جاڭا جىل – وتكەندى قورىتىندىلاپ, الداعى ۋاقىتقا جوسپار جاسايتىن كەزەڭ. بىلتىرعى ناۋرىزدان بيىلعى ناۋرىزعا دەيىنگى ارالىقتا ەلوردانىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى از ەمەس. قالا ادەپكى قارقىنىنان جاڭىلعان جوق. قاي سالاسى دا ەكپىنمەن دامىپ, العا جىلجىدى. ەندەشە, باس شاھاردىڭ الەۋمەتپەن تىعىز بايلانىستى سالالارىنىڭ قانشالىقتى دامىعانىن جانە الداعى باعىت-باعدارىن سارالاپ كورەلىك.
تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى قارقىندى
ادامنىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەسىنىڭ وڭتايلى شەشىلۋى باسپانامەن تىكەلەي بايلانىستى. اسىرەسە, حالقىنىڭ سانى كۇننەن كۇنگە كوبەيگەن استانا ءۇشىن تۇرعىن ءۇي وزەكتى بولىپ تۇر. رەسمي مالىمەتكە سۇيەنسەك, وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەلوردادا پاتەرگە مۇقتاج ازاماتتاردىڭ تىزىمىندە 35 مىڭنان استام ادام تۇر. وسىدان جەتى جىل بۇرىن بۇل كورسەتكىش نەبارى 8 مىڭدى عانا قۇراعان بولاتىن. استاناعا اعىلعان جۇرتشىلىقتىڭ قانشالىقتى ەكەنىن وسىدان-اق باعامداۋعا بولادى. البەتتە, وسىعان قاراماستان مەملەكەت باس شاھار تۇرعىندارىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جان-جاقتى شارالاردى قولعا الىپ جاتىر. جىل سايىن قالامىزدا ءبىر ميلليون شارشى مەترگە جۋىق باسپانا پايدالانۋعا بەرىلەدى.
استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ سايتىنداعى مالىمەتكە جۇگىنسەك, قازىرگى كۇنى قالاداعى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ەكى مەملەكەتتىك باعدارلاما نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلۋدا. 2008-2010 جىلدارعا ارنالعان باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا بۇگىندە جالپى اۋماعى 288,6 شارشى مەتردى قۇرايتىن 6 282 پاتەردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى.
ال ەكىنشى – «قولجەتىمدى باسپانا – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا 140,1 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 2 778 پاتەر پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل رەتتە وتكەن جىلى 93,1 مىڭ شارشى مەتر باسپانا نەمەسە 1 881 پاتەر تاپسىرىلعانىن اتاپ ءوتۋ قاجەت.
قالادا شاڭىراقتى بولۋدان ۇمىتتەنىپ جۇرگەندەردەن باسقا, جالعىز باسپاناسى اپاتتى جاعدايعا ۇشىراعان وتباسىلار دا بارشىلىق. ولاردىڭ دا قامىن ويلاماسقا بولمايدى. وسىعان وراي قالادا اپاتتى ۇيلەردى ءسۇرۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ دا قولعا الىنعان. پيلوتتىق جوبا قولعا الىنعان ەكى جىل ىشىندە 92 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل – 1 502 پاتەر نەمەسە 6 تۇرعىن ءۇي دەگەن ءسوز. مۇنداعى جالپى اۋماعى 33 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 652 پاتەر – 42 اپاتتى ءۇيدىڭ تۇرعىندارىنا تيەسىلى.
بيىل دا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن سالۋ تولاستامايدى. جوسپار بويىنشا, بيىل «قولجەتىمدى باسپانا – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا جالپى كولەمى 82,2 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 1 428 پاتەر پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ كۇتىلۋدە. اتالعان باعدارلاما بويىنشا 65,4 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 1 181 پاتەردىڭ قۇرىلىسى جالعاسۋدا. ولاردىڭ پايدالانىلۋعا بەرىلۋ مەرزىمى 2016 جىل دەپ بەلگىلەنگەن.
ال 2015 جىلدىڭ العاشقى جارتى جىلدىعىندا 2 507 پاتەر كىلتى يەلەرىنىڭ قولىنا تيەدى.
جوعارىدا اتاپ وتكەن اپاتتىق جاعدايداعى جانە ەسكى ۇيلەردى ءسۇرۋ جونىندەگى پيلوتتىق جوبا اياسىندا بيىل جالپى كولەمى 123 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن 2 247 پاتەردىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ كوزدەلىپ وتىر. ونداعى اۋماعى 58 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 1 086 پاتەردى اپاتتىق جاعدايداعى ءۇي يەلەرىن كوشىرۋ ءۇشىن كوممۋنالدىق مەنشىككە بەرۋ جوسپارلانىپ وتىر.
اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا جالپى اۋماعى 17 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 336 پاتەرلى تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. ولارعا اپاتتىق جاعدايداعى ۇيلەردىڭ تۇرعىندارى كوشىرىلەتىن بولادى.
مەديتسينا سالاسىنىڭ مەجەسى
ۇلت ساۋلىعى جارقىن بولاشاقتىڭ كەپىلى ەكەنى بەلگىلى. مەديتسينا – قاشان دا مەملەكەتتىڭ باستى كوڭىل بولەتىن سالاسى. استانادا بۇل سالانىڭ دامۋ بارىسى – كوڭىل كونشىتەرلىك. ول ەڭ الدىمەن ەلوردالىق ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىمەن تىكەلەي بايلانىستى. بۇرىن كۇردەلى وپەراتسيالاردى تەك رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى كلينيكالاردا عانا جاسالادى دەگەن تۇسىنىك بار-تىن. ال قازىر قالالىق دەڭگەيدەگى اۋرۋحانالار دا مۇنداي وپەراتسيالاردى جاساي بەرەتىن بولدى. الەمدە كۇردەلى وتالاردىڭ بىرىنەن سانالاتىن اعزا اۋىستىرۋدى قازىر ەلوردانىڭ №1 قالالىق اۋرۋحاناسى ساتىمەن جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.
جالپى باس شاھارداعى مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ زاماناۋي قوندىرعىلارمەن جابدىقتالۋى, وندا ەنگىزىلگەن وزىق تاجىريبەلەر ەلوردا مەديتسيناسىن ەداۋىر العا سۇيرەدى. ءبىر عانا مىسال, وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا استانانىڭ تۋبەركۋلەزگە قارسى قىزمەتى بۇل اۋرۋعا قارسى شارالاردىڭ تابىستىلىعى جاعىنان ەلىمىز بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى. قۇرت اۋرۋىن ەمدەۋمەن اينالىساتىن رەسپۋبليكاداعى ۇيىمداردىڭ دەڭگەيى 65 ولشەم بويىنشا باعالانعان. سونىڭ ىشىندە استانانىڭ ەم-دومى ەرەك بولىپ شىعىپ, العاشقى ورىندى الدى.
استانانىڭ كەڭەيىپ, حالىق سانىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى قالادا اۋرۋحانالار مەن ەمحانالادىڭ قاتارى ارتا تۇسكەن. سوڭعى ءۇش جىلدا مۇندا 8 اۋرۋحانا مەن ەمحانا ىسكە قوسىلعان ەكەن. جاڭا مەديتسينالىق نىساندار مۇنىمەن شەكتەلمەك ەمەس. ءالى تالايى ەسىگىن ايقارا اشىپ, تۇرعىندارعا مەديتسينالىق كومەك كورسەتپەك. بۇگىندە ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى حالىققا №4 قالالىق ەمحانا مەن «شيپاگەر» وتباسىلىق دەنساۋلىق ورتالىعى قىزمەت كورسەتىپ كەلەدى. بىراق, بۇل كۇللى ەسىل اۋدانى تۇرعىندارىنا ازدىق ەتىپ تۇر. سوندىقتان ولارعا العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك بەرەتىن, ءبىر مەزگىلدە 500 ادام قابىلداي الاتىن زاماناۋي ەمحانالىق كەشەن سالىنىپ جاتىر. ونىڭ قۇرىلىسى اياقتالۋعا دا جاقىن. بۇل مەديتسينالىق مەكەمە كەرەي مەن جانىبەك حاندار كوشەسىندە ورنالاسقان. پايدالانۋعا بەرىلۋ مەرزىمى 2015 جىلدىڭ العاشقى جارتى جىلدىعىنىڭ سوڭى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
بۇدان وزگە, ءبىر اۋىسىمدا 500 ادامدى قابىلداۋعا مۇمكىندىگى بار امبۋلاتورلىق-ەمحانالىق كەشەن جانە «ۇركەر» تۇرعىن الابى مەن دوسمۇحامەدۇلى كوشەسىندە العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك بەرۋ ورتالىقتارىنىڭ قۇرىلىستارى جۇرگىزىلۋدە. سونداي-اق, جاقىندا قابانباي باتىر داڭعىلىندا 250 ورىندىق قالالىق بالالار جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسى ىسكە قوسىلماق. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا تەمىرجولشىلار كەنتىندە سالىنىپ جاتقان تۋبەركۋلەزگە قارسى ديسپانسەر قۇرىلىسى اياقتالاتىن كۇن دە الىس ەمەس.
ساپالى مەديتسينالىق كومەك ماسەلەسىنەن قالانىڭ شەت ايماقتارىندا تۇرعىندار دا قاعىس قالمايدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا, «لەسوزاۆود» تۇرعىندارى ءۇشىن «دوستىق» اتتى وتباسىلىق دەنساۋلىق ورتالىعى پايدالانۋعا بەرىلمەك. بۇعان قوسا, استانا قالاسىنىڭ شەت اۋماقتارىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋدىڭ 2014-2020 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىنا وراي, «ءوندىرىس» تۇرعىن الابىندا ءبىر مەزگىلدە 150 ادامعا ارنالعان العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك بەرەتىن ەمحانا قۇرىلىسىن دا سالۋ جوسپارلانعان.
ءبىلىم – بيىكتىك بەلگىسى
جان-جاقتى ءبىلىمدى, زامانىنا ساي ويلانا الاتىن ۇرپاق تاربيەلەپ وسىرۋدە ەلوردا وزگەلەرگە ۇلگى بولۋى قاجەت. بۇل جاعىنان ەلوردالىقتاردىڭ دەڭگەيى وسال ەمەس. وقۋشىلاردىڭ حالىقارالىق, رەسپۋبليكالىق وليمپيادالارى مەن عىلىمي جوبالارداعى جەڭىستەرىنىڭ ءوزى – سونىڭ كۋاسى. استانا قالاسىنىڭ وليمپيادالىق كومانداسى 8 جىل بويى ۇزدىك اتانىپ, رەسپۋبليكا بويىنشا جالپىكوماندالىق ەسەپتە 1-ورىن الىپ كەلگەنىن ايتساق تا جەتكىلىكتى. جالپى, قالا بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسى 56,2-دەن 57,6 پايىزعا دەيىن ارتقانىن كورۋگە بولادى.
ارينە, ەلوردانىڭ ءبىلىم سالاسى ءبىر ورنىندا تۇرمايدى. العا جىلجىپ, دامي تۇسەدى. استانانىڭ ءبىلىمى اقساماس ءۇشىن الدىمەن ونداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشىپ الۋ قاجەت. حالىق سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى مۇندا دا قوردالانعان ماسەلە از ەمەس. ونىڭ ءبىرى – ورىن جەتىسپەۋشىلىگى. بۇگىندە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردەگى وقۋشىلار ورنىنىڭ تاپشىلىعى 1 864-ءتى قۇرايدى. البەتتە, مۇنداي وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋدە قام جاسالماي جاتقان جوق. ايتالىق, بيىل 5 075 ورىندىق 5 جاڭا مەكتەپ پەن 1 050 ورىندىق ەكى قوسىمشا عيمارات تاپسىرىلادى دەپ كۇتىلۋدە. سونداي-اق, ۇستىمىزدەگى جىلى 2 440 ورىندىق 10 بالاباقشا مەن بالاباقشاعا قوسىمشا 60 ورىندىق عيماراتتى پايدالانۋعا بەرۋ كوزدەلگەن. ءارى 2015 جىلى 1200 ورىندىق 5 بالاباقشانىڭ جانە 4800 ورىندىق 5 جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبىنىڭ قۇرىلىسى باستالادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
جول – شاھاردىڭ دامۋ كورسەتكىشى
«جولدىڭ ءوزى – ساياسات». ەل ەكونوميكاسىنان حابار بەرەتىن بۇل سالا – قالانىڭ كۇرەتامىرى. شاھاردىڭ قانشالىقتى دامىپ جاتقانى الدىمەن جولىنان بايقالادى. استانا تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا الەۋمەتتىك ساۋالناما جۇرگىزگەندە, وعان قاتىسۋشىلار ەلورداداعى وزەكتى ماسەلە رەتىندە جولدىڭ جاعدايىن اتاپ كورسەتكەن. بۇل سالانىڭ جاعدايى دا قالا ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنى بەلگىلى. وعان ەرەكشە كوڭىل بولىنەتىنى دە سوندىقتان.
قالا اكىمدىگىنىڭ سايتىنداعى مالىمەتكە سۇيەنسەك, بۇگىندە استانادا ۇزىندىعى ءبىر مىڭ شاقىرىمنان اساتىن 950 كوشە بار. بۇل رەتتە جالپى ءار ءۇشىنشى جانە وڭ جاعالاۋداعى ءار ەكىنشى جول ءتيىستى تالاپتارعا ساي ەمەس. ول جولدار كەدىر-بۇدىر جانە شۇڭقىرلارعا تولى. ولاردىڭ كولىكتەردى وتكىزۋ مۇمكىندىگى اسا شەكتەۋلى. ال قالاداعى اۆتوموبيلدەر سانى 290 مىڭنان استى.
قالادا ۇنەمى كەپتەلىستەر بولىپ تۇراتىن 18 جول بولىگى بار. بۇل ماسەلە بارشا استانالىقتاردى الاڭداتادى. سوندىقتان جاعدايدى ۋشىقتىرماس ءۇشىن اكىمدىك بيىلعى اتقارار شارۋالار لەگىنە جول جوندەۋدى دە قوسىپ وتىر. جوسپارعا ساي, بيىل 108 شاقىرىم جولدى سالۋ مەن قايتا جاڭعىرتۋ قاجەت. ولاردىڭ قاتارىندا 30 كوشە مەن 11 تۇرعىن ءۇي الابىنداعى 24 شاقىرىم جول بار. بۇعان قوسا, 21 شاقىرىم جولدى جوندەۋ مىندەتى تۇر.
كوشەلەردەگى كولىك اعىنىن ازايتۋ ءۇشىن اعىمداعى جىلى كىشى اينالما جول اياسىندا ش.بەيسەكوۆا كوشەسىنىڭ قۇرىلىسى جالعاستىرىلادى, سونداي-اق, قورعالجىن تراسساسى جانە وزگە دە بىرقاتار جولدار مەن كوشەلەر قايتا جاڭعىرتىلماق. ەگەر بۇل جولدار پايدالانۋعا بەرىلسە, كەپتەلىس اجەپتاۋىر ازايادى ءارى كوشەلەر كورىكتەنە تۇسپەك.
باعامداپ تۇرساق, بيىل دا قالادا اتقارىلار شارۋا از ەمەس. قوي جىلى استانا ءۇشىن تابىستى بولىپ, ءالى دە كوپتەگەن تىڭ يدەيالار مەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرار جىل بولسىن دەيمىز.
قىمبات توقتامۇرات
