تەمەكى شەگەتىن كىسىگە ورازا ۇستاۋعا بولا ما؟
اسسالاۋماعالەيكۇم! مەن تەمەكى شەگەتىن جامان ادەتىمنەن ارىلا الماي ءجۇرمىن. بىراق, بيىل ورازا ۇستاسام دەپ نيەتتەنىپ وتىرمىن. ورازا ۇستاپ جۇرگەندە تەمەكى شەگۋگە بولا ما؟
سايان
تەمەكى شەگىپ جۇرگەن كىسىگە «ورازا ۇستاما» دەپ ايتا المايمىز. الايدا, اۋزى بەرىك بولا تۇرا تەمەكى تارتقان كىسىنىڭ ورازاسى بۇزىلادى (حاشياتۋ يبني عابيدين, كيتابۋس سيام). ونداي ادام رامازان ايىن تەمەكى تاستاۋعا تاماشا مۇمكىندىك دەپ ءبىلىپ, بۇل ادەتىنەن ارىلۋعا تىرىسۋى كەرەك. وسى تۇرعىدا كەي قانداستارىمىز «تەمەكى قانىمىزعا ءسىڭىپ كەتتى, ونى تاستاي المايمىز» دەگەندى العا تارتىپ جاتادى. بىراق شىن نيەت ەتىپ, شىلىمعا جولاماۋعا بەل بۋعان ادام, وڭاي تاستاپ كەتەتىنى كۇمانسىز. ويتكەنى, اللا تاعالا قۇراندا «شىنىندا ءبىر قاۋىم ءوزىن وزگەرتپەيىنشە, اللا ولاردى وزگەرتپەيدى…» دەيدى («راعد» سۇرەسى, 11-ايات). ياعني, ءبىز بويىمىزداعى جامان ادەتتەردەن ارىلۋعا ۇمتىلماساق, ونىڭ ءوز-وزىنەن كەتۋى ەكىتالاي. ەندەشە, تەمەكى تارتۋدى ادەتكە اينالدىرعان كىسىلەر وسى رامازاندا تاقۋالىققا بەت بۇرىپ, تەمەكىنى تاستاۋعا ىقىلاس بىلدىرسە, تاستاۋ وپ-وڭاي. سەبەبى, «كىم اللادان كورقىپ ساقتانسا, وعان شىعار ءبىر جول پايدا بولادى».
(«تالاق» سۇرەسى, 2-ايات).
نەگە ەتپەتىنەن جاتۋعا بولمايدى؟
اسسالاۋماعالەيكۇم! تۇندە ۇيىقتاعاندا ادامعا قاي جاعىمەن جاتقان دۇرىس؟ وڭ جاعىمەن بە, سول جاعىمەن بە؟ شالقاسىنان با, الدە ەتپەتىنەن بە؟
قانات
ۋاعالەيكۇماسسالام, قانات! پايعامبارىمىز (س.ا.س.) جاتار الدىندا دارەتىن الىپ, دۇعا وقىپ, وڭ قولىن بەتىنىڭ استىنا قويىپ, وڭ جاعىنا [1] جاتاتىندىعى ريۋايات ەتىلەدى (بۋحاري, كيتابۋد داعاۋات – 5956). ويتكەنى, وڭ جاعىنا جاتۋدىڭ, دەنساۋلىققا پايداسى بولسا, ەكىنشىدەن, ۇيقىسى سەرگەك بولادى. دەنساۋلىققا پايداسى – جۇرەك پەن اسقازان ادامنىڭ سول جاعىندا ورنالاسقاندىقتان, سول جاعىنا جاتقان ادام وسى مۇشەلەرىن جانشىپ جاتادى. بۇل وعان زيان تيگىزۋى مۇمكىن. الايدا, بۇل سول جاققا مۇلدەم جاتۋعا بولمايدى دەگەن ءسوز ەمەس.
شالقاسىنان جاتۋ جايىنا كەلەر بولساق, بۇعان دا رۇقسات. سەبەبى, پايعامبارىمىزدىڭ دا (س.ا.س.) شالقاسىنان جاتقاندىعى جايلى جازىلعان حاديس كىتاپتارى بار (بۋحاري, كيتابۋل ليباس, بابۋل يستيلقا – 5624).
ال, ەتپەتىنەن جاتۋ – ماكرۇھ. ارداقتى پايعامبارىمىز (س.ا.س) بۇلاي جاتۋدى قوش كورمەگەن. بۇل جايىندا ساحابا ءابۋ ءزارر (ر.ا.) بىلاي دەيدى: «مەن ەتپەتىنەن (ىشىممەن) جاتقان ەدىم. پايعامبارىمىز (س.ا.س.) قاسىمنان ءوتىپ بارا جاتىپ: «ۋا, ءجۇنايتاب! مىنا جاتىس توزاقىلاردىڭ جاتىسى», – دەدى» (يبن ءماجا, كيتابۋل ءاداب – 3224).
تاعى ءبىر حاديستە ساحابا ءابۋ حۋرايرا دا: «اللانىڭ ەلشىسى (س.ا.س.) ەتپەتىنەن جاتقان ءبىر كىسىنى كورىپ بىلاي دەدى: «مىنا جاتىس اللاعا ۇنامايتىن جاتىس» دەيدى (تيرميزي, كيتابۋل ءاداب – 2768).
ەتپەتىنەن جاتۋدىڭ مەديتسينا ماماندارى تاراپىنان دەنساۋلىققا دا تيگىزەتىن كەرى اسەرى بارى ايتىلادى. يسپانيا سەكسوپاتولوگتارىنىڭ زەرتتەۋ قورىتىندىلارى بويىنشا, ەتپەتىنەن جاتۋ ەركەككە دە, ايەلگە دە جىنىستىق كەلەڭسىزدىك تۋدىرادى.
سونداي-اق, بەت-اجارىنىڭ جاستىعىن ساقتاعىسى كەلەتىندەرگە دە ەتپەتىنەن جاتپاۋ جونىندە كەڭەس بەرەدى. ويتكەنى, ەتپەتىنەن جاتقان كىسىنىڭ بەتىنە ءاجىم تەز تۇسەدى ەكەن. وسىنى بىلگەن جاپون قىزدارى ەتپەتتەپ ەمەس, كوبىنە شالقاسىنان جاتاتىن كورىنەدى.
ەندەشە, اتالمىش حاديستەردى نازارعا الا وتىرىپ, ماماندار «وڭ جاعىنا جاتۋ – سۇننەت, سول جاعىنا جانە شالقاسىنان جاتۋ – رۇقسات, ال ەتپەتىنەن جاتۋ – ماكرۇھ» دەگەن تۇجىرىم جاساعان.
muslim.kz سايتىنان الىندى
