قازاقتىڭ ەجەلدەن ەتتەن كەيىنگى ەڭ كوپ تۇتىناتىن اس ءتۇرى – اعارعان, ياعني, ءسۇت ونىمدەرى.
ءححى عاسىر تابالدىرىعىنان اتتاعالى زاماناۋي تەحنولوگيامەن ازىرلەنگەن نەبىر ءتىل ۇيىرەر تاعام تۇرلەرىنە, وزگە ەلدەردىڭ سانسىز اس-دامىنە قول جەتكىزىپ جاتسا دا, حالىق ءوزىنىڭ ۇلتتىق ونىمدەرىنەن باس تارتقان ەمەس. كەرىسىنشە, ۋاقىت وزىپ, تاڭداۋ مۇمكىندىگى كەڭەيگەن سايىن ەجەلدەن اتا-باباسى ويلاپ تاۋىپ, داستارقانىنان تاستاماعان قازى-قارتا, جال-جايا, قۇرت-ىرىمشىك, تاعى باسقا ونىمدەرگە سۇرانىس ارتا ءتۇستى. سول سەبەپتى باعا دا ءوستى. بۇگىنگى كۇنى ەلوردا بازارلارىنىڭ وزىنەن قۇرتتىڭ كەلىسىن 1500 تەڭگەدەن, ىرىمشىكتى 3000 تەڭگەدەن كەم المايسىڭ.
ۇلتتىق تاعامدارعا سۇرانىستىڭ كۇشەيگەنىن, بۇگىنگى كۇنى ەرتەدەن كەلە جاتقان ءداستۇرلى تەحنولوگيا بويىنشا دايىندالاتىن تاعام تۇرلەرىن نەگىزىنەن قالتالىلار تۇتىنا الاتىنىن ءسۇت ونىمدەرىن وندىرەتىن كاسىپورىن قىزمەتكەرلەرى دە جوققا شىعارمايدى.
مىسالعا, 15 جىلدان بەرى ەلوردا تۇرعىندارىن ءوز ونىمدەرىمەن قامتاماسىز ەتىپ كەلە جاتقان «Astana ءونىم» اق ءسۇت وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ باسشىسى عالىمجان ابدىحالىقوۆ قۇرت, ىرىمشىك, قىمىز بەن شۇبات, تاعى باسقا ۇلتتىق تاعام ىزدەگەندەردەن تولاسسىز سۇرانىس ءتۇسىپ جاتاتىنىن ايتادى.
جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىم وندىرۋگە كومەكتەسەتىن ساپالى گەرمانيالىق قوندىرعىلار ورناتىلعان بۇل زاۋىتتىڭ تاۋارلارى قوسپاسىز, تابيعي قالىپتا. سوندىقتان دا, «Astana ءونىم» اق ءسۇتى بەس تاۋلىككە عانا جارامدى بولىپ كەلەدى ەكەن. سوعان قاراماستان, دەنساۋلىق ءۇشىن تەك تابيعي ءونىم تۇتىنۋعا قۇلشىنعان حالىق بۇل كاسىپورىننىڭ تاۋارلارىن ءجۇز پايىزعا دەيىن الىپ, ءىشىپ-جەپ ۇلگەرەدى. ءسۇت وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ تەحنولوگ-مەڭگەرۋشىسى زيناگۇل قوجانتاەۆانىڭ ايتۋىنشا, قايتا وڭدەۋگە جىلىنا ارى كەتكەندە ءوندىرىلگەن ءونىمنىڭ 0,1 پايىز عانا اكەلىنەتىنگە ۇقسايدى. ونىڭ ءوزى جاز ايلارىندا عانا بولىپ تۇراتىن جاعداي.
تۇتىنۋشىلاردىڭ بۇل كاسىپورىن تاۋارلارىن تالاپ الاتىنىنىڭ سەبەبىن ءبىز ءونىم ساپاسىنىڭ جوعارىلىعىنان دەپ بىلدىك.
زاۋىتتىڭ تەحنولوگ-مەڭگەرۋشىسىنىڭ ايتۋىنشا, بۇل كاسىپورىننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى كەشەنىنەن كۇن سايىن زاۋىتقا 12 توننا ءسۇت اكەلىنەدى ەكەن. قابىلدانعان ءسۇت ورگانيكالىق, فيزيكالىق, حيميالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا تەكسەرىلەدى. ودان سوڭ تەحنولوگيالىق وڭدەۋگە جىبەرىلەدى. تازارتىلىپ, قالىپقا كەلتىرىلەدى. مايلىلىعى رەتتەلگەن سوڭ گوموگەنيزاتسيادان, ودان سوڭ پاستەرلەندىرۋدەن وتەدى. سودان سوڭ بارىپ ءوز تەمپەراتۋراسىنا اكەلىنىپ, سۋىتىلعان ءسۇت قايتادان تولىق تەكسەرۋگە جىبەرىلەدى. وسىندا اتالعان بارلىق پروتسەستەردەن ءوتىپ, كورسەتكىشتەرگە ساي بولعاننان كەيىن عانا ءونىم ىدىستارعا قۇيىلادى.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, بۇل زاۋىتتىڭ ونىمدەرى تابيعي ءدارۋمەندەرىن جوعالتپايدى ەكەن. وڭدەۋدەن وتكەندە ءسۇتتىڭ تابيعي قاسيەتتەرىن ساقتاپ قالۋدىڭ بارلىق ءادىسى قاراستىرىلعان.
«Astana ءونىم» اق بۇگىندە 23 ءتۇرلى ءونىم وندىرەدى. ءسۇت وڭدەۋ زاۋىتىندا 18 ادام جۇمىس ىستەسە, بۇكىل مەكەمە بويىنشا 303 ادام قىزمەت ەتەدى. ءوزىنىڭ اۋقىمدى اۋىل شارۋاشىلىق كەشەنىنىڭ ارقاسىندا مۇندا سيىر سۇتىنەن دايىندالعان تاعام تۇرلەرى عانا ەمەس, قىمىز, شۇبات تا جاسالادى. اتاپ ايتساق, جىل سايىن «Astana ءونىم» اق 65 توننا قىمىز, 14 توننا شۇبات وندىرەدى ەكەن. اۋىل شارۋاشىلىق كەشەنىنىڭ نەگىزگى بولىگى اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانى, قىزىلجار اۋىلىندا. الايدا, قىمىز بەن شۇباتتى وزگە ءسۇت ونىمدەرىمەن ءبىر جەردە دايىنداۋعا بولمايىندىقتان, بۇل سۋسىن تۇرلەرىن وندىرەتىن زاۋىت بولەك, بۋراباي ايماعىندا ورنالاسقان. ياعني, كاسىپورىننىڭ تۇيە ۇستاپ, بيە بايلايتىن اۋىل شارۋاشىلىق كەشەنى شۋچە توڭىرەگىندە قونىس تەپكەن.
سونىمەن, ءبىز ناۋرىز مەرەكەسى قارساڭىندا ءسۇت-قايماعىنىڭ ءدامى بولەك «Astana ءونىم» اق اۋىل شارۋاشىلىق كەشەنى مەن زاۋىتىن ارالاپ كوردىك. مال ۇستاۋدان باستاپ, دايىن ءسۇت ونىمدەرىن شىعارىپ, تاراتقانعا دەيىنگى بارلىق جۇمىسى ۇيلەستىرىلگەن مەكەمەنىڭ ۇلتتىق تاعامداردى دايىنداۋ تەحنولوگياسى قاتتى قىزىقتىرعانى راس.
اڭگىمە ۇستىندە ءبىز اۋەلدە قازاق جاس قوزىنى سويىپ, سونىڭ اسقازانىنان الىنعان مايەكپەن ايران ۇيىتقانىن ايتتىق. بۇل ءتاسىل «Astana ءونىم» اق ءسۇت وڭدەۋ زاۋىتىندا دا قولدانىلاتىن بولىپ شىقتى. زاۋىتتىڭ تەحنولوگ-مەڭگەرۋشىسى زيناگۇل قوناتاەۆا سارى ىرىمشىك دايىنداعاندا مۇندا دا ەنەسىن ەمەتىن جاس قوزىنىڭ نەمەسە بۇزاۋدىڭ مايەگىن قوسىپ, قايناتىلاتىنىن جەتكىزدى…
كۇن سايىن 12 توننا ءسۇتتى وڭدەپ, استانادا وزدەرى مىندەتتەلگەن مەكەمەلەرگە, كەيبىر ساۋدا ورىندارىنا دايىن ونىمدەرىن جىبەرىپ وتىراتىن بۇل كاسىپورىن تاۋارلارىنا سۇرانىس, راسىندا, كوپ. مەكەمە باسشىلىعى اۋىل شارۋاشىلىق كەشەنىمەن ءبىر جەردە جۇمىس ىستەيىك دەپ, استانا ىرگەسىنەن وتكەن جىلى عانا قىزىلجارعا قونىس اۋدارعان ەكەن. الدا كاسىپورىن ءوز ونىمدەرىن ارتتىرىپ, كۇن سايىن 20 توننا ءسۇت وڭدەپ شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر.
ءنازيرا سايلاۋقىزى
