بەلگىلى تۇراعى, مەكەنجايى جوق جانداردى «بومج» دەگەن ءبىر سوزبەن اتاعاندا-اق ءبارى تۇسىنىكتى كورىنەدى. اراققا سالىنىپ, ەسىل ءومىرىن قور ەتىپ, قوعامنىڭ شىرىگەن جۇمىرتقاسىنا اينالعاندارعا نە دەۋگە بولادى؟! «ولار دا ادامنىڭ بالاسى عوي» دەگەن وي جۇرەگىمىزدى جىبىتكەنمەن, «بومج» اتاۋلىعا جانىمىز اشىپ, ءبارىن بىردەي ەسىركەي المايتىنىمىز دا راس.
قالانىڭ ءبىر شەتىندە ورنالاسقان بەلگىلى تۇراعى جوق جاندارعا ارنالعان ورتالىققا جەتۋ ءۇشىن جولاي ۇشىراسقان كولىككە قول كوتەردىم. اپارىپ تاستاۋعا كەلىسە كەتكەن كولىكتىڭ جۇرگىزۋشىسىنە ەرەكشە مەكەمەنىڭ مەكەن-جايىن ايتقانىمدا, باسىنان كەشكەن ءبىر وقيعانى ەسىنە العان ەدى. «ادامنىڭ باسىنا بەرمەسىن. ءبىزدىڭ اۋىلدا اتپالداي ازامات بولدى. اسكەردەن كەلىپ ۇيلەندى, بالا ءسۇيدى. ءبىر كۇندەرى اراققا سالىنىپ, بارىنەن ايىرىلىپ, كوز الدىمىزدا «بومج» اتاندى. جيىرما جىلدىڭ كولەمى بولىپ قالعان شىعار كىم بىلەدى قايدا جۇرگەنىن؟ مۇمكىن, مىناداي قارا سۋىقتا ءبىر جەردە ءۇسىپ ءولدى مە ەكەن؟!» دەپ اڭگىمەسىن اياقتادى. قىسقاسى, ادامنىڭ ىشىمدىككە سالىنىپ, وتباسىنان بەرەكە كەتىپ, تۇراعىنان ايىرىلىپ, اعايىن-تۋىستان اجىراپ, قاڭعىباس بولىپ كەتكەن جايى ەشكىمدى تاڭىرقاتا قويماعانداي. ال بايعۇس پەندەنىڭ ءومىرى نەگە ولاي بولدى دەگەن سۇراعىما جۇرگىزۋشى ماردىمدى جاۋاپ بەرە المادى. بالكىم, جيىرما جىل بۇرىن «اراق» دەگەن اسقىنعان اۋرۋدى ەمدەپ, تۋرا جولعا سالۋعا اعايىن-تۋىستىڭ قاۋقارى بولمادى ما ەكەن, الدە قوعام بەزبۇيرەكتىك كورسەتتى مە؟! وسى ويلاردىڭ جەتەگىمەن چەحوۆ كوشەسىندەگى بەلگىلى تۇراعى جوق ادامدارعا ارنالعان الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋ ورتالىعىنىڭ ەسىگىن قاقتىق…
ورتالىقتىڭ اتى ايتىپ تۇرعانداي, بۇل – بەلگىلى تۇراعى, اينالىسقان كاسىبى, كۇن كورىسىنە دە قاراجاتى جوق بەيشارالارعا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋگە ارنالعان مەكەمە. 2001 جىلعى 16 جەلتوقساندا استانا قالاسى اكىمىنىڭ قاۋلىسىنا سايكەس, قالاداعى كريمينوگەندىك-ەپيدەميالىق, قوعامدىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا اشىلعان ەكەن. سودان بەرى 8 650 ادامعا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتىلىپتى. مۇگەدەكتەر مەن ايەلدەرگە جانە ەرلەرگە ارنالعان جاتاقحانادان تۇراتىن ەكى قاباتتى ءۇش عيمارات بولەك ورنالاسقان. وسىندا 80 ورىندىق اسحانا, وندىرىستىك شەبەرحانا جۇمىس ىستەيدى. مۇندا اۋلانىڭ, جاتاقحانالاردىڭ تازالىعى, شارۋاشىلىقتىڭ بابى وسى ورتالىقتىڭ تۇرعىندارىنىڭ موينىندا ەكەن. دەگەنمەن, شتات بويىنشا ەڭبەك ەتەتىن قىزمەتكەرلەردىڭ سانى سەكسەننەن اسادى. بۇلار – پسيحولوگ, دارىگەرلەر, مەيىربيكە, ديسپەتچەر, كۇزەتشى جانە تاعى باسقا الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر. مەملەكەتتىك مەكەمەنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىس بارىسىمەن ديرەكتوردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بويىنشا ورىنباسارى دينارا شاپينادان سۇراپ بىلدىك.
– مۇندا ءتۇرلى تاعدىرلى جاندار ءارتۇرلى جولمەن كەلىپ جاتادى. قىس باستالعالى 180 ادامعا ارنالعان كۇندىزگى جاي تەگىس تولىقتى. الداعى ايازدار ءالى تالاي ادامدى وسىندا الىپ كەلەتىنى انىق. بەتتەرى ايازدان دومبىعىپ ءىسىپ, سۋىقتان دىردەكتەگەن جاندار ەسىك قاعىپ تۇرعاندا قالاي جانىڭ اشىمايدى. ولارعا ىستىق تاماق بەرىپ, جۋىندىرىپ, العاشقى سانيتاريالىق-مەديتسينالىق كومەك كورسەتىلەدى. ءوز ەركىمەن كەلەتىندەردەن بولەك, بەلگىلى تۇراعى جوق جانداردى قالالىق اۋرۋحانالاردان, ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ قابىلداۋ بولىمشەلەرىنەن جەتكىزەدى. بىزدە 50 ادامعا ارنالعان تۇنەمەلىك ورىن دا جۇمىس ىستەيدى. وندا كەلگەندەر ءبىر تۇنەپ, ىستىق شايىن ءىشىپ, الدەنىپ ءوز جونىمەن كەتەدى. ياعني, جازدا تۇنگى 9-دان تاڭعى 9-عا دەيىن, قىستى كۇندەرى كەشكى 6-دان تاڭعى 10-عا دەيىن وسىندا بولا الادى. جالپى, الۋەمەتتىك ستاندارت بويىنشا وزگە وڭىردەن كەلگەن ازاماتتاردى كەلگەن جاعىنا شىعارىپ سالامىز. ودان بولەك, تۋعان-تۋىستارىنا ىزدەۋ سالىپ, تابىستىرىپ جاتامىز. بيىلدىڭ وزىندە دەنساۋلىعىندا اۋىتقۋشىلىعى بار سەگىز ادامدى ءوز وتباسىنا تابىس ەتتىك, – دەيدى دينارا جاناتقىزى.
مەكەمەنىڭ كۇندەلىكتى تىرلىگىمەن تانىسا كەلە, مەيىرىم مەن كەشىرىمنىڭ مەكەنى ەكەن دەگەن ويعا كەلدىم. ادام قايعىسىنا تۇسىنىستىكپەن قارايتىن, قانداي ادام بولماسىن كومەك قولىن سوزۋعا دايىن جاندارمەن سۇحباتتاستىم.
ورتالىق اشىلعالى بەرى جەكە باسىن راستايتىن قۇجاتىن جوعالتقان 1200 ازاماتقا كۋالىكتەرىن راسىمدەۋگە جاردەمدەسكەن, 140 ادامدى قارتتار ۇيىنە ورنالاستىرىپ, 69 ادامعا دەنساۋلىعىنا بايلانىستى مۇگەدەكتىگىن انىقتاپ, ءتيىستى تولەم اقىلارىن الۋعا سەبەپشى بولعان ەكەن. ارينە, قاڭعىباستىق ءومىر سالتىن وزگەرتكىسى كەلمەيتىندەر جوق ەمەس, ولاردىڭ اراسىندا الاياقتاردىڭ تۇزاعىنا شىرمالىپ, ەرىكسىز وسى جولعا تۇسكەندەرى بارىن ءبىلدىم.
ورتالىقتا جاڭا ءومىر باستاۋعا تاعى دا ءمۇمكىندىك بەرىلەدى. تاعدىرىنىڭ بۇرالاڭ ءسۇرلەۋىمەن وسىندا كەلگەن جانداردىڭ 20 پايىزى جۇمىسقا ورنىعىپ, ناقتى تۇراعىن تاۋىپ, «قاڭعىباستىق» ومىرمەن قوش ايتىسادى ەكەن.
«ءبىر كورگەننەن ەشكىمگە اشىلا كەتپەيتىن, ءوزىن ايىپتى سەزىنىپ, وقشاۋ جۇرەتىن «بومجدار» ىشتەگى شەرىن ايتۋعا شورقاق كەلەدى. الايدا, ورتالىقتىڭ پسيحولوگتارىمەن ءاڭگىمەلەسە كەلە سىرىن اشىپ جاتادى» دەيدى ماماندار. پسيحولوگ تۋىنداعان الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق پروبلەمالاردى تالقىلاۋ نەگىزىندە ىشكى رەسۋرستاردى اشۋعا جانە جۇمىلدىرۋعا كومەكتەسەدى. تىعىرىقتان شىعۋ ءۇشىن ولاردىڭ فيزيكالىق, رۋحاني, تۇلعالىق الەۋەتىن كوتەرىپ, وزىنە دەگەن سەنىمىن نىعايتۋ ءۇشىن ماماندار بارلىق كۇشىن سالادى. ومىربايانىنداعى كەز كەلگەن دەرەكتى پايدالانىپ, بۇرىندارى تۇرعان جەرىن انىقتاپ, اعايىن-تۋىسىنىڭ حابارىن ءبىلىپ, ولاردىڭ تابىسۋىنا سەبەپشى بولادى. «اداسقاننىڭ ايىبى جوق…» دەگەندەي, كوپتەن كوز جازىپ قالعان تۋىستارى كەلىپ, ەلىنە الىپ كەتىپ جاتادى ەكەن.
كەزدەسۋدىڭ سوڭىندا جاننات شاپيناعا «قىزمەتتەرىڭىزدىڭ جاقسى ناتيجەسى نەدە؟» دەپ سۇراق قويدىم. ول بىلاي دەدى:
– ەگەر ون ادامنىڭ ەكەۋىنىڭ ومىرگە قۇلشىنىسىن وياتىپ, اياعىنان نىق باسىپ كەتۋىنە سەبەپشى بولساق, جاقسى ناتيجە سول ەمەس پە. ال, قاڭعىباستىققا دەيىن قۇلدىراپ كەتسە دە, سەرگەلدەڭ قالپىنان سەرپىلىپ, جاڭا ءومىر باستاۋعا ەركى مەن كۇش-جىگەرىن جيناعان ادام كوزىنە جاس الىپ, ريزالىعىن بىلدىرسە, الەۋمەتتىك قىزمەتكەردىڭ ەڭبەگىنە ودان ارتىق باعا بولا ما!؟
ايگۇل ۋايسوۆا
