استانادان نۇر-سۇلتانعا دەيىن: ەلوردانىڭ ءبىر جىلداعى جەتىستىكتەرى قانداي؟
ەلوردا – ءاردايىم ەلباسىنىڭ, ەلدىڭ نازارىنداعى قالا. بۇل قالاداعى ەلەۋلى وزگەرىستەر, جاعىمدى جاڭالىقتار, الۋان ءتۇرلى وقيعالار مەن قۇبىلىستار كۇللى قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, ساياسي ومىرىنە ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز. سوڭعى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە باس قالامىزدىڭ تاريحىندا ايتۋلى وقيعالار, مەرەيلى مەزەتتەر كوپ بولدى. وسى ورايدا, ەلوردامىزدىڭ تۋعان كۇنى قارساڭىندا ءتور قالانىڭ سوڭعى ءبىر جىلداعى ومىرىنە ساراپتامالىق شولۋ جاساعاندى ءجون كوردىك.
اكىمدىك الەۋمەتتى قولداۋعا بەت بۇردى
ەندى سولارعا رەت-رەتىمەن توقتالايىق. بىلتىرعى 6 شىلدەدەن بيىلعى 6 شىلدەگە دەيىن ەلوردانىڭ ەكى اكىمى اۋىستى. 2018 جىلدىڭ 11 قىركۇيەگىندە اسەت يسەكەشەۆ قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالىپ, ونىڭ ورنىنا باقىت سۇلتانوۆ اكىمنىڭ ورىنتاعىنا جايعاستى. ول بۇل قىزمەتتى 9 اي اتقاردى. بۇرىن-سوڭدى الەۋمەتپەن جۇمىس ىستەمەگەن سۇلتانوۆقا كوپبالالى انالار مەن تۇرمىسى تومەن وتباسىلاردىڭ ماسەلەسىن شەشۋ وڭاي بولعان جوق. «جۇمىس ىستەمەدىم» دەپ ول قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرمادى. الەۋمەتتىڭ ءالجۋاز توپتارىن قولداۋ ماقساتىندا 13 ءتۇرلى ءىس-شارالار كەشەنىن جۇزەگە اسىردى.
ولاردىڭ قاتارىندا, تۇرمىسى تومەن 2 مىڭ وتباسىنا كوممۋنالدىق تولەمدەردى تولەۋگە قاراجات بەرۋ, بيۋدجەتتىك ۇيىم قىزمەتكەرلەرىنە 2 مىڭ تۇرعىن ءۇي سەرتيفيكاتىن بەرۋ, كوپبالالى وتباسىلاردىڭ بالالارىنا قوعامدىق كولىكتە تەگىن ءجۇرۋى, مەكتەپتە ىستىق تاماقپەن قامتىلۋى, مەكتەپ فورماسى مەن قاجەتتى وقۋ قۇرالدارىمەن تەگىن قامتاماسىز ەتۋ, كوپبالالى وتباسىنان شىققان 180 بالاعا جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋگە ارنايى گرانت ءبولۋ, انالارعا ءتىس دارىگەرىنىڭ قىزمەتىن تەگىن ۇسىنۋ سياقتى ناقتى كومەكتەر بار. بۇلاردىڭ ءبارى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى رەت-رەتىمەن, جۇيەلى تۇردە شەشۋگە جول اشىپ بەردى. باقىت سۇلتانوۆتىڭ كەزىندە ءساتتى ىسكە اسىرىلعان جوبانىڭ ءبىرى – «نۇر-ەرتىس» دەپ اتالدى. ەلوردادا ءۇيدىڭ كەزەگىندە تۇرعان تۇرمىسى تومەن, كوپبالالى 40-قا جۋىق وتباسىلار ەكىباستۇز قالاسىنا قونىس اۋدارىپ, جاڭا باسپانامەن, بالاباقشا, مەكتەپ جانە جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتىلدى.
13 ماۋسىمدا بۇرىنعى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ ەلوردا اكىمى بولىپ تاعايىندالدى. شاھار اكتيۆىمەن كەزدەسۋدە ءسوز سويلەگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ا.كولگىنوۆتىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى مەن بىلىكتىلىگى جوعارى جاس مامان ەكەنىن اتاپ ايتتى. باتىس قازاقستان وبلىسىندا ءۇش جىل اكىم بولىپ, جەرگىلىكتى حالىقتىڭ الدىندا زور بەدەلگە يە بولعان التاي سەيدىرۇلى بار ءبىلىمى مەن بىلىگىن, ومىرلىك تاجىريبەسىن جۇمساپ, اكىمنىڭ جۇمىسىنا بەلسەنىپ كىرىستى. ول كۇن سايىن قالاداعى ءارتۇرلى نىساندارعا ءوزى بارىپ, ءىستىڭ ءمان-جايىمەن تانىسىپ, شەشىم قابىلداۋدى قۇپ كورەتىن باسشى ەكەنىن كورسەتۋدە.
ايتپاقشى, التاي كولگىنوۆ نۇر-سۇلتان قالاسىنا اكىم بولىپ تاعايىندالعان كۇننىڭ ەرتەڭىنە Facebook-تەن ءوزىنىڭ پاراقشاسىن اشىپ, حالىققا اشىق ەكەنىن ايتتى. جاڭادان اشىلعان اككاۋنتىندا: «الەۋمەتتىك جەلىلەر بايلانىستىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالىنا جانە ديالوگتىڭ قۋاتتى الاڭىنا اينالدى. ول جەردەن تۇرعىندار وزىنە قاجەتتى اقپاراتتى تەز الادى, جاڭالىقتاردى وقيدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ كومەگىمەن ەلوردا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنىڭ ماعان تىكەلەي وتىنىشپەن شىعا الاتىن مۇمكىندىگى بار. حالىقتىڭ بارلىق ۇندەۋى مەن ۇسىنىستارىنا مىندەتتى تۇردە قۇلاق اسامىز. مەن سىندارلى ديالوگ پەن ىنتىماقتاستىققا ارقاشان دايىنمىن! ەندەشە, ءبارىمىز بىرىگىپ, ءوز قالامىزدى جايلى, قۋاتتى, اجارلى جانە گۇلدەنگەن مەكەنگە اينالدىرايىق» دەپ جازدى ءوزى.
بيزنەسكە وتە قولايلى قالا
ءبىر قۋانارلىعى, نۇر-سۇلتان بيزنەس اشۋعا جانە جۇرگىزۋگە وتە قولايلى قالا ەكەنىن بىرنەشە مارتە دالەلدەدى. بيىل ماۋسىم ايىندا دۇنيەجۇزىلىك بانك «قازاقستاندا بيزنەس جۇرگىزۋ» دەپ اتالاتىن زەرتتەۋدىڭ قورىتىندىلارىن جاريالادى. «سۋبۇلتتىق رەيتينگتە» نەگىزگى ءتورت كورسەتكىش بويىنشا تالداۋ جاسالادى. ول: كاسىپورىن اشۋ, قۇرىلىسقا رۇقسات الۋ, مەنشىك نىسانىن تىركەۋ, ەلەكتر قۋاتى جۇيەسىنە قوسىلۋ. دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ جاھاندىق ينديكاتورلار دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشىسى ريتا رامالو زەرتتەۋگە الىنعان 8 ءوڭىردىڭ ىشىنەن نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ كاسىپكەرلىككە قاتىستى ينديكاتورلارىن جاقسارتقانىن مالىمدەدى.
سونىمەن قاتار, Startup Genome امەريكالىق اگەنتتىگى الەمدەگى 50-دەن اسا قالالارعا جاھاندىق زەرتتەۋ جۇرگىزىپ, قازاقستان استاناسىنىڭ «تالانتتارعا قولجەتىمدى حالىقارالىق ەكوجۇيەلەردىڭ بەستىگىنە» كىرگەنىن حابارلادى. زەرتتەۋشى ماماندار ەلوردانىڭ ستارتاپ-يندۋسترياسىنىڭ وتە جاقسى دامىعانىن اتاپ ايتتى. ماسەلەن, ستارتاپ نەگىزىن قالاۋشىلار ءبىر-بىرىنە: كەڭەس بەرۋ, ارىپتەس پەن كليەنت تابۋ, بايلانىس ورناتۋ, ماماندار ىرىكتەۋگە قۋانا كومەكتەسەدى. وسى زەرتتەۋدە نۇر-سۇلتانداعى ەكوجۇيەدەگى ماماندار نارىعىنىڭ قولجەتىمدىلىگى دە ايقىن كورسەتىلدى. مىسالى, باعدارلامالىق ينجەنەردىڭ قىزمەتىنىڭ جىلدىق نارىقتىق باعاسى 15, 6 مىڭ اقش دوللارىن قۇرايدى, ال الەمدىك دەڭگەيدەگى مۇنداي ينجەنەرلەر جىلىنا 58,3 اقش دوللارى كولەمىندە تابىس تابادى.
ەلوردا اتاۋى وزگەردى
بيىلعى جىلدىڭ 23-ءشى ناۋرىزى تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تاريحىنا ەلوردانىڭ اتاۋى وزگەرگەن كۇن رەتىندە جازىلدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ كونستيتۋتسيالىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ, جوعارعى سوت سۋديالارىنىڭ, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ, ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن قوس پالاتانىڭ بىرلەسكەن جيىنىندا ءسوز سويلەپ, نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەگەمەن ەلىمىزدى قالىپتاستىرۋعا جانە وركەندەتۋگە, سونداي-اق ەلوردامىز – استانانى تۇرعىزۋعا سىڭىرگەن زور ەڭبەگىنە ايرىقشا توقتالدى. ول «بۇگىندە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ الەم تاريحىنا اسا كورنەكتى رەفورماتور رەتىندە ەندى. ول قازاقستاندى دۇنيە جۇزىندەگى باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلعان زاماناۋي ءارى وزىق مەملەكەتكە اينالدىرا ءبىلدى. ەلباسىنىڭ حالقىمىزعا جانە الەم قاۋىمداستىعىنا سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگى مەن ۇلى ەسىمىن ماڭگى ەستە ساقتاۋىمىز كەرەك» دەي كەلە, ەلوردامىزدىڭ اتاۋىن نۇر-سۇلتان دەپ وزگەرتۋگە ۇسىنىس جاسادى. سول كۇنى پارلامەنت ەلوردانىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى زاڭدى ەكى وقىلىمدا ماقۇلدادى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس, ەل ۇكىمەتى پرەزيدەنتكە استانا اتاۋىن وزگەرتۋگە كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋ ەنگىزۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ جونىندە ۇسىنىس جاسادى. پرەزيدەنت بۇل ۇسىنىستى رەفەرەندۋمعا شىعارماي, پارلامەنتتىڭ قاراۋىنا جىبەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. كونستيتۋتسيالىق كەڭەس بۇل ماسەلەگە وراي وڭ قورىتىندىسىن جىبەردى» دەپ مالىمدەدى بىرلەسكەن وتىرىستا ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين. وتىرىسقا قاتىسقان سەناتتىڭ 43 جانە ءماجىلىستىڭ 101 دەپۋتاتى اتالعان ۇسىنىستى ءبىراۋىزدان ماقۇلدادى.
حالىق سانى كوبەيدى
30 جىلدان كەيىن ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ جارتىسىنان كوبىن وزگە وڭىرلەر مەن باسقا ەلدەردەن كوشىپ كەلگەن ادامدار قۇرايدى. سول كەزەڭدە حالىقتىڭ سانى 2-2,5 ملن ادامعا جەتۋى مۇمكىن. وتاندىق زەرتتەۋشى-ماماندار وسىنداي دەرەكتەردى جاريا ەتتى. ولاردىڭ بولجامىنشا, 2030 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ سانى 25,4 ملن ادامعا جەتەدى. قازىر ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانى قارقىندى كوشى-قون ەسەبىنەن كوبەيۋدە. مىسالى, 2019 جىلدىڭ قاڭتار, اقپان, ناۋرىز ايلارىندا نۇر-سۇلتانعا 33 693 ادام كوشىپ كەلگەن. بۇل كورسەتكىش بىلتىرعىدان 60,5 پايىزعا ارتىق. باس قالاعا قونىس اۋداراتىندار, نەگىزىنەن, اقمولا, قاراعاندى, شىعىس قازاقستان, تۇركىستان وبلىستارىنىڭ جانە الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى.
