قازاقتىڭ ءبىرتۋار تۇلعاسىنا ارنالعان تاعى ءبىر ءفيلمنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. قازاق تاريحى عىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى, قازاقستاننىڭ تۇڭعىش تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى, «ءحىح عاسىردىڭ 20-40 جىلدارىنداعى قازاقستان» اتتى ەڭبەكتىڭ اۆتورى ەرمۇقان بەكماحانوۆتىڭ ءومىرىن باياندايتىن تولىق مەتراجدى «امانات» ءفيلمى كورەمەندەر كوزايىمىنا اينالدى.
«قازاقفيلمنىڭ» كوپتەن كۇتكەن ءارى ماڭىزدى جوباسى كورەرمەندەرگە جول تارتار الدىندا وسى مەكەمەنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى – باس رەداكتورى ديدار امانتاي, ءفيلمنىڭ كەڭەسشىسى, تاريحشى-عالىم مامبەت قويگەلديەۆ جانە باستى رولدەردى سومداعان اكتەرلار اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىمەن كەزدەستى. ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى ءارى ستسەناري اۆتورى – قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ساتىبالدى نارىمبەتوۆ. ول كەزدەسۋ بارىسىندا: «70-ءىنشى جىلداردان بەرى سىيلاستىعىمىزعا سىزات تۇسپەگەن حاليما اپاي ءبىر كۇنى جارى ە.بەكماحانوۆتىڭ ەڭبەگىن تالقىلاعان جيىننىڭ ستەنوگرامماسىن, كۇندەلىگىن تابىستادى. سودان بەرى وسى ءفيلمنىڭ وزەگىن ءومىر بويى جۇرەگىمنىڭ تۇكپىرىندە ساقتاپ كەلىپ ەدىم» دەدى.
ءفيلمنىڭ جەلىسى ءحىح عاسىردىڭ ورتا تۇسىنداعى كەنەسارى حاننىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەسى مەن حح عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارىنداعى ەرمۇقان بەكماحانوۆتىڭ تاعدىرى قوس ارقاۋ بولىپ قاتار ءورىلىپ, كومەسكى تارتقان تاريحتى ارشۋعا تالپىنعان تۋىندىنىڭ كەيىپكەرى رامازاننىڭ ءىس-ارەكەتىمەن ۇشتاسادى. تۇساۋكەسەر راسىمىندە ءسوز العان م.قويگەلديەۆ قازاق حالقىنىڭ ەڭ ازالى ءارى قارالى بەتتەرىنىڭ ءبىرى كەنەسارى حان كوتەرىلىسى ەكەنىن ايتتى. «قازاق قوعامىنىڭ كۇردەلى كەزەڭىندە ءبۇتىن حالىقتىڭ قايدا بەتتەپ بارا جاتقانىن جانە بارار بولاشاعىن كەنەسارى قوزعالىسىن قايتا قورىتىپ, زەردەلەۋ بارىسىندا تۇسىنۋگە بولادى. تاقىرىپتى توتاليتارلىق كەڭەس زامانىندا كوتەرىپ, وعان تاريحي باعا بەرگەن بەكماحانوۆ 25 جىل بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ونىڭ تراگەدياسى – قازاقتىڭ تاعدىرى. وسى تاقىرىپتى پايىمداۋعا تىرىسقان العاشقى قادام رەتىندە جاڭا تۋىندى وتە ءساتتى شىققان» دەدى تاريحشى.
فيلمدە ونەر الەمىندە ەندى كوكتەپ كەلە جاتقان جاستارمەن قاتار ءجۇزتانىس سۇيىكتى ارتىستەرىمىزدى دە كورىپ قالدىق. بەرىك ايتجانوۆ – ەرمۇقاننىڭ, سانجار ماديەۆ كەنەسارىنىڭ ءرولىن ويناپتى. «ءۇش ارىپتەن تۇراتىن» ورگاننىڭ وكىلى ءازيز بەيشەناليەۆتىڭ ءرولى دە وتە نانىمدى.
كينونىڭ العاشقى كادرلارى كەنەسارىنىڭ ورىس پاتشاسىنا حات جولداعان ساتىنەن باستالادى. حاننىڭ تىلەگىن قابىل ەتپەگەن پاتشانىڭ اسكەرلەرى قازاق اۋىلدارىن وتقا ورايدى. سونىڭ اراسىندا قارىنداسىن ارقالاعان ءجاسوسپىرىم بالا قاندى قىرعىننان قاشىپ شىعىپ, دالا كەزىپ جۇرەدى. كوزدەرى جاۋدىرەگەن ەكى ورەن سارى دالانى كۇڭىرەنتكەن وقيعالاردىڭ ءۇنسىز كۋاسى رەتىندە ءفيلمنىڭ ءون بويىندا كوز الدىمىزدان تاسا بولمايدى. بۇل دا رەجيسسەردىڭ شەشىمى ەكەن. اعايىندى ەكەۋ نەشە زاماننان بەرى ءبىرىن-ءبىرى بىردە جەتەلەپ, بىردە ارقالاپ, نەبىر قىرعىننان ەسەن-ساۋ كەلە جاتقان قازاقتىڭ بالاسى, ياعني, ءسىز بەن ءبىز ەكەنبىز. كينودا كوز الدىڭدا قالاتىن كورىنىستەر جەتەرلىك. قاس-قاعىمدىق قانا بەينەدەن سانالى جان كوپ نارسەنى تۇيسىنەدى. سونىڭ ءبىرى – كينو باستالعاندا قىراننىڭ ۇياسىنا ورمەلەپ كەلە جاتقان شۇبار جىلان. ال سوڭىنا قاراي سول جىلاننىڭ قىران ۇياسىن ويرانداپ بولىپ, كۇنگە باۋىرىن قىزدىرىپ جاتقانى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى.
تاريحي كينوتۋىندىلارعا شولىركەپ قالعان كورەرمەن ەرمۇقان بەكماحانوۆتىڭ ونەگەلى ءومىرىنىڭ كينوبايانىن جىلى قابىلدادى.
ايدانا جاقسىلىققىزى
