ونىڭ جۇمىسىنا تاۋەلسىزدىك سارايىندا 21-22 مامىر كۇندەرى ءVىىى استانا ەكونوميكالىق فورۋمى ءوتتى. وعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاتىستى.
ءار ەلدە ءوسىم دەڭگەيى ءار الۋان
مەملەكەت باسشىسى فورۋمنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە حالىقارالىق جاعدايعا تالداۋ جاساي كەلىپ, بولاشاقتاعى وركەندەۋگە ۇلكەن قاتەر تۋدىراتىن جاھاندىق اۋقىمداعى سىن-قاتەرلەر قالىپتاسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
– الەمدىك عىلىمنىڭ ۇزدىك وكىلدەرىمەن بىرلەسە ءتونۋى مۇمكىن اپاتتاردان ءبىزدىڭ ەلدەر مەن حالىقتاردى ساقتاپ قالۋدىڭ جولدارىن تابۋعا مىندەتتىمىز. مىنە, جەتى جىلدان بەرى الەمدىك ەكونوميكا تولىق قالپىنا كەلە الماي, بۇرىنعى دامۋ قارقىنىن تەجەپ الدى. جۇمىسسىزدىقتىڭ جوعارى دەڭگەيى, قارىزدىڭ ءوسۋى سەكىلدى ورنىقتى پروبلەمالار ساقتالۋدا. كوپتەگەن ساراپشىلار قازىرگى كەزدە ەكونوميكا بىرتىندەپ قالپىنا كەلە جاتقانىن ايتسا دا, الايدا, ءار ەلدە ءوسىم دەڭگەيى ءار الۋان دەڭگەيدە. كوپتەگەن ەلدەر ستاگناتسيادان شىعا الماي كەلەدى, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
سونداي-اق, پرەزيدەنت كەيبىر ەكونوميستەر 2008 جىلى باستالعان جاھاندىق داعدارىس جۇيەلى سيپاتقا يە ەكەنىن جانە بۇل داعدارىستىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى جويىلعاننان كەيىن عانا اياقتالاتىنىن العا تارتىپ وتىرعاندىعىن جەتكىزدى.
– ەكونوميستەردىڭ پايىمىنشا, كوپشىلىكتىڭ تۋربۋلەنتتىلىك دەپ قابىلداپ جۇرگەن قۇبىلىس شىن مانىندە جاھاندىق داعدارىستىڭ كەلەسى كەزەڭىنىڭ پايدا بولۋىنىڭ جاسىرىن, لاتەنتتىك فورماسى بولىپ تابىلادى. ول قارجىلىق سالادان زاڭسىز سانكتسيالار مەن الەۋمەتتىك-ساياسي قاقتىعىستار تۇرىندە ۆاليۋتالىق جانە ەكونوميكالىق قاقتىعىستارعا ۇلاسۋدا. سيرياداعى, اۋعانستانداعى, ليۆانداعى داعدارىستىق احۋال دا وسىنىڭ سالدارى. ءدال وسى جاعداي باتىس پەن شىعىستىڭ, اقش پەن ناتو-نىڭ رەسەي مەن قىتايعا قارسىلىعىنىڭ كۇشەيۋىن تۋدىرادى. ال ەگەر جاقىن ارادا ءبىز ايتىپ جۇرگەن جاھاندىق داعدارىس ءوزىنىڭ لاتەنتتى كەزەڭىنەن گيپەرداعدارىس تۇرىندە اشىق كەزەڭىنە اۋىسسا نە بولادى؟ بۇل سۇراققا جاۋاپتى ەكونوميكالىق عىلىم مەن الەمدىك عىلىمي كوزقاراس بەرە الار ەدى. وسى ورايدا ءبىز حالىقارالىق فورۋمداردى, ونىڭ ىشىندە استانا ەكونوميكالىق فورۋمىن وتكىزۋدەمىز, – دەدى ەلباسى.
بۇل تۇرعىدا نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازىردەن باستاپ بولاشاقتا داعدارىسقا جول بەرمەۋدىڭ قادامدارىن ويلاستىرۋعا شاقىردى. وسى جولدا ول جەر بەتىندەگى حالىق سانىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى الداعى 30 جىلدا ازىق-تۇلىك ونىمدەرى ءوندىرىسىن ەسەلەۋگە تۋرا كەلەتىنىن اتاپ ءوتتى.
مەملەكەت باسشىسى فورۋمدا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭىستىگىن قۇرۋدى ۇسىندى.
– بىرىككەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭىستىگىن قۇرۋدى ۇسىنامىن. بىزگە الەم حالقىنىڭ مۇددەسىنە جاۋاپ بەرەتىن ورتاق ەرەجەلەر قابىلداۋ ماڭىزدى. ەرەجەلەر, ەڭ الدىمەن, رەسۋرستاردىڭ ساۋداسى, تاسىمالدانۋى جانە قوزعالىسىنا قاتىستى بولۋى كەرەك. وسى تۇرعىدان بىرىككەن ەۋرازيالىق كەڭىستىك شەڭبەرىندە تۇراقتى تۇردە قىزمەت ەتەتىن الاڭ قۇرۋ قاجەت. بۇل الاڭدا قۇرلىقتى دامىتۋ, ونىڭ مۇشەلەرى اراسىنداعى ىقپالداستىقتى كۇشەيتۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەنەتىن بولادى. استانا ەكونوميكالىق فورۋمى وسىنداي الاڭ بولا الادى, – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
«نۇرلى جول» – جەتىستىكتەرگە جەتكىزەتىن باعىت
ءبىزدىڭ جاھاندىق ەكونوميكاداعى داعدارىسقا ناقتى جاۋابىمىز – «نۇرلى جول» – بولاشاققا باستار جول» باعدارلاماسى مەن يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ جالپى قامتىمدى مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ەكەنىن ايتقان ەلباسى اتالمىش باعدارلاما قازاقستاندى ينفراقۇرىلىم ساپاسى بويىنشا الەمنىڭ كوشباسشى 50 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى.
– «نۇرلى جول» يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناتيجەسىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جاڭا ەكونوميكا جانە جاڭا ينفراقۇرىلىم قالىپتاسادى. ەلىمىزدىڭ الدىندا زور ماقساتتار تۇر. ولاردىڭ جۇزەگە اسىرىلاتىنىنا مەن سەنىمدىمىن, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, «نۇرلى جول» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە سالىناتىن اۆتوجولدار ءۇش جىلدىڭ ىشىندە سالىنادى.
– ينفراقۇرىلىم سالۋ بىزدەر ءۇشىن اسا ماڭىزدى ءارى مول ينۆەستيتسيانى تالاپ ەتەدى. دەگەنمەن, بولاشاق ۇرپاققا قالاتىن مۇرا رەتىندە ول عاسىرلارعا تاتىرلىق مانگە يە. تەك الداعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە عانا جاڭا جولداردى, ەلەكتر جەلىلەرىن, كوممۋنيكاتسيالار سالۋعا 14 ملرد اقش دوللارىنان استام قارجى جۇمسالاتىن بولادى. 2019 جىلى قازاقستاندا بىرىڭعاي ەنەرگيا جۇيەسى قۇرىلادى. ءبىز استانامىزدان وڭىرلەرگە تارايتىن اۆتوموبيل جولدارى جەلىسىن, تەمىرجولدار, كوپىرلەر, ەلەكتر جەلىلەرىن, مەكتەپتەر, اۋرۋحانالار, تۇرعىن ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى نىساندارىن جانە وتە كوپ تۇرعىن ۇيلەر سالامىز. ولار ەڭ الدىمەن جاستارعا ارنالادى ءارى قولجەتىمدى بولادى. مەملەكەت پايىزدىق ستاۆكاسىن سۋبسيديالايدى, – دەدى ەلباسى.
مەملەكەت باسشىسى اتالمىش جۇمىستار ەل حالقىنا نە بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.
– «نۇرلى جول» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بىرقاتار ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەلدىڭ بارلىق وڭىرلەرى تەڭ دارەجەدە دامىپ, ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك-دەموگرافيالىق احۋالداعى تەڭسىزدىك تومەندەيدى. 2019 جىلعا دەيىن حالىقتىڭ كورشى ەلدەرگە شىعۋ مۇمكىندىگى ەسەلەنەدى, ءىرى قالالار اراسىنداعى جولعا كەتەتىن ۋاقىت ۇشتەن ءبىر ەسەگە قىسقارادى. ەلەكتر ەنەرگياسىنا قاجەتتىلىكتى تولىقتاي قامتاماسىز ەتەتىن بىرىڭعاي ەنەرگيا جۇيەسى قالىپتاستىرىلادى. بۇعان قوسا, «نۇرلى جول» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە جارتى ميلليوننان استام جۇمىس ورنى اشىلادى. بۇل ءبىز ءۇشىن از ەمەس, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
«جاڭا جىبەك جولى» جوباسى نە بەرەدى؟
الەمدەگى جاعدايعا قايتا ورالعان قازاقستان پرەزيدەنتى ازيا مەن ەۋروپانى جالعايتىن ەۋرازيالىق ترانسقۇرلىقتىق ءدالىزدى قۇرۋدى ۇسىندى.
– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقپەن بىرگە ەركىن ساۋدا ايماعىن قۇرۋعا 40 مەملەكەت دايىن ەكەندىكتەرىن راستادى. وسىنداي كەلىسىمدى ەۋروپالىق وداق پەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اراسىندا جاساۋ ءتيىمدى بولار ەدى. مەنىڭشە, ءبىز وعان جەتەمىز. سەبەبى, ول كوپ مەملەكەتتەرگە ءتيىمدى. بىراق ءبىز ونىمەن شەكتەلمەۋىمىز شارت. مەن جىلدامدىعى جوعارى ءمۋلتيمودالدى كولىكتىك مارشرۋتتى – ەۋرازيالىق ترانسقۇرلىقتىق ءدالىزدى قۇرۋدى ۇسىنامىن. ول ءبىزدىڭ مەملەكەت ارقىلى ءوتىپ, ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى جۇكتەردىڭ ەش كەدەرگىسىز تاسىمالدانۋىنا جول اشادى. بۇل الەم حالقىنىڭ جاقىنداسۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ, قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەدى. سەبەبى, قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى وسى جول وتەتىن ەلدەر ءۇشىن ماڭىزدى بولادى. كولىكتىك كۇرەتامىر بارشا ەلدە ونەركاسىپتەردىڭ دامۋىنا دا اسەر ەتەتىن بولادى, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ سوزىنشە, الەمدەگى كۇللى تەڭىز پورتتارى حالىقارالىق ساۋدا كولەمىنىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرا المايدى.
– قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى مەن ەۋروپالىق وداق ەلدەرى اراسىنداعى ساۋدا كولەمى 600 ملرد دوللاردان اسىپ كەتتى. 2020 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش 800 ملرد دوللارعا جەتەدى دەپ بولجانىپ وتىر. سوندىقتان قارقىندى دامىپ جاتقان ازيا ءۇشىن قۇرلىقتىق مارشرۋتتاردىڭ ماڭىزى جوعارى. وسى سالادا ءبىز ءوزىمىز ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر كورىپ وتىرمىز. ونىڭ تەڭىز جولدارىنان الدەقايدا جاقىن بولاتىنى دا دالەلدەنىپ وتىر. شامامەن جولدى ءۇش ەسەگە دەيىن قىسقارتپاق, – دەگەن ەلباسى «جاڭا جىبەك جولى» جوباسىنا توقتالدى.
– العاش رەت استانادا قحر توراعاسى ۇسىنعان «جاڭا جىبەك جولى» جوباسى ءبىز ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە. ءبىز العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ول جوبانى قولدادىق جانە ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ كەلەمىز. ءبىزدىڭ العاشقى جوبامىز – «باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي» بولدى. ونىڭ جالپى قاشىقتىعى 8 مىڭ شاقىرىم بولسا, 3 مىڭى قازاقستان اۋماعىمەن وتەدى جانە ول جاقىندا اياقتالادى. قازاقستان تەرريتورياسىنداعى جۇك كولەمى – 30 ملن توننا. جول تەك قازاقستان مەن قىتايدى عانا ەمەس, رەسەيدى جانە ەۋروپانى جالعايدى. وعان ورتالىق ازيا ەلدەرى دە قول جەتكىزە الادى, – دەدى پرەزيدەنت.
«استانا» قارجى ورتالىعى ەكسپو بازاسىندا قۇرىلادى
مەملەكەت باسشىسى «استانا» قارجىلىق ورتالىعىنىڭ اتقاراتىن فۋنكتسياسىنان حابار بەردى.
– ەكسپو-2017 بازاسىندا قۇرىلاتىن «استانا» قارجى ورتالىعى ورتالىق ازيانىڭ قارجىلىق حابى بولادى. ەكسپو اياقتالىسىمەن بارلىق عيماراتتار سول الەمدىك قارجىلىق ورتالىققا بەرىلەدى. ءبىز دۋباي ورتالىعىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزدىك جانە ولاردىڭ زاڭنامالارىن, ەكونوميكاسىن تولىقتاي وزىمىزدەگى ورتالىققا اكەلەمىز دەپ كەلىستىك. ول اعىلشىن قۇقىعى پرينتسيپتەرىنە نەگىزدەلىپ, تاۋەلسىز قارجىلىق ورتالىققا اينالادى دەپ سەنەمىز. «استانا» قارجى ورتالىعى قازاقستاننىڭ قارجى ينفراقۇرىلىمىنىڭ وزەگىن قۇرايدى, – دەپ ءتۇيدى ءسوزىن نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
ەلوردامىز ەڭ اقىلدى قالاعا اينالادى
استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا «ۋربانيستيكالىق فورۋم: جاڭا ۇرپاقتىڭ قالالارى» تاقىرىبىندا جيىن ءوتتى. وعان استانا قالاسىنىڭ اكىمى ادىلبەك جاقسىبەكوۆ جانە ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى ەربولات دوساەۆ قاتىستى.
جيىندا Smart City ۇلگىسىمەن سالىنىپ جاتقان قالالاردىڭ ەكونوميكالىق تۇراقتىلىعى مەن ولاردىڭ ءارى قاراي دامۋ جوسپارى تالقىلاندى.
بۇگىندە الەم حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى قالالاردا ءومىر سۇرەدى. دەمەك, عالامشار تۇرعىندارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايى قالانى سالۋ ساپاسىمەن تىكەلەي بايلانىستى دەگەن ءسوز. كۇللى الەم قالالاردىڭ دامۋىنا ايرىقشا كوڭىل بولەتىنى دە سوندىقتان.
جيىندى اشقان ەلوردا اكىمى ۋربانيستيكالىق فورۋم قالالاردى دامىتۋداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشەتىن ماڭىزدى الاڭ بولاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. فورۋم قاتىسۋشىلارىنا ساتتىلىك تىلەگەن ادىلبەك جاقسىبەكوۆ استانانىڭ دامۋى مەن بۇگىنگى جەتىستىكتەرى تۋرالى اڭگىمەلەدى. اكىمنىڭ ايتۋىنشا, استانا ەلورداعا اينالعالى ونىڭ اۋدانى مەن حالقىنىڭ سانى ءۇش ەسەگە, جىلدىق ينۆەستيتسيا كولەمى جەتى ەسەگە ارتقان. جىلدام دامىپ, قىسقا مەرزىمنىڭ ىشىندە تولايىم تابىستارعا جەتكەن جاس شاھار بۇگىندە ءوز قولى وزىنە جەتىپ, دونور قالاعا اينالىپ وتىر.
– استانانىڭ دامۋ قارقىنى ەشقاشان دا باسەڭسىمەك ەمەس. الدا اتقارىلار شارۋالار اۋقىمدى. اسىرەسە, ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا بايلانىستى بەلسەندى جۇمىستار قولعا الىندى, – دەدى قالا باسشىسى.
قالا اكىمى ينجەنەرلىك جەلىلەردى جاقسارتۋ بارىسىندا ەكولوگيالىق ۇنەمدى ءونىمدى پايدالانۋعا, تىڭ تاسىلدەردى ەنگىزۋگە ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىنا توقتالدى. مىسالى, «Smart سۋ قۇبىرى» جوباسى قۇبىرلارداعى اپاتتى جاعدايدى جىلدام انىقتاۋعا كومەكتەسىپ, ىستەن شىققان قۇبىرلاردى دەر كەزىندە جوندەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. تىڭ ءادىس سۋدىڭ بوسقا شىعىندالۋىن 21 پايىزدان 8 پايىزعا دەيىن تومەندەتەدى. بۇل دا «سمارت» تەحنولوگيانىڭ ءبىر ناتيجەسى.
ادىلبەك جاقسىبەكوۆ استانانى الەمنىڭ اقىلدى قالالارىنىڭ بىرىنە اينالدىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى دەر كەزىندە قولعا الىنعان شەشىم بولعانىن دا اتاپ ءوتتى. اتالمىش جوبالاردىڭ ىشىندە «Smart» كولىك, «Smart» تۇراق, «Smart» مەكتەپ, «Smart» ەمحانا, «Smart» كوشە جارىعى مەن «Smart» بىرىڭعاي ەسەپتەۋ ورتالىعى جوبالارىن اتاپ وتۋگە بولادى. بۇلاردىڭ ءبارى تۇرعىنداردىڭ يگىلىگىنە ارنالعان دەيدى اكىم. ايتالىق, «تىرشىلىكتى كەشەندى قامتاماسىز ەتۋ» جوباسى شەڭبەرىندە قوعامدىق ورىنداردا, جولدار مەن كوشەلەردە 15 مىڭ بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلسا, بۇل جۇرتشىلىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە تاپتىرمايتىن ءتاسىل بولىپ تۇر.
– ءبىز قالامىزدى تۇرعىندارعا جايلى ەتىپ سالۋعا مۇددەلىمىز. وسى ورايدا وزگەلەردىڭ تاجىريبەسى ارتىقتىق ەتپەيدى. سوندىقتان قالالاردى دامىتۋدىڭ ەڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىن جيناقتاپ, زەرتتەۋمەن اينالىساتىن ينستيتۋتسيونالدىق قۇرىلىم اشۋ وزىنەن-ءوزى سۇرانىپ تۇر, – دەدى اكىم.
ونىڭ ايتۋىنشا, بۇل ورتالىققا ۋربانيستيكا ماسەلەسىمەن اينالىساتىن كاسىبي ساراپشىلاردى جيناقتاۋ كەرەك. ولاردىڭ ابدەن سۇزگىدەن وتكەن تاجىريبەسىن قالالاردى دامىتۋعا پايدالانۋ الدەقايدا ناتيجەلى بولماق.
استانا اكىمىنىڭ وسى پىكىرى فورۋمنىڭ قورىتىندى ۇسىنىستار تىزىمىنە ەنگىزىلمەك.
ۇتىمدى ۇسىنىستار ۇيتقىسى
ەكونوميكالىق فورۋمعا اۋزى دۋالى, الەمگە تانىمال نەبىر تۇلعالار كەلىپ, دۇنيەجۇزىندە قالىپتاسىپ وتىرعان احۋالدى شەشۋ جولدارىن قاراستىرادى. كوپتەگەن ەلدەر فورۋمدا ايتىلعان ۇسىنىس-پىكىرلەردى ەسكەرۋسىز قالدىرماي, ءوز تاجىريبەسىندە پايدالانىپ كەلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە بۇگىندە استانا فورۋمى الەمدىك ەكونوميكالىق جاعداي مەن قارجى جۇيەسىن جەتىلدىرۋدىڭ تىڭ جولدارىن ۇسىناتىن ىقپالدى الاڭداردىڭ بىرىنە اينالدى. مىسالى, 2012 جىلى استانا ەكونوميكالىق فورۋمى الاڭىندا ايتىلعان ۇسىنىستار بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ پلەنارلىق سەسسياسىندا تالقىعا سالىنعان.
ال 2013 جىلى استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ اياسىندا ەلىمىزدىڭ باستاماسىمەن I دۇنيەجۇزىلىك داعدارىسقا قارسى كونفەرەنتسيا ءوتىپ, وندا قابىلدانعان داعدارىسقا قارسى جوسپار جوباسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى بۇۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەر ماقۇلدادى.
ايتپاقشى, Alexa.com رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ دەرەگى بويىنشا فورۋم بارىسىندا وتكىزىلەتىن G-Global اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتيۆتىك الاڭى تمد-دا اسا تانىمال عىلىمي-زەرتتەۋ پورتالى رەتىندە تانىلعان.
بيىلعى ەكونوميكالىق فورۋمدا ەكونوميكاسى قارقىندى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋدىڭ جولدارى, جاڭا ەكونوميكالىق ورلەۋگە قول جەتكىزۋ, قارجىلىق تۇراقتىلىقتىڭ نەگىزگى تەتىكتەرى, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ بيزنەسكە ارنالعان مۇمكىندىكتەرى, جاسىل ەكونوميكانىڭ كەلەشەگى, ەڭبەك نارىعىنداعى يننوۆاتسيالىق ادىستەر, ەۋرازيالىق ەنەرگەتيكالىق, سۋ جانە ترانزيتتىك الەۋەتتىڭ تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرى, باسقا دا كوپتەگەن وزەكتى تاقىرىپتار قوزعالدى.
سەگىزىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان القالى جيىنعا الەمنىڭ 90 ەلىنەن 3 مىڭعا جۋىق بەدەلدى ساراپشىلار قاتىسىپ, دۇنيەجۇزىلىك جانە قازاقستاندىق قارجى جۇيەسىندەگى پروبلەمالاردى ءتيىمدى شەشۋ جولدارى, يننوۆاتسيالىق كلاستەردى قالىپتاستىرۋ شارتتارى مەن ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋ, حالىقارالىق نارىقتاعى باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋ ماسەلەلەرى توڭىرەگىندە پىكىر الماستى.
2008 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ كەلە جاتقان فورۋمعا بۇگىنگە دەيىن 20 مىڭعا جۋىق نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى مەن 200-دەن اسا پرەزيدەنت پەن الەمدىك تۇلعالار قاتىسقان.
امانعالي قالجانوۆ,
قىمبات توقتامۇرات
جەدەلسوز
جوزە گراتسيانو دا سيلۆا,
بۇۇ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورى:
– استانا ەكونوميكالىق فورۋمى الەمدەگى ىقپالدى جيىنداردىڭ بىرىنە اينالدى. جاھاندىق الاڭدا الەمدە قالىپتاسقان احۋالدار جونىندە تۇشىمدى ويلار ايتىلىپ, ولار تۇيتكىلدى شەشۋدىڭ جولدارى رەتىندە قاراستىرىلىپ ءجۇر. فورۋمدا قوزعالعان ماسەلەنىڭ ءبىرى ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى بولدى. ءوزىم وسى سالانى زەرتتەپ جۇرگەن مامان رەتىندە قازاقستاننىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدەگى باعىتى ايقىن ءارى دۇرىس دەر ەدىم. ادامنىڭ دەنساۋلىعى تۇتىنعان تاعامىنا تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان ەكولوگيالىق تازا ءونىمنىڭ قۇندىلىعى قاشان دا جوعارى. ال قازاقستان وزدەرىندە جاسالعان وتاندىق ونىمدەردى قولداۋعا ايرىقشا ءمان بەرەدى ەكەن. باس قالالارىڭىز استانانى قاۋىپسىز ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋگە ماڭايىنداعى اۋىلدار جانە جەرگىلىكتى وندىرۋشىلەر تارتىلىپتى. بۇل – دۇرىس قادام. ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتە العان ەلدىڭ ەكونوميكاسى دا وركەندەيدى. ءبىزدىڭ بۇۇ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمى دا ءوزىنىڭ ازدى-كوپتى تاجىريبەسى مەن ساراپتامالىق جۇمىستارىن قازاقستانعا ۇسىنۋدى ءجون كورىپ وتىر. وسى باعىتتا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋ ۇستىندەمىز. الداعى ۋاقىتتا دا قازاق ەلىمەن ىنتىماعىمىز جاراسا تۇسەدى دەگەن ويدامىن.
ستيۆ فوربس, Forbes ىسكەرلىك اپتالىعىنىڭ باس رەداكتورى:
– استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنا اتسالىسىپ, الەمنىڭ بەلدى ساياساتكەرلەرىمەن پىكىر الماسقانىما قۋانىشتىمىن. بۇل جيىندا قارجى جۇيەسىنە قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەلەر كوتەرىلدى. الەمنىڭ جانە قازاقستاننىڭ الداعى دامۋىنا قاتىستى دا ويلار ايتىلدى. ءوز باسىم قازاقستاندا جاسالىپ جاتقان قازىرگى ساياساتتى قۇپتايمىن. اياق الىستارىڭىز جامان ەمەس. قارجى-نەسيە ساياساتىن ءبىر يگەرىپ الساڭىزدار, الدا قارقىندى ديناميكامەن دامۋ مۇمكىندىگى جوعارى. وعان ەشقانداي دا كەدەرگى جوق.
ريچارد دوببس, McKinsey Global ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى:
– فورۋمدا مۇناي باعاسىنىڭ شارىقتاۋ شەگى مەن قۇلدىراۋ ماسەلەسى دە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. بۇل ماسەلە كوپتەگەن فاكتورلارمەن استاسىپ جاتقانى بەلگىلى. جالپى حالىقتىڭ ىشىندە ورتا تاپ وكىلدەرىنىڭ سانى ارتقان كەزدە مۇنايدان گورى وزگە ونىمدەرگە دەگەن كوزقاراس ارتادى. مەنىڭ ايتپاعىم, ءبىز تاماق ونەركاسىبىنە ەرەكشە ءمان بەرۋىمىز كەرەك. مىسالى, قازاقستان – استىقتى ءوڭىر. سوندىقتان ۇنەمى باعاسى قۇبىلىپ وتىراتىن مۇنايدان گورى وسى سالاعا ايرىقشا كوڭىل اۋدارعانى ءجون. ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن جەتكىزۋشى ەل رەتىندە تانىلىپ, وسىعان ينۆەستيتسيانى كوبىرەك تارتۋ قاجەت. جاي استىقتى ساتقانشا, قۇس ءوسىرىپ, ەتىن ساتقان پايدالى ەمەس پە؟! ازىق-تۇلىكتى وڭدەۋ بويىنشا حاب قۇرۋدى ۇسىنار ەدىم. بۇل بارىمىزگە دە ءتيىمدى.
