قالالاردىڭ دا جانى بار. ولار دا ءوسىپ, كەمەلىنە كەلەدى. قالا تۇرعىندارىنىڭ قاجەتىنە قاراي ءساندى عيماراتتار بوي كوتەرىپ, كەشەندى ورتالىقتار مەن جايلى باسپانالار سالىنادى. قالا تولىقسىپ, حالىق سانى ارتقان سايىن ىرگەسىندەگى ايماقتار قالاعا اينالىپ كەتە بارادى. مىنە, وسىنداي عاجاپ قۇبىلىس ءبىزدىڭ استاناعا دا ءتان.
وسىدان 15 جىل بۇرىن – ەسىلدىڭ جاعالاۋىنداعى كادۋىلگى وبلىس ورتالىعى اجارىنان اي قىمسىنىپ, كۇن قورعالاتىنداي اسەم شاھار, ابات مەكەنگە اينالادى-اۋ دەپ ويلادىق پا؟!
1994 جىلعى 6 شىلدەدە استانانى الماتىدان اقمولاعا كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ودان كەيىنگى ەكى جىل كوشى-قوننىڭ دايىندىعىنا كەتتى. 1997 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا العاشقى استانالىقتار اقمولاعا ات باسىن تىرەدى. «قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى پرەزيدەنتىنىڭ كەڭەسشىسى فاريت گاليموۆ سول جىلدارى قۇرىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارعى جانە ورتالىق مەملەكەتتiك ورگانداردى اقمولا قالاسىنا كوشiرۋ جونiندەگi كوميسسياسىنىڭ توراعاسى رەتىندە كوش باستاپ كەلدى. سول كەزدەرى استانا قالاسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان فاريت حابيبراحمانۇلى ەلوردانىڭ العاشقى كىرپىشتەرى قاشان قالانىپ, قالاي بوي كوتەرگەنى جايىندا ءاڭگىمەلەپ بەرگەن ەدى.
– سول جىلدارى كوپ ءسوز بولاتىن سارىارقانىڭ سۋىعى مەن ىزعارىنان ىققان ەمەسپىن. ءوزىم سولتۇستىك قازاقستاننىڭ تۋماسىمىن. پەتروپاۆل قالاسىندا تۋىپ-ءوستىم, سوندا ءبىلىم الدىم. سۆەردلوۆسك قالاسىندا ورال پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىردىم. ەلگە ورالىپ, ماماندىعىما سايكەس قۇرىلىس سالاسىندا ەڭبەك ەتتىم.
بۇل وتە كۇردەلى كەزەڭ بولاتىن. ەستەرىڭىزدە بولسا, ەلەكتر جارىعى بىردە بولسا, بىردە بولماي, كوممۋنالدى-شارۋاشىلىق قىزمەتى تۇرالاپ, كوشەلەردەگى قار دا تازالاۋسىز قالاتىن. جالاقى مەن زەينەتاقى تولەۋدى ايلاپ كەشىكتىرەتىن. قوعامدىق كولىك قىزمەتى اقساپ, ەلدە ىشكى ميگراتسيا سۋداي ساپىرىلىسىپ جاتتى. ءبىز «عاجايىپقا» ەمەس, ءوزىمىزدىڭ كۇشىمىزگە سەندىك, العا قويعان ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن تەك ەڭبەك ەتۋ كەرەك دەپ شەشتىك.
مىنە, كەدەرگىلەرگە قارايلاماي, العا قاراي ادىمداي بەرۋدىڭ ارقاسىندا بارلىق قيىنشىلىقتار ارتتا قالىپ, كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنى شەشىلدى.
كوشىپ-قونۋدىڭ قيىندىعى ءوز الدىنا, كوميسسيانىڭ باستى مىندەتى ءتۇرلى مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ قىزمەتىن جولعا قويۋ بولاتىن. ول ءۇشىن الماتىدان كەلگەن قىزمەتكەرلەردى تۇرعىن جايمەن, كەڭسەمەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگى تۋىندادى. مادەني-تۇرمىستىق, قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ دا جۇمىسىن جاقسارتۋ كەشەندى تۇردە جۇرگىزىلۋى ءتيىس ەدى. ەلدىڭ الدى قونىپ, قالىپتى ءتىرشىلىگىنە كىرىسكەن ساتتە قالانىڭ باس جوسپارىنا كونكۋرس جاريالاندى. ونىڭ قورىتىندىسى بۇگىندە كوز الدارىڭىزدا. وتاندىق ساۋلەتشىلەرمەن بىرگە ماقۇلدانعان جاپون ءساۋلەتشىسى كيسيو كۋروكاۆانىڭ قولتاڭباسى قالانى جاسىلداندىرۋ, ەكولوگيالىق ۇندەسۋ مۇراتىمەن ەرەكشەلەندى. ول دا بۇگىندە جۇزەگە اسىپ جاتىر.
قالا سالۋ وڭاي ەمەس, ونى مىنا ەكى قولىمىزبەن اتقاردىق. ەندى 15 جىلدى ارتقا تاستاپ قايىرىلىپ قاراعاندا, سول تىنىمسىز تىرلىكتىڭ تولىق كەلبەتىن كورەمىز. بۇل – تۇرعىن ۇيلەر, كەڭسەلەر, ساۋدا جانە دەمالىس ورتالىقتارى, جولدار, جىلۋ توراپتارى, بۇل – سۋ قۇبىرلارى, الەۋمەتتىك مەكەمەلەر… بۇل – گۇلدەنگەن قالا, جاسىل جەلەكتەر, ەسىلدىڭ قوس ارناسىنىڭ كوركى, وزەننىڭ ەكى جاعاسىن جالعاپ تۇرعان كوپىرلەر. مۇنىڭ ءبارى كوزگە ىستىق كورىنىپ, كوڭىلگە ماقتانىش ۇيالاتادى.
قالانىڭ ەكولوگيالىق احۋالى, قورشاعان ورتانىڭ جايى ءبىزدى ارقاشان ويلاندىراتىن. بۇل دا كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. ادام بالاسى ءبىر جەردى مەكەن ەتىپ, قونىس تەپكەندە تۇرمىس قامى, شارۋا قىبىمەن اعاش كەسىلمەي, سۋ مەن اۋا لاستانباي تۇرمايدى. ادام بالاسىنىڭ باسقان جەرىندە وسىنداي ءىز قالادى. بۇگىنگى قالالىقتاردىڭ مىندەتى – ەكولوگيالىق احۋالدى ۋشىقتىرماي, قالىپتى جاعدايدا ۇستاپ تۇرۋعا كۇش سالۋ. وسى ماقساتتا بىرقاتار شارۋا اتقارىلىپ جاتىر. قالانىڭ جاسىل بەلدەۋى, كوشە بويلارىندا وتىرعىزىلعان اعاشتار ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتا تۇسۋدە.
مىنە, بىزدەر, الدىڭعى تولقىن, ەرىك-جىگەرىمىزدىڭ ارقاسىندا تىڭ جەرگە تۇرەن سالعانداي ۇلى ءىستى باستاپ, ارقا توسىندەگى القاداي اجارلى قالانىڭ ىرگەسىن كوتەردىك. كەڭەستەر وداعىندا مۇنداي تاجىريبە بولعان جوق. بىراق, استانا ابات قالا رەتىندە تانىلىپ, الەمنىڭ گەوگرافيالىق كارتاسىنان وزىنە ويىپ ورىن الدى. ەندى قالانىڭ كەلەشەگى كەيىنگى ۇرپاققا امانات بولماق.
ايگۇل ۋايسوۆا
