ازات ەلدىڭ ايبىنى

ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگىنە اينالعان ايبىندى اسكەرىمىزدىڭ داڭقى ارتا بەرگەي!
وتان قورعاۋشى وعلاندارىمىز ازاتتىق ءۇشىن ايقاسقان اتا-بابا مۇراتتارىنا ادال بولعاي!

جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليست

ۇلى وتان سوعىسى مايدانگەرلەرىنىڭ 1945 جىلدىڭ 9 مامىرىنان كەيىن «ەندىگى ۇرپاعىمىز سوعىس كورمەسىن» دەگەن تىلەۋى بولاتىن ەدى. الايدا, ۋاقىت بەزبەنى سول سوعىستىڭ بەينەتىن كوتەرگەن ارداگەرلەردى تاعى ءبىر قاسىرەتكە ءتۇسىردى. …1979 جىلى كەڭەس اسكەرىنىڭ شەكتەۋلى كونتينگەنتى اۋعانستانعا كىردى. بۇل جەردە دە سوعىس وتى تۇتانعان ەدى.

باستاپقىدا اۋعانستانداعى ءساۋىر رەۆوليۋتسياسىن قولداۋ ماقساتىندا بارعان سوۆەت جاۋىنگەرلەرى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ اراسىنان جاساقتالعان دۇشمانداردىڭ قارسىلىعىنا تاپ بولدى. وسىلايشا, ەل اۋزىندا «اۋعان سوعىسى» اتالىپ كەتكەن قىرعىن باستالىپ كەتتى.
اۋعانستان الاپاتىنا قازاقستاننان 22 مىڭ اسكەري ازامات قاتىستى. ولاردىڭ اراسىنان 924 ادام قازا تاپتى. بىرنەشە جەرلەستەرىمىز ءالى كۇنگە دەيىن ءىز-ءتۇسسىز جوعالعانداردىڭ قاتارىندا. مىڭداعان جاۋىنگەرلەرىمىز سوعىس دالاسىندا جارالانىپ, مۇگەدەك بولىپ قالدى.
وسىنشا قاسىرەت اكەلگەن سوعىستى باستان كەشكەن جاۋىنگەردىڭ ءبىرى سەرجانت نۇرلان احمەتوۆ بولدى. تسەلينوگراد, بۇگىنگى استانا قالاسىندا تۋىپ-وسكەن جاپ-جاس جىگىت 1986 جىلى اسكەر قاتارىنا شاقىرىلعاندا اۋعانستانعا تۇسەمىن دەپ ويلاماعان دا ەدى. وردجونيكيدزە قالاسىنداعى موتواتقىشتار پولكىندا وقۋ-تاجىريبەدەن وتەدى. ارادا التى اي وتكەندە سەرجانت شەنىن العان نۇرلان احمەتوۆتى اسكەري باسشىلىق شۇعىل تۇردە اۋعانستانعا اتتاناتىن باتالون قۇرامىنا قوسادى دا جىبەرەدى. وتان الدىندا ادال قىزمەت اتقارۋعا انت بەرگەن جاس جاۋىنگەر بۇل بۇيرىقتى بۇلجىتپاي قۇپ الدى دا «اۋعان سوعىسىنان» ءبىر-اق شىعادى.
…كابۋل قالاسى ماڭىنداعى اەرودروم. ۇشاقتان تۇسكەن بەتتە كورگەن سۇپ-سۇر تاۋلار سۇلباسى, شاڭدى بۇرقىراتقان سۋىق جەلدىڭ ىسقىرىعى, جۇزدەرى قاتالدانعان جاۋىنگەرلەر بەينەسى جاس جاۋىنگەردىڭ كوڭىل-كۇيىن, ارينە, كوتەرە قويعان جوق. الايدا, بالا كەزىنەن وقۋعا زەرەك, سپورتقا بەيىم بولىپ وسكەن نۇرلاننىڭ بويىندا قيىندىققا مويىمايتىن مىنەز بار ەدى. سونداي-اق, كوپشىلىك ىسكە كىرىسىپ كەتەتىن, قاسىنداعى اداممەن ءتىل تابىسا بىلەتىن قاسيەتتەرى دە وسىنداي سىندارلى ساتتە وزىنە سەرىك بولعانى ءسوزسىز.
اۋعانستانعا كەلگەن بەتتە گازني پروۆينتسياسىنداعى موتواتقىشتار پولكىنىڭ رەاكتيۆتى ارتيللەريا ديۆيزيونىندا اۋىر زەڭبىرەك بولىمشەسىنىڭ كومانديرى بولىپ قىزمەتىن باستاعان نۇرلان احمەتوۆ 1988 جىلى «پوسلەدني ماگيسترال» وپەراتسيا­سىندا قاندى قىرعىندى باسىنان كەشىرەدى. دۇشماندارمەن بولعان شايقاستا قاسىنداعى دوسى قۋانىش بايزۋلين مينا جارىلىسىنا ءتۇسىپ قالادى. ەس-تۇسىنەن ايرىلىپ, اۋىر جارالانعان مايدانداستى دەرەۋ گوسپيتالعا اتتاندىرادى. «وسى ءبىر وقيعا مەنىڭ ەسىمدە جاتتالىپ قالدى. ورالدىق دوسىم ومىردەن ءوتىپ كەتە مە دەپ ۋايىمداعان ەدىم. قۇداي قۋات بەرىپ سول جىگىت بۇگىندە امان-ەسەن ءجۇرىپ جاتىر» دەيدى ارداگەر. سونىمەن قاتار مودجاحەدتەردىڭ جولداردى قيراتىپ, كوپىردى تالقانداپ كەتۋىنە بايلانىستى 45 تاۋلىك بويى پولكپەن اراداعى قارىم-قاتىناس ءۇزىلىپ, نە تاماق, نە قارۋ-جاراق, نە ەلدەن حات-حابار الا الماي قالعان كۇندەر دە نۇرلان جاۋىنگەردىڭ اۋعانستان دالاسىنداعى ۇمىتىلماس ساتتەرى بولىپ قالعان ەكەن.
ءيا, اۋعانستان سوعىسىندا تالاي رەت ءومىر مەن ءولىمنىڭ ارپالىسىن وتكەرگەن قازاق جاۋىنگەرى اسكەري باسشىلىق اتىنان بىرقاتار العىس الدى. كەۋدەسىن بىرنەشە ناگرادالار كومكەردى.
اسكەري مىندەتىن وتەپ قايتقان سوڭ تسەلينوگراد ينجەنەرلىك-قۇرىلىس ينستيتۋتىندا وقىدى. ءوزىنىڭ قالاعان ماماندىعى بويىنشا «تسەلينترانستروي» اۆتوبازاسىندا ەڭبەك جولىن باس­تادى. بىراق اۋعانستان سوعىسىنىڭ سالدارىنان پايدا بولعان سىرقاتىنا قاراپ دارىگەرلەر اۋىر جۇمىس ىستەۋگە جارامايتىنىن جەتكىزدى. سودان تابيعاتىنان ەلگەزەك بولعان نۇرلان كيىم ءپىشۋشى ماماندىعىن يگەرۋگە بەل بۋادى. وسى كاسىپتە دە ەسەلەپ ەڭبەك ەتتى. قازىر «تەنگيزشەۆرويل» كومپانياسىنىڭ قاۋىپسىزدىك جۇيەسىندە جەمىستى قىزمەت اتقارىپ ءجۇر.
جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليست نۇرلان تىلەكتەسۇلى – قوعامدىق جۇمىستا تانىلعان ازاماتتىڭ بىرەگەيى. استانا قالاسىندا, سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتكىزىلىپ جاتاتىن اسكەري-پاتريوتتىق شارالاردىڭ بەل ورتاسىندا قاشاندا وسى ازاماتتى كورەسىز. ول بىرنەشە جىلدار بويى «استانا قالاسى اۋعانستان سوعىسى مۇگەدەكتەرى مەن ارداگەرلەرى وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى, كەيىننەن «قاھارمان ۇرپاق» قوعامدىق قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى بولىپ جۇمىس جۇرگىزدى. بۇگىندە قر اۋعانستان سوعىسى ارداگەرلەرى ۇيىمدارىنىڭ «قازاقستان ارداگەرلەرى» قاۋىمداستىعى باسقارما مۇشەسى.
ارقاشان اۋعانستان سوعىسى ۇيىمدارى وتكىزەتىن اسكەري-سپورتتىق شارالاردا «اۋعاندىق ۇيىم كومانداسىنىڭ» كاپيتانى مىندەتىن اتقاراتىن نۇرلان احمەتوۆ ونەگەلى وتباسىنىڭ تىرەگى. سۇيگەن جارى قۇرالاي ەكەۋى ءبىر قىز, ءۇش ۇل تاربيەلەپ وتىر. بالالارىنىڭ قايسى بولسا دا وقۋدا ۇزدىك, ونەر مەن سپورتقا بەيىم بولىپ ءوسىپ كەلەدى.
– مەن ءۇشىن قازاق ەلىندەگى بەيبىت ومىردەن ارتىق ەشتەڭە جوق. ءبىزدىڭ اتالارىمىز كورگەن ۇلى وتان سوعىسى, ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز كورگەن اۋعانستان الاپاتى ەندى قايتالانباسا ەكەن دەپ تىلەيمىن. ءاربىر ازامات تۋعان ەلىمىز بەن جەرىمىزدىڭ پاتريوتى بولسا ەكەن دەيمىن, – دەيدى جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليست نۇرلان احمەتوۆ جۇزىنەن مەيىرىمى توگىلىپ.

عالىم قوجابەكوۆ

07

اتى اڭىزعا اينالعان باتىر اتامىز باۋىرجان مومىشۇلى «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ» دەپ تەگىن ايتپاعانى ايقىن. مەن ءۇشىن دە وتاننان ىستىق ۇعىم جوق دەپ ويلايمىن. تۋعان ەلىم – قازاقستاندى قورعاۋدى ءوزىمنىڭ باستى پارىزىم دەپ سانايمىن.

مەن قازىر ساۋلەتى مەن داۋلەتى اسقاقتاعان ەلوردامىز استانادا تۇرامىن. قازاق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى مەكتەبىنىڭ 4-سىنىپ وقۋشىسىمىن. دومبىرا جانە فورتەپيا-نو كلاسىندا ءبىلىم الامىن. بولاشاقتا قۇرمانعازى بابامىز سەكىلدى كۇيشى بولسام دەپ ارماندايمىن. سونداي-اق, قازاقستاننىڭ اسكەري وركەسترىندە قىزمەت اتقارسام دەگەن ماقساتىم بار. جالپى مەن اسكەري ادامداردى وتە قۇرمەتتەيمىن. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايدانگەرلەرىن كورگەندە ءوزىمدى باتىرلاردىڭ ۇرپاعىنداي سەزىنەمىن. ايتا كەتسەم, مەنىڭ اكەم داۋرەنبەك جاس كەزىندە اۋعانستاندا ينتەرناتسيونالدىق بورىشىن وتەگەن. سوعىستا بىرگە بولعان مايدانداس دوس­تارىمەن ءجيى كەزدەسىپ تۇرادى. ولار قالادا جانە باسقا دا ايماقتاردا بولاتىن اسكەري-پاتريوتتىق شارالار ۇيىمداستىرادى. استانا قالاسىنىڭ «اۋعانستان سوعىسى مۇگەدەكتەرى مەن ارداگەرلەرى وداعى» قوعامدىق بىرلەستىگى جانە «جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليست قازبەك ابدراحمانوۆ اتىنداعى قايىرىمدىلىق-پاتريوتتىق قوعامدىق قورى» ۇيىمىنىڭ باستاماسىمەن وتكىزىلەتىن اكتسيالارعا تۇراقتى قاتىسادى.
مەن دە اكەممەن بىرگە ەرىپ ستالينگراد شايقاسى بولعان جەرلەردە بولدىم. وتكەن جىلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان اكتسياعا دا قاتىستىم. قازاقستان, قىرعىزستان جانە رەسەيدىڭ جاۋىنگەر-ينتەرناتسيوناليستەرى ماسكەۋ تۇبىندەگى شايقاس وتكەن جەرلەردە بولىپ, قيان-كەسكى ۇرىس دالاسىندا قازا بولعان وتانداستارىمىزعا تاعزىم ءراسىمىن جاسادى. سونىمەن قاتار, ماسكەۋدەگى باۋىرجان مومىشۇلى اتىنداعى مەكتەپتە كەزدەسۋ ءوتتى. مەن ساحناعا شىعىپ كۇي ورىندادىم. اۋعانستان سوعىسىنىڭ ارداگەرى, گەنەرال م.ماردەنوۆ باستاپ بارعان وسى پاتريوتتىق اۆتوشەرۋ بارىسىندا كوپتەگەن قالالاردا ميتينگتەر ۇيىمداستىرىلدى. سوعىس مايدانگەرلەرىمەن كەزدەسۋلەر بولدى. مەن ءۇشىن بۇل ساپارلار ەشقاشان ۇمىتىلمايتىن ءومىر بەلەستەرى بولماق.
قازىر مەنىڭ رەپەرتۋارىمدا وتان, تۋعان جەر, ەرلىك تاقىرىبىنا ارنالعان بىرنەشە شىعارمالار بار.
مەنىڭ ويىمشا, ءاربىر قازاقستاندىق ازامات ءوز ەلىنىڭ پاتريوتى بولۋى كەرەك. اسىرەسە, وتان قورعاۋ ءىسى ءاربىر ەر جىگىتتىڭ قاسيەتتى پارىزى بولسا دەپ تىلەيمىن. ويتكەنى, قاي ەلدىڭ بولسا دا ابىرويلى بولۋى الدىمەن ونىڭ ازاماتتارىنا بايلانىستى دەپ ويلايمىن. ءوز وتانىن, تۋعان جەرىن, انا ءتىلىن, سالت-ءداستۇرىن قۇرمەتتەگەن ادام عانا ءوزىن پاتريوتپىن دەپ ايتا الادى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدى باقىتتى ەل دەپ سانايمىن. قازاقستان ءالى دە قارىشتاپ دامىپ, بۇكىل الەمگە بەيبىت ءومىردىڭ ونەگەسىن كورسەتە بەرەتىنىنە سەنەمىن. سول ءۇشىن دە مەن وتان قورعاۋدى ءوزىمنىڭ ەڭ قاسيەتتى پارىزىم دەپ سانايمىن.

ءىلياس زايبەك,
قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى مەكتەبىنىڭ 4-سىنىپ وقۋشىسى