كەشە «قازاقستان» كونتسەرت زالىندا كسرو حالىق ءارتىسى ءمۇسىلىم ماگوماەۆتىڭ تۋعانىنا 70 جىل تولۋىنا ارنالعان «پوكا يا پومنيۋ, يا جيۆۋ» اتتى كونتسەرت ءوتتى. بۇل كەشتە زامانىندا ءمۇسىلىم ورىنداعان اندەردى قازاقستان مەن ازەربايجان جانە رەسەيدىڭ جاس انشىلەرى, اتاپ ايتقاندا, استانا مەن الماتى وپەرا تەاترلارىنىڭ سوليستەرى, م.ماگوماەۆ اتىنداعى ءى حالىقارالىق ۆوكاليستەر بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازدارى شىرقادى. وسى كەشكە, سونداي-اق, كسرو حالىق ءارتىسى الىبەك دىنىشەۆ پەن ارنايى شاقىرىلعان رەسەي حالىق ءارتىسى لەۆ لەششەنكو قاتىستى. انشىلەردى «استانا» ەسترادا-سيمفونيالىق وركەسترى سۇيەمەلدەدى. استانادا وتكەن ەسكە الۋ كەشىنە ءانشىنىڭ جارى, كسرو حالىق ءارتىسى تامارا سينياۆسكايا جانە م.ماگوماەۆتىڭ مادەني-مۋزىكالىق مۇرالارى قورىنىڭ باس ديرەكتورى مارگاريتا كوسارەۆا كەلدى. كونتسەرت زالىنىڭ فوەسىندە ءانشى بەينەلەنگەن فوتوسۋرەتتەردەن كورمە اشىلىپ, م.ماگوماەۆ پورترەتتەرىنىڭ ۆەرنيساجى بولدى.
كونتسەرت الدىندا وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا استانا قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باستىعى بولات ماجاعۇلوۆ ەلوردانىڭ ەۋرازيا ايماعىنداعى وركەنيەت ورداسىنا اينالىپ كەلە جاتقانىنا توقتالدى.
– بيىل استانا قالاسىنىڭ تۇركى مادەني استاناسى جانە تمد مادەني استاناسى بولىپ تانىلعانى – وسىنىڭ ايعاعى. استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى ونەر الەمىنە وشپەس ءىز قالدىرعان تالانت يەسى ءمۇسىلىم ماگوماەۆتى ەسكە الۋ كەشىن وتكىزۋگە باستاما كوتەردى, – دەدى ول.
ب.ماجاعۇلوۆ كەشەگى كەڭەس مادەنيەتىنىڭ ءىرى وكىلى ءمۇسىلىم ماگوماەۆتىڭ ونەر سالاسىنداعى ورنى تۋرالى ايتا كەلىپ, وسىعان دەيىن ءانشىنى ەسكە الۋ كەشى الماتى جانە قاراعاندى قالالارىندا وتكەنىن قاپەرگە سالدى. ول رەسەيدەن ات ارىلتىپ كەلگەن قوناقتارعا العىس ايتتى. ءمۇسىلىم ماگوماەۆتىڭ ونەرىن قازاق تىڭداۋشىلارى دا اسا جوعارى باعالاعان. ونىڭ قاتارىندا ءبىزدىڭ انشىلەرىمىز دە ءان دوداسىنا قاتىستى. ماسەلەن, 1977 جىلى «پەسنيا-77» قورىتىندى كونتسەرتىندە روزا رىمباەۆا دا قاتىسىپ, «ءاليانى» شىرقاعان.
م.ماگوماەۆ قازاقستانعا ەڭ العاش 1966 جىلى ونەر ساپارىمەن كەلگەن. «پەسنيا شاگاەت پو بۋلۆارام» دەگەن اتپەن كونتسەرتى ءوتتى. ءمۇسىلىم س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە كەلىپ, ستۋدەنتتەرمەن جۇزدەستى. سول جولى «جەتى مۋزا» جانە قىزدار مەملەكەتتىك پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ «قىز جىبەك» ەستەتيكالىق كلۋبىنىڭ مۇشەلەرىمەن ونەر, ەستەتيكا جايىندا پىكىر الماستى. ازەربايجاننىڭ حالىق ءارتىسى ءمۇسىلىم «مەن سىزدەرگە ستۋدەنت رەتىندە ءوز ارىپتەستەرىممەن كەزدەسۋگە كەلدىم» دەدى ول. ال, الماتىلىق ستۋدەنتتەر باكۋدەن كەلگەن قوناققا «بايان» اتتى ادەمى قۋىرشاق پەن «جەتى مۋزانىڭ» قىسقاشا تاريحى جازىلعان ءبىر تومدىقتى تارتۋ ەتكەنى وتكەن عاسىردىڭ تاريحىنا اينالىپ بارادى…
ءانشىنىڭ جارى تامارا سينياۆسكايا دا الماتىدا ءان سالعان. 1978 جىلى ماسكەۋدىڭ ۇلكەن تەاترى قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى كونسەرۆاتورياسىنىڭ ۇلكەن زالىندا كونتسەرت قويعاندا تامارا يلينيچنا دا ساحناعا شىققان-دى.
قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسى ءمۇسىلىم ماگوماەۆقا دەگەن قۇرمەتىن تامارا مەن ونىڭ كوزىن كورگەن, ساحناداعى سەرىگى لەۆ لەششەنكونى جانە ءانشىنىڭ ءىزباسارلارىن قارسى الۋىمەن ءبىلدىردى.
ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ت.سينياۆسكايا وزدەرىن قۇشاق جايا قارسى العان ەلوردالىقتاردىڭ ىقىلاسىنا, مۇسىلىمگە دەگەن قۇرمەتىنە ىرزالىعىن جاسىرمادى. ءانشىنىڭ ءانشى جارى قازاق استاناسى, قازاق جۇرتشىلىعى ءدال وسىلاي جوعارى دەڭگەيدە دايىندالادى دەپ كۇتپەگەنىن اڭعارتتى. ءتىپتى, كونتسەرت زالىندا قويىلعان جارىنىڭ ءار كەزەڭدەگى فوتوسۋرەتتەرى مەن ءار جىلداردا, ءار ساحنادا شىرقاعان اندەرىنىڭ بەينەجازباسىن قويعانىنا وتە ريزا.
م.ماگوماەۆتىڭ مادەني-مۋزىكالىق مۇرالارى قورىنىڭ باسشىسى م.كوسارەۆا قاراعاندىلىق قايرات كەي-كەي-ءدىڭ NONARBAT امبەباپ كوركەمسۋرەت شەبەرحاناسىنىڭ ەڭ جاس سۋرەتشىلەرى – مەكتەپ وقۋشىلارى سالعان ءمۇسىلىمنىڭ پورترەتتەرىنە ءتانتى بولدى.
– سىزدەردىڭ ەلدە ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ءداستۇرى جاقسى جولعا قويىلعان ەكەن. ماگوماەۆتىڭ ونەر الەمىندەگى ورنى مەن بەدەلىن جاس بالالارعا تانىتۋدىڭ ارقاسىندا ولار وزدەرى ديدارىن كورىپ, ونىڭ ءوز داۋسىن تىڭداماعان جاس جەتكىنشەكتەردىڭ وسىنشاما ىلتيپاتپەن بەينەلەۋى ولاردىڭ دارىنىن تانىتۋمەن قاتار, ونەر ادامىنا دەگەن قۇرمەتىن بىلدىرەدى, – دەدى ول.
ال, لەۆ لەششەنكو استانانىڭ كوركەمدىگىنە تاڭقالىپتى.
– بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ ونەر مەن مادەنيەتكە دەگەن نيەتى ارقاشان وزگەشە بولاتىن. قازاق حالقى وتكەن عاسىردىڭ عاجايىپ انشىلەرىنىڭ ءبىرى, ءبارىمىزدىڭ قۇرمەتتىمىز ءمۇسىلىم ماگوماەۆتىڭ تۋعانىنا 70 جىل تولۋىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ, ەسكە الۋ كەشىن وتكىزىپ جاتقانىنا قۋانىشتىمىز. بۇدان كەيىن وسىنداي كەش ماسكەۋدە, باكۋدە دە بولادى. ونەر مەن مادەنيەتكە كوڭىل ءبولىپ وتىرعان, ءمۇسىلىمنىڭ كەشىن وتكىزۋگە قولداۋ بىلدىرگەن استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە زور العىسىمىزدى بىلدىرەمىز. استانا تاماشا ءوسىپ كەلەدى ەكەن. اسىرەسە, كونتسەرت زالدارىڭىز عاجاپ! تالاي ەلدىڭ سالتاناتتى سارايلارى مەن اتاقتى كونتسەرت زالدارىنىڭ ساحناسىندا ءان شىرقاپ جۇرگەن ءبىز سياقتى انشىلەر ءۇشىن بۇل تاماشا ءتور ەكەن, – دەدى لەۆ لەششەنكو.
ل.لەششەنكو ارىپتەسىنىڭ ونەردەگى, ومىردەگى قادىرى تۋرالى ايتا كەلىپ, م.ماگومەتۇلىنىڭ تىڭدارماندارىن قاتتى قادىرلەيتىنىن ايتتى. «جەكە كونتسەرتىن بەرۋدى دوعارعاندا كوپشىلىك ونىڭ سەبەبىن سۇرادى. سوندا ءمۇسىلىم «راس, مەنىڭ داۋسىم ءالى سونە قويعان جوق. ءبىر انشىدەي ءۇنىم بار. بىراق, مەنىڭ جاس كۇنىمدەگى داۋسىمدى باعالايتىن حالىققا كەتەۋى كەتە باستاعان داۋسىممەن ەندى الدارىنا شىققىم كەلمەيدى» دەگەن. ول سول سوزىندە تۇردى, – دەپ ەسكە الدى ل. لەششەنكو.
– ەلدىڭ ءبارى ءمۇسىلىمنىڭ ساحنادان كەتكەنىن مۇلدەم ءان سالماي قويدى دەپ ءتۇسىندى. اقيقاتى ولاي ەمەس. ءمۇسىلىم جەكە كونتسەرت بەرۋدى توقتاتتى. ول سوڭعى كەزدەرى سانگە اينالعان «ساحنامەن قوشتاسۋ» دەگەندى ونشا حوش كورمەيتىن. دەمەك, ول ساحنادان ءۇزىلدى-كەسىلدى قول ۇزگەن جوق. كەيىنگى كەزدەرى ەكەۋمىز ساحناعا جۇپ بولىپ شىعىپ, ءان ايتتىق. ساحناداعى, ونەردەگى سەرىكتەرىنىڭ شىعارماشىلىق كەشتەرىندە ساتىنە قاراي ءان ورىنداپ, فورتەپيانو شالدى. ەندەشە, ءاندى قويىپ كەتكەن ەمەس ەدى.
كونتسەرت بارىسىندا ورىس ونەرىنىڭ قايراتكەرلەرلەرى, اتاپ ايتقاندا, الەكساندرا پاحمۋتوۆا م. ماگوماەۆتى قۇرمەتتەگەن استانالىقتارعا بەينەقۇتتىقتاۋلارى جەتكىزىلدى.
سوڭىندا ت. سينياۆسكايا ساحناعا كوتەرىلىپ, ەلوردالىقتاردىڭ ونەردى جوعارى باعالايتىن قاسيەتىنە, اسىرەسە ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن قالا باسشىسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆكە زور العىس ايتتى.
راۋشان تولەنقىزى
