايلاۋعا ءماجبۇر كەزەڭدەر كەلدى. كەز كەلگەن ءىستى, اقپاراتتىق دەمەۋدى سول ءىستىڭ قوسىمشا ەمەس, قۇرامداس بولىگى رەتىندە قاراپ, ستراتەگيانى وزگەرتۋ ماجبۇرلىگى كەلدى. بۇل تۇستا كەنجە قاپپىز, ەندى قايتتىك دەۋگە دە بولمايدى. بۇل سپورتتىق وليمپيا-دادان سيپاتى باسقا دۇنيە. اقپاراتتىق قورعانىس, ەلەكتروندى رەسۋرستاردا قوعامدىق كوزقاراس قالىپتاستىرۋ ادىستەرىن جەتىلدىرۋ, پايدالانۋدىڭ جامان بولسا دا, تۇرپايى بولسا دا, ءوز نۇسقامىزدى جاساۋعا ءتيىسپىز دە, ءماجبۇرمىز دە. ايتپەسە, اقتالۋ ءۇشىن دە, باسقا ءۇشىن دە الگىندە ءسوز ەتىپ وتكەن باتىستىق كەڭسەلەردى جالدايتىن بولامىز. قىرۋار قارجىعا. سەنىمسىز ادامداردى. كۇماندى تاسىلدەرمەن. اپەندىنىڭ «كەڭ سارايداي بوز ءۇيىم!» دەپ, ەكى باشايى سىرتقا شىعىپ جاتىپ, نەسىنە شاتتانعانىن سوندا تۇسىنەتىن بولامىز. سەبەبى, جامان دا بولسا – وزىنىكى ەكەن…
ەرلان وسپان
