ۇلتتىق ەتنومادەنيەتىمىز جايىندا پىكىر كوتەرسەم اتا-بابامىزدان قالعان «سالت-سانا» دەگەن تىركەس ەسىل-دەرتىمدى ەرەكشە اۋداردى. سەبەبى تىركەستە سالتىمىز – سانامىز, قازاقتىڭ سالت-ساناسى, اتا-ءداستۇرى – قازاقتىڭ ۇلتتىق ساناسى دەگەن ۇعىمدى ۇلاعاتتايدى. بۇل ءتۇيىن تۋرالى عالىم ا.سەيدىمبەك «قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ءتول تۋمالىعىنا بوداندىق كەزىندە تولاسسىز رەپرەسسيا جاسالۋمەن بولدى. ءسوز جوق, قازاق ۇلتىن مۇنداي زۇلماتتان امان الىپ شىققان ەڭ باستى قۇدىرەت تە سول ادەت-عۇرىپتارى, سول سالت-داستۇرلەرى, سول جول-جورالعىلارى, سول ءجون-جورالعىلارى, سول ءجون-جوبالارى ەدى. دەمەك, قازاق ۇلتىنىڭ جانى دا وسى قاسيەتتەرگە ۇيالاعان» دەيدى.
اتامىز قازاق الەم حالىقتارىنا ەل ءۇشىن, جەر ءۇشىن ەلى مەن ەرى ەشتەڭەدەن تايىنبايتىن ەرلىگى, وتانشىلدىق رۋحىمەن بىرگە قارايعان قازاقتىڭ ۇلتتىق بىتىسىندەگى ءبىر-بىرىنە دەگەن ىزەت قۇرمەتى, سۇيىسپەنشىلىگى, بەرەكە-بىرلىگى, ءيمانجۇزدى كىسىلىگى, قىلىشجۇزدى سەرتكە سەلكەۋسىز سەنەتىن وپادارلىققا ەنشىلەس ەرلىككە تەلى ەستىلىگىندەي سالاۋاتتى دا ساۋاتتى ءومىر سالتى كەشە دە, بۇگىن دە ەلدى ەمىرەنتەدى. وسىنداعى ساليقالى سالتتىڭ ءبىرى – سانىمەن بەرىلەر سالەم, ءوزارا ەسەن-ساۋلىق سۇراسۋ.
«سالەم – ءسوزدىڭ اناسى» دەپ تۇيگەن اتا-بابامىزدان قالعان بۇگىنگى سالەمدەسۋ جولى كەشە ءبىز كورگەندە كىشىسى ۇلكەنگە سالەم بەرەدى.
ۇلتىمىزدى قۇراعان ەجەلگى رۋ-ۇلىستاردان ورحون-ەنيسەي دالاسىندا قالعان قۇلپىتاسىنا, قىتاي تاريحىنا تاڭبالانعان وسى وڭىردە جاساعان ەتنوستاردان الىنعان تاريحي ەستەلىكتەرگە, اتا-بابالارىمىزدان قالعان تاريحي مۇرالاردى زەردەلەسەك, ۇلتىمىزدىڭ امان-سالەمدەي ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ اناۋ الىمساقتان جالعاسىن تاپقانىن اڭعارامىز. قىتايدىڭ «تاريحي جازبالار» 110-بۋما عۇن بايانىندا: «عۇننىڭ زاڭىندا (تۇرمىستىق ادەت زاڭى, سالت-ءداستۇرى ايتىلىپ وتىر) حان (قىتاي) ەلشىسى (عۇن تاڭىرقۇت ورداسىنا) ەلشىلىك تاياعىن قولىنان تاستاپ «قارا بەت» (بەتىن كۇيەلەپ) بولىپ كەلمەيىنشە, تاڭىرقۇت ورداسىنا كىرگىزىلمەيتىن. ۋاڭ ۋ عۇننىڭ عۇرىپ-ادەتىن جاقسى بىلەتىن بەيديلىك كىسى بولاتىن. ول ەلشىلىك تاياعىن تاستاپ, بەتىن قارامەن بوياعاندىقتان ورداعا كىرگىزىلدى». بۇدان عۇن يمپەرياسى ءداۋىرىنىڭ وزىندە ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزدىڭ امان-سالەم, سىي-قۇرمەتتى ساناتتى دەڭگەيدە اپارعانىن اڭعارامىز.
تاريحي دەرەكتەر, ارحەولوگيالىق ايعاقتار ساقتاردىڭ, عۇنداردىڭ, ۇيسىندەردىڭ, تۇرىكتەردىڭ تاڭىرقۇتتارعا, كۇنبيلەرگە, قاعاندارعا, حاندارعا, تورەلەرگە قولاستىنداعىلاردىڭ قۇلدىق ۇرىپ, تاعزىم ەتىپ, اياعىن قۇشىپ, باس ۇرىپ, ءمۇريت بولىپ امان-سالەم, قۇرمەت-سىي كورسەتپەگەنىن, ادامدىق, ازاماتتىق سالاۋاتپەن باسىن ءيىپ, كەۋدەسىن قولمەن باسىپ, تىزەسىن بۇگىپ, سالەم بەرگەنىن ايقىن كورەمىز. مۇنىڭ بۇگىنگە جالعاسقان كورىنىسى قازاق كەلىندەرى اتا-ەنەسىنە, قارا شاڭىراققا وڭ تىزەسىن بۇگىپ سالەم بەرەدى. 1982 جىلى قىتايدىڭ كونەس اۋدانىنان تابىلعان قىتاي ارحەولوگتارى بەلدەسكەن بەكتىكتەر داۋىرىنە ءتان (ب.ز.د. 221-403 جىلدار) ساق جاۋىنگەرىنىڭ وڭ تىزەسىن بۇگىپ, سول تىزەسىن ءيىپ وتىرعان تۇلعاسى ءبىزدىڭ كوز الدىمىزعا ساق ساربازىنىڭ تاڭىرقۇتقا ىزەتپەن سالەم بەرىپ, جەڭىستىڭ ۇكىلى حابارىنان دىتتەمە بەرىپ تۇرعانداي.
«ورحون ەسكەرتكىشتەرى» – ءبىزدىڭ اتا-بابامىزدىڭ تاريحي كوشىرمەلەرىن, ەلى ءۇشىن ەڭىرەپ تۋعان ەرلەردىڭ تاعدىرىن, ولاردىڭ كىم بولعانىن, سالت-سانامىزدى قالپىن قۇرتپاستان سارى مايداي ساقتاپ, بۇگىنگە جەتكىزگەن الەم حالىقتارىندا سيرەك كەزدەسەتىن تاريحي قۇندىلىق. ەلتەرىس قۇتىلىق قاعان كەشەنىنىڭ 9-ءمۇسىنتاسى. اشىنا چجۋن ەسكەرتكىش كەشەنىندەگى قىش مۇسىندەردە تىزەسىن بۇككەن, وڭ قولىمەن كەۋدەسىن باسقان مۇسىندەردىڭ بارلىعىن تۇركولوگتار تۇركىلەردىڭ امان-سالەم, ىزەت-قۇرمەتىنىڭ ارحەولوگيالىق دالەلى دەپ قارايدى. تەس(I) جازۋىنداعى «ӓ š ӓ n» يەروگليفىن تۇركولوگ قارجاۋباي سارتقوجاۇلى بۇرىن اعات اۋدارىلۋىن دۇرىستاي كەلىپ: «ӓ š ӓ n – ەسەن – ەسەندەسۋ, امان-ەسەندىگىن ءبىلۋ – بايىرعى جانە بۇگىنگى تۇركى حالىقتارى داستۇرىندە ابدەن قالىپتاسقان سالت. بۇل ەكىنشى ءبىر ادامدى قۇرمەت تۇتۋ, القاۋ, ۇلىقتاۋدى دا بىلدىرەدى» دەپ كەلىستى كەلىسىم جاسايدى.
ءبىز وسى تاريحي ماتەريالدارعا, تاريحي شىعارمالارعا, وقىمىستىلاردان العان تۇشىمدى جاۋاپتارىمىزعا سۇيەنە وتىرىپ, قازاقتىڭ ساق-تۇركىدەن جالعاسقان اراب, ورىس, قىتاي يمپەرياليستەرىنىڭ يدەولوگيالىق قىل تۇزاعىنا قىلعىنباعان امان-سالەمنىڭ كادۋىلگى تۇلعاسىن تۇگەندەگەن ەدىك. كوپ جىلدىق ىزدەنىس بارىسىندا ات بايلاعان التىن قازىعىمىز – ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز كىشى ۇلكەنگە: – ارمىسىز, اتا (اپا, اعا, جاماعات)! – دەپ سالەم بەرگەن. قارسى جاق: – بارمىسىڭ, باۋىرىم! – دەپ سالەم العان. قۇرمەتتەپ سالەم بەرگەنى ءۇشىن, امان-سالەمنەن سوڭ: – بار بول, بالام! – دەپ اتاسى باتا بەرگەن
X عاسىردا قاعاز بەتىنە تۇسكەن ايگىلى فيلولوگ ماحمۇت قاشقاريدىڭ وسىدان بەرى دەگەندە XV عاسىر بۇرىنعى اتا-بابامىزدىڭ تىلىنەن, تاريحىنان, سالت-داستۇرىنەن, مەديتسينا, استرونوميا, گەوساياسي بولمىسىنان, ت. ب. جاقتارداعى ءومىر تىرشىلىگىنەن مول مالىمەت بەرەتىن كەسەك ەنتسيكلوپەديالىق ەڭبەك «تۇرىك سوزدىگىندە»: «بوي: قاۋىم; زاۋزات, تۇقىم-جۇراعات: رۋ (وعىزشا). ءبىرىن-ءبىرى تانىمايتىن ەكى ادام كورىسكەننەن كەيىن الدىمەن سالەمدەسەدى, سودان كەيىن «قايسى رۋدانسىڭ؟» دەپ سۇرايدى. جاۋاپ بەرۋشى «سالعۇر» (رۋىنان) دەيدى. ياعني كىتاپتىڭ باسىندا ايتىلعان رۋلاردىڭ بىرەۋىنىڭ اتىن ايتادى. ولار – قاۋىم, زاۋزاتتارىنىڭ اتتارى. سودان كەيىن بارىپ سويلەسە باستايدى, ولار ءبىر-ءبىرىنىڭ ەلىن, ءجونىن بىلىسەدى» دەيدى. مىنە, بۇل – ءبىز كەشەگى كوشپەلى قازاق ومىرىنەن كورگەن, كوكەيگە تۇيگەن ءارى باسى ءبۇتىن قولدانىپ كەلە جاتقان قازاقى امان-سالەم جاساۋدىڭ قازىرگە دەيىن قالپى بۇزىلماعان ءداستۇرلى جولى.
ءبىز وسى تاريحي ماتەريالدارعا, تاريحي شىعارمالارعا, وقىمىستىلاردان العان تۇشىمدى جاۋاپتارىمىزعا سۇيەنە وتىرىپ, قازاقتىڭ ساق-تۇركىدەن جالعاسقان اراب, ورىس, قىتاي يمپەرياليستەرىنىڭ يدەولوگيالىق قىل تۇزاعىنا قىلعىنباعان امان-سالەمنىڭ كادۋىلگى تۇلعاسىن تۇگەندەگەن ەدىك. كوپ جىلدىق ىزدەنىس بارىسىندا ات بايلاعان التىن قازىعىمىز – ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز كىشى ۇلكەنگە: – ارمىسىز, اتا (اپا, اعا, جاماعات)! – دەپ سالەم بەرگەن. قارسى جاق: – بارمىسىڭ, باۋىرىم! – دەپ سالەم العان. قۇرمەتتەپ سالەم بەرگەنى ءۇشىن, امان-سالەمنەن سوڭ: – بار بول, بالام! – دەپ اتاسى باتا بەرگەن. بۇل تۋراسىندا كوپ دالەلدى كولدەنەڭ تارتپاي-اق ەتنوگراف, عالىم اقسەلەۋ سەيدىمبەكتەن ءبىر ىسپات كورەيىك: «قۇمالاقشى» دەگەن قىدىر اتا جايىنداعى اڭىزدا قۇمالاقشىنىڭ ايەلى «ەلدى جارىلقاپ بولدىڭ. ەندى قىدىر اتاعا قۇمالاق سال, بىزگە دە باق قونىپ, قىدىر دارىسىن» دەيدى.
سونىمەن قۇمالاقشىنىڭ قۇمالاعى ءتىل بەرگەن ەلدىڭ ءتورت كوزبەن قىدىردى كۇزەتەتىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قىدىر ءتۇنى دە كەلىپ جەتەدى. قۇمالاقشى ايەلمەن قىدىردى كۇزەتىپ وتىرعاندا قۇلانيەكتەنىپ تاڭ اتادى. بۇلار قاراڭداپ كورىنگەن ەكى قارتتى كورەدى. ءبىرىنىڭ قاسى كوزىن جاپقان, جەلمايانىڭ ۇستىندە مۇلگىپ كەلەدى. ەندى ءبىرى ودان جاستاۋ, جەلمايانى جەتەكتەپ كەلەدى ەكەن. قۇمالاقشى قارتتارعا جاقىنداپ كەلىپ:
– ارمىسىز, قىدىر اتا! – دەپ سالەم بەرەدى. قىدىر اتا:
– بار بول, بالام! – دەپ سالەمىن الادى (دەرەك بەرۋشى باشار ءارىنۇلى (1899-1972) داڭعايىر شەجىرەشى, قاراعاندى وبلىسى جاڭارقا اۋدانى). اڭىز مازمۇنى, ونداعى تاريحي بولمىستىڭ تىم ارىدە جاتقانى كىم-كىمگە دە تۇسىنىكتى. سول سەبەپتەن دە فيلولوگ-عالىم ادەيى مىسالعا الىپ وتىر دەپ قارايمىز. ءبىز ءۇشىن بۇدان دا ماڭىزدىسى – اتا-بابامىزدىڭ ەجەلگى امان-سالەم جوسىعىن بىزگە الىپ كەلگەنى. ماقالانىڭ ەندىگى كەزەگىندە وسى امان-سالەمنىڭ مازمۇنىنا توقتالايىق.
– ارمىسىز, اتا (اپا, اعا)!
– ارمىسىزدار, جاماعات (اعايىن, كوپشىلىك)!
بۇل – ۇلكەندەرگە, ەل-جۇرتقا قۇرمەتتەپ بەرىلەتىن سالەم. سالەم وسى لەبىزبەن وڭ قولمەن كەۋدەنى باسىپ, باستى ءسال ەڭكەيتىپ ءيىپ بەرىلەدى. «ارمىسىزدىڭ» ءمان-ماعىناسى قادىرمەندى ابىز اقساقالدارعا, ەل اعالارى, ەل ارقاسۇيەرلەرى, ەل يەلەرى تازا, اق, پاك, يماني پيعىلداسىزدار ما, ارلارىڭىز تازا ما دەگەن ماندە. تۇرىك-قازاق ار تازالىعىن, ءدىل تازالىعىن, جۇرەك تازالىعىن ادامدىق ارداقتى اتتىڭ التىن قازىعى ساناعان. قازاقتىڭ «مالىم – جانىمنىڭ ساداعاسى, جانىم – ارىمنىڭ ساداعاسى» دەيتىنى – وسى. قازاق قىزىن ەڭ ارداقتى, ەڭ قىمباتتى ساناپ, ەلدىڭ سەتەرى ەسەپتەيتىندىكتەن ارۋ دەپ اتايدى. ول تازا, كىرشىكسىز دەگەن ءسوز عوي. باقيلىق بولىپ ارامىزدان تازا جۋىلىپ اتتانعان, جالعان دۇنيەنىڭ كىر-قوجالاعىنان, لاس الەمنەن قۇتىلعان پەندەلەردى ەندى ارۋاق دەپ اتايدى. بۇل تاپ-تازا, وتە تازا دەگەن ماعىنا بەرەدى دە.
ال قارسى جاق سالەم العاندا:
– بارمىسىڭ, باۋىرىم (ازامات, ىنىشەك, دوسىم, قىزىم)! – دەپ سالەم الادى. بۇل امان-ەسەن ءجۇرمىسىڭ, ءوزىڭدى دۇنيەقوڭىز تىرلىكتە جوعالتىپ العان جوقپىسىڭ, تازا, ادامدىق-ازاماتتىق تۇنىق تۇلعاڭدا ءجۇرسىڭ بە, ءدىلىڭ بەرىك پە, ءدىڭىڭ مىقتى ما دەگەندى بىلدىرەدى. وسىدان كەيىن وتە تانىستار, تۋىس-تۋعاندار, اۋىلداستار ۇزاق ۋاقىت كورىسپەسە, ۇلكەندەر كىشىلەردىڭ باسىنان يىسكەپ, ماڭدايىنان ءسۇيىپ, باۋىرىنا قىسىپ امانداسادى. كىشىلەر قۇشاقتايدى. ءجۇز تانىس ادامدار جاي باس يزەيدى.
ۇلىس كۇنى كارى-جاس,
قۇشاقتاسىپ كورىسكەن.
قارتتار باتا بەرىسكەن,
ساقتاي كور دەپ تەرىستەن, – دەۋ وسىدان.
ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان تۇرىك قازاقتىڭ يسلامنان بۇرىنعى امان-سالەم جاساۋدىڭ بۇل جورالعىسىن تاريحي شەجىرەلىك دەرەكتەردەن, تاريحي كىتاپتاردان, رومانداردان, ۇلى كارىلەردەن, ەتنوگرافتاردان ماتەريال جيناۋ, بۇدان دا ماڭىزدىسى, ۇلى كارىلەردىڭ تۋىستارىن 20 جىل كورمەي جىلاپ كورىسكەن, جىلاپ سالەمدەسكەن بولمىسىنان دەرەكتەپ وتىرمىز.
ال «سالەم – ءسوزدىڭ اناسى» دەپ اتام قازاق ايتقانداي, «ارمىسىڭ» مەن «بارمىسىڭنىڭ» ءادىپ-استارىن ادەمىلەپ ارشۋعا تۋرا كەلەدى. سەبەبى ءار حالىقتىڭ امان-سالەمىندە ايتىلاتىن انا – ءسوز, اپارىلاتىن اۋەندى ارەكەتتىڭ ارعى جاعىندا سول ۇلتتىڭ ءبىر-بىرىنە ۇلتتىق سىي-قۇرمەتى, سۇيىسپەنشىلىك دارەجەسى, دۇنيەگە قاراسى, ومىردەن تۇيگەنى. ەلدىك ارمان-مۇراتىن تۇرعى ەتكەن ءمان-ماعىناسى بولادى. ارابتاردىڭ اسسالاۋماعالەيكۇم – اللانىڭ راحىمى ءتيسىن, ۋاعالايكۇماسسالام – سىزگە دە اللانىڭ راحىمى بولسىن دەگەن امان-سالەمىندە بۇكىلدەي سىيلاسىمدىق دۇنيەتانىمى جاتىر. بالكىم, ارابتاردىڭ دۇنيەتانىمىندا اللانىڭ راحىمىنا بولەنۋ ەڭ ۇلكەن ەسەندىك بولار. ەڭ ۇلكەن قۇندىلىق اراب يدەولوگياسىنىڭ ۇستەمدىگى شىعار.
ەندى كادىمگى قازاقي امان-سالەمدەگى «ارمىسىڭ؟» دەپ سالەم بەرۋ, «بارمىسىڭ!» دەپ سالەم الۋ «بار بول!» دەپ ىقىلاس ءبىلدىرۋدىڭ ءمان-ماعىناسىنا كەلسەك, انا ساق, عۇن, ءۇيسىن, تۇرىك, قازاقتىڭ تۇبىنە جەتكەن, باسىنا ناۋبەت اكەلگەن, ۇلىن ۇرىمگە, قىزىن قىرىمعا توزدىرعان بار پالەنىڭ باسى – ەل اعالارىنىڭ اشكوزدىگى, قۇلقىن قۇمارلىعى, دۇنيەقوڭىزدىعى, تويماس ارانىنا ەل مۇددەسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراماۋى, قارا باسىنىڭ قامىن حالىق مۇددەسىنەن جوعارى قويۋى. دۇنيە-مۇلىك جولىندا ادامگەرشىلىگىن, ازاماتتىعىن جوعالتۋى. ەندى بۇل ويىمىزدى دالەلسىز داتتەي بەرمەي, تاريحي شىعارمالاردان دالەل كەلتىرەيىك.
التىندى, كۇمىستى, داقىلدى, جىبەكتى,
سونشا شەكسىز بەرىپ جاتقان تابىعاشتىڭ
ءسوزى ءتاتتى, بۇيىمى اسىل ەدى.
(ولار) ءتاتتى ءسوز, اسىل قازىناسىن بەرىپ,
جىراقتاعى حالىقتى (وزىنە) سونشا جاقىنداتار ەدى.
اقىلدى كىسىلەردى, باتىل كىسىلەردى
تابىعاشتار قوزعاي العان جوق.
(ەگەر) ءبىر كىسى الدانسا (وندا)
رۋى, حالقى, تۇقىمىنا دەيىن قالماس ەدى.
ءتاتتى ءسوز, اسىل دۇنيەسىنە كوپ الدانىپ,
تۇركى حالقى قىرىلدىڭ,
تۇرىك حالقى جويىلدىڭ, – دەپ «ورحون-ەنيسەي جىرىندا» تۇرىك ەل اعالارىنىڭ تابىعاشتىڭ التىن-كۇمىس, جىبەگىنە الدانىپ, يمپەريانىڭ كۇلكۇمىرەتىن شىعارعان شىندىعى شىرقىراپ وتىرىپ تاسقا قاشالعان.
ءسوزىم بار دا, كوزىم جوق,
كوزىم جوق دەپ جاتپادىم.
بي مەن بەكتى جاقتادىم,
باي, مىرزانى ماقتادىم.
بايبىشەنىڭ موينىنا,
جىردان القا تاققانىم,
وسەك بولدى باققانىم,
مومىنعا قۇرعان قاقپانىم.
از نارسەگە انت ءىشىپ,
ارۋاقتى اتتادىم.
قىلمىستىنى قىزىقتاپ,
ماڭدايىنان سيپادىم.
قاباعىنان قاقپادىم.
بارىنە مەن كىرىپتار,
قايسىسى مەنىڭ تاپقانىم؟
بىرەۋدىڭ وتىن ۇرلەدىم.
ءوز وتىمدى جاقپادىم.
ادال سوپى مەن ەمەس,
ءپىردىڭ ءسوزىن تۇتىنعان
ساۋداگەر سارتتاي قايتتى ءومىر,
قۇمار ويناپ ۇتىلعان.
ءلاپسى – توبەت قاباعان,
جەمتىك كورسە تۇرا ما,
ىرىلداپ تاناۋ جيىرماي؟!
جىراۋ دۋلات باباتايدىڭ بۇل جىرىنان دا قۇر ءلاپسىنىڭ, اشكوز اراننىڭ, قۋاياق قۇلقىننىڭ, بوقشىلىق دۇنيەنىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ, «مەن»-ءنىڭ ءوزىن جوعالتىپ العان بولمىسى بۇكپەسىز كورسەتىلگەن.
اتانى بالا اڭديدى, اعانى ءىنى,
يتقورلىق نەمەنە ەكەن سۇيتكەن كۇنى.
ارىن ساتقان مال ءۇشىن انت ۇرعاننىڭ.
ايتقان ءسوزى قۇرىسىن, شىققان ءۇنى, – دەپ اقىن اباي دا ارىن مال ءۇشىن ساتقان ساتىمساقتى تۇيرەگەن.
الاش كوسەمى احمەت بايتۇرسىن ارى تازا, كۇيكى دۇنيەگە ءوزىن جۇتتىرماعان ارداگەر الاش ازاماتىنىڭ ارمانىن بىلاي سومدايدى:
ءتان كومىلەر, كومىلمەس ەتكەن ەڭبەك,
مەن ەمەسپىن ويلايتىن ءبىر كۇنگىسىن.
جۇرت ۇقپاسا ۇقپاسىن, باس تارتپايمىن,
ەل بۇگىنشىل, مەنىكى ەرتەڭ ءۇشىن.
قازاق ءجونى ءتۇزۋ امان-سالەم جاساۋدى كىسىلىكتىڭ, ادامگەرشىلىكتىڭ بەلگىسى سانايدى. قازاقتىڭ «قالاي سالەم بەرسەڭ, سولاي سالەم الاسىڭ», «سالەمىڭدى المايدى», «سالەم بەرۋگە جارامادى», «الىستان التى جاسار بالا كەلسە, اۋىلداعى الپىس جاستاعى اتا بارىپ سالەم بەرەدى», «سالەمدى كەلىن سانىمەن» دەگەن ماقال-ماتەلىنەن ءبىز اۋىزىن اشسا جۇرەگى, كوزىنەن كوكىرەگى كورىنەتىن قازەكەمنىڭ اعايىن مەن الاشتى كورگەندەگى اتكوپىر امان-سالەمىنىڭ استارىندا بىزگە تانىس تا بەيتانىس ۇلتتىق دۇنيەتانىم, ءومىر جونىندە سۇلۋ دا سۇڭعىلا ەستەتيكالىق تالعام, تەلەگەي ويىن اڭعارۋ, ارشۋ, تۇرمانىن تۇگەندەپ تۇلعالاۋ – بىزدەگى ۇلت مۇراتى الدىنداعى وتەر بورىش. ەل ەرتەڭىنىڭ يەسى – ماڭدايى كەرەقارىس ۇلدار مەن كەرميىق قىزدار الدىنداعى ادا ەتەر مىندەتىمىز.
ءابدىل تاۋەكەلۇلى,
ەتنوگراف, مادەنيەتتانۋشى
