ەلىمىزدەگى ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر بۇعان دەيىن نەسيە الۋشىلارعا دا, بانك ارقىلى ءارتۇرلى تولەم جاساۋشىلارعا دا ءوز قىزمەتى ءۇشىن كوميسسيالىق الىمدى قالاۋىنشا تاعايىنداعان ەدى. ماسەلەن, نەسيە الساڭ, ءوتىنىشىڭدى قاراعانى ءۇشىن ءبىر, قولما-قول اقشا بەرگەنىنە بايلانىستى ەكى, قۇجاتتار دايىنداعانىنا وراي ءۇش كوميسسيالىق الىم تولەنەتىن. كوميسسيانىڭ ءتۇرى وسى ءۇش-اق الىممەن بىتسە جاقسى عوي, ءار جاڭا قۇجات, ءاربىر قىزمەت ءۇشىن قوسىلاتىن كوميسسيا مەن تولەم ءتۇرى دە ودان ءارى جالعاسا بەرەدى. جاقىندا ۇلتتىق بانك ولاردىڭ بۇل ارەكەتىنە توسقاۋىل قويىپ, كوميسسيالىق الىمنىڭ رەسمي ءتىزىمىن بەكىتتى.
ۇلتتىق بانك بەكىتكەن «جەكە تۇلعالارعا بەرىلەتىن شاعىن نەسيە جانە بانك قارىز اقشاسىن بەرۋ جانە سول بويىنشا قىزمەت كورسەتۋگە قاتىستى الىناتىن كوميسسيا مەن باسقالاي تولەمدەر ءتىزىمى» – بۇل رەسمي قۇجات. ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر وسى تىزىمدە جوق نەمەسە تىزىمدە كورسەتىلگەننەن ارتىق كوميسسيا جانە باسقا دا تولەمدەر تاعايىندايتىن بولسا, زاڭ جۇزىندە جاۋاپ بەرەتىن بولادى.
– بۇعان دەيىن ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر كوميسسيانى وزدەرى تاعايىنداپ كەلدى. ول كوميسسيانىڭ سانى قىرىق شاقتى, ءتىپتى ودان دا كوپ بولاتىن. ۇلتتىق بانك ونى بىرنەشە ەسە قىسقارتىپ, تەك 11 كوميسسيا جانە باسقالاي تولەم ءتۇرى ءتىزىمىن رەسمي تۇردە بەكىتتى. بۇعان قوسا, ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەرگە وسى تىزىمدەگى كوميسسيانىڭ ەڭ ارزانىن جانە بارىنشا از مولشەرىن قولدانۋعا كەڭەس بەردى. وسى تالاپتى ورىنداماي, ءوز بەتتەرىنشە كوميسسيا تاعايىنداعان بانكتەر انىقتالىپ جاتسا, ولارعا زاڭدى تۇردە شارا قولدانىلادى. ءبىرىنشى كەزەكتە ۇلكەن مولشەردە ايىپپۇل سالىنادى, ءتىپتى كەيبىر وپەراتسيالاردى ورىنداۋعا بەرىلگەن ليتسەنزياسىنان ايىرىلۋى مۇمكىن, – دەيدى ۇلتتىق بانكتىڭ ۆاليۋتالىق رەتتەۋ جانە تولەم بالانسى دەپارتامەنتىنىڭ تولەم بالانستارىن باسقارۋ جونىندەگى ساراپشىسى دانيا بايكەنوۆا.
بۇل ءتىزىمدى ۇلتتىق بانكتىڭ قابىلداعانىنا ءبىراز ۋاقىت وتسە دە, ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەرگە شىلدە ايىنىڭ اياعىندا عانا مالىمدەلگەن ەكەن. ويتكەنى 2015 جىلدىڭ قاراشاسىنان بەرى بارلىق بانكتەر مەن شاعىن قارجىلىق ۇيىمدارعا ۇلتتىق بانك بەكىتەتىن ءتىزىمنىڭ زاڭدىق نورمالارى جان-جاقتى تانىستىرىلعان. قر «جۇمىس ىستەمەيتىن كرەديتتەرگە بايلانىستى بىرقاتار زاڭ اكتىلەرىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ نورمالارىندا كورسەتىلگەن بۇل جاڭا تالاپتار شىلدە ايىنىڭ 1-ءىنشى جۇلدىزىنان قولدانىسقا ەنەتىنى دە بارلىق قارجىلىق وپەراتسياعا قاتىسۋشىلارعا ەسكەرتىلگەن. ال ايدىڭ سوڭىنان, ياعني 25 شىلدەدەن باستاپ زاڭ بۇزعاندارعا قاتاڭ شارا قولدانىلا باستايدى. سوندىقتان ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر مەن وزگە دە قارجىلىق ۇيىمدار شىلدە ايىنىڭ 25-نەن كەيىن كوميسسيالىق الىمدى قاتاڭ تۇردە ۇلتتىق بانك تىزىمىنە سايكەس جۇرگىزۋى كەرەك.
– ۇلتتىق بانكتىڭ بۇل رەسمي قۇجاتى قۇقىقتىق اكت بولىپ تابىلادى. ول ادىلەت ورگاندارىنا تىركەلگەنننەن كەيىن زاڭدى كۇشىنە ەنەدى. ۇلتتىق بانك قۇجاتى ادىلەت ورگاندارىنا 14 شىلدە كۇنى تىركەلدى. ون شاقتى كۇن كولەمىندە رەسمي اقپارات كوزدەرىندە جاريالاندى. جارتى جىلعا جۋىق ۋاقىت قارجىلىق قۇرىلىمدار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. بىلايشا ايتقاندا, «بىلمەي قالدىق», «جەتە تانىسىپ ۇلگەرگەن جوقپىز» نەمەسە تاعى سونداي سىلتاۋلار ايتۋدىڭ ەشقانداي رەتى جوق. ەلىمىزدەگى بارلىق قارجىلىق قۇرىلىمدار ۇلتتىق بانكتىڭ بۇل رەسمي تىزىمىمەن ءبىراز ۋاقىتتان بەرى تانىس. قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك ونى جاقسى بىلەدى. سوندىقتان, بانك قىزمەتىن پايدالانۋشىلار, جالپى حالىق وسى نورمالاردىڭ بۇزىلماۋىن تالاپ ەتۋگە قۇقىلى. بۇزىلعان جاعدايدا, ۇلتتىق بانكتىڭ كەز كەلگەن بولىمشەلەرىنە حابارلاسىپ, جاعدايدى مالىمدەۋىنە بولادى. ودان كەيىنگى شارالاردى ۇلتتىق بانك زاڭعا ساي جۇرگىزەدى, – دەيدى دانيا بايكەنوۆا.
ماماننىڭ ايتۋىنشا, رەسمي قۇجات قابىلدانباس بۇرىن قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعىنا تانىستىرىلعان كەزدە ارنايى تالقىلاۋلار دا وتكىزىلگەن. سول كەزدە تەك بانكتەر مەن قارجى ۇيىمدارىنىڭ عانا ەمەس, قوعامدىق ۇيىمداردىڭ دا ايتىلعان ۇسىنىستارى, ەسكەرتۋلەرى, وتىنىشتەرىنىڭ ءبارى ەسكەرىلگەن. ونىڭ ءبارى جان-جاقتى ساراپتالعان. ناقتىراق ايتقاندا, ۇلتتىق بانكتىڭ كوميسسياعا قاتىستى رەسمي ءتىزىمى بارلىق قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردىڭ كەلىسىمىمەن قابىلدانىپ وتىر. ولاردىڭ ءبارى بۇل ءتىزىمدى ماقۇلداعان. بارىنشا جان-جاقتى زەرتتەلگەن ءتىزىم قولدانىس كەزىندە ەشقانداي داۋ تۋعىزبايتىنىنا ۇلتتىق بانك وكىلدەرى سەنىمدى.
«بانكتەر جانە بانك قىزمەتى» تۋرالى قر زاڭىندا بۇدان بۇرىن ارنايى وزگەرىس ەنگىزىلگەن ەكەن. سول نورمادا ۇلتتىق بانكتىڭ جەتكىلىكتى كوميسسيا ءتىزىمىن بەكىتۋگە قۇقىلى ەكەنى ايتىلعان. مۇنىڭ ءبارى سايىپ كەلگەندە, قارىز الۋشىلار, بانك قىزمەتىن پايدالانۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ باعىتىندا اتقارىلىپ وتىرعان شارا.
مەڭدوللا شامۇراتوۆ
