جاڭالىقتار

اجىراسۋ ازايماي تۇر

قازىرگى ۋا­قىتتا نەكە تۇراق­سىز­­دىعى وتكىر ءما­سەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. ءما­لىمەتتەرگە ءسۇ­يەنسەك, الماتى, اقمولا, قوس­تا­ناي, قارا­عاندى, پاۆلودار وب­لىس­تارىندا ءبىر جىلدا نەكەگە تۇرعان ءاربىر ءۇشىنشى وتباسىنىڭ شاڭىراعى شايقالادى ەكەن. قازىرگى جاھاندانۋ كەزەڭىندە بارلىق مەملەكەت دەموگرافيا ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە شىعارىپ وتىرعانى بەلگىلى. ال دەموگرافيانىڭ قالىپتى ىرعاعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وتباسى قۇندىلىعىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋى شارت.

وتباسى قۇندىلىعى – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ ۇس­تانىپ وتىرعان باستى ساياساتى. پەداگوگتار دا, ءدىن وكىلدەرى دە, اتا-انا دا, بالانىڭ ۇيلەسىمدى دامۋى مەم­لەكەت ىرگەتاسىنىڭ بەرىك بولۋىنا قىزمەت ەتەتىنىن ايتادى.

ەلىمىزدە دەموگرافيا ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت جىل سايىن ءتۇرلى باعدارلامالاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا مۇرىندىق بولىپ, كوپتەگەن جوبانى قارجىلاندىرادى. الايدا قوماقتى قارجىمەن حالىقتىڭ سانى كوبەيىپ, وتباسى قۇندىلىقتارى ارتىپ وتىرماعانى بەلگىلى. ىشكى جالپى ءونىمنىڭ دەڭگەيى جوعارى مەملەكەتتەردە دە وتباسى قۇندىلىقتارىنىڭ جويىلىپ بارا جاتقانىن ەستىپ جاتامىز. ال اجىراسۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن ساراپشىلار الەۋمەتتىك جاعدايمەن بايلانىستىرسا, ەۋروپالىق سوتسيولوگتار وتباسى مۇشەلەرى كەرىسىنشە, ەكونوميكالىق جاعداي قيىن كەزدە ءبىر-بىرىنە جاقىنداي تۇسەدى دەپ وتىر. 2008 جىلى كارى قۇرلىقتا ورىن العان الەمدىك داعدارىس يسپانياداعى اجىراسۋلاردىڭ سانىن 12 پايىزعا دەيىن قىسقارتقان ەكەن.

سونىمەن قاتار, كوممۋنيكاتسيا جەتىلىپ, عىلىمي-تەحنولوگيالىق جاڭالىقتاردىڭ كوپتەپ اشىلۋى دا شاڭىراق كوتەرگەن جاستاردىڭ جولىن ەكىگە ايىرۋعا ىقپال ەتىپ وتىر. مىسالى, «فەيسبۋك» «مەيل.رۋ» الەۋمەتتىك جەلىلەرىنىڭ, ۇيالى بايلانىس قىزمەتتەرىنىڭ دە وتباسى قۇندىلىعىنا تەرىس اسەرى كوپ. وتباسىنداعى قىزعانۋ, ۇرىس-كەرىس سونداي كەزدە تۋىندايتىن كورىنەدى. سونداي-اق, ەلىمىزدە نەكەگە تۇرۋ جاسى دا جىلدان-جىلعا ۇلعايىپ كەلەدى ەكەن. 2000 جىلدارى 18 جاس پەن 22 جاس ارالىعىنداعى جاستار نەكەگە وتىرسا, سوڭعى جىلدارى 22 جاس پەن 32 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار وتباسىن قۇرعان.

2012 جىلدىڭ العاشقى توعىز ايىندا استانا قالا­سىندا 6846 نەكە تىركەلسە, ونىڭ 1950-ءى ءساتسىز اياقتالىپتى.

وتباسىنىڭ بۇزىلۋى كىناسىز سابيلەردىڭ جەتىم اتانۋىنا, سونىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە بالالار ءۇيىنىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوعارى انىق. ەلباسى ءوزىنىڭ جولداۋىندا «بالا تاربيەلەۋ – بولاشاققا ەڭ ۇلكەن ينۆەستيتسيا» دەدى. راسىندا, بالا – مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى, قازىناسى جانە بولاشاق تىرەگى. بالانىڭ بويىنا جاستايىنان ىزگىلىك, مەيىرىمدىلىك, ادامگەرشىلىك سەكىلدى قۇندى قاسيەت­تەردى ءسىڭىرۋ ءۇشىن ونىڭ تولىققاندى وتباسى بولۋى كەرەك.

ەركەجان ساتىمبەك,
e.satenbek@astana-akshamy.kz

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button