ۇستاز – ۇلى تۇلعا. ءبىلىم بەرۋ جولىندا بىلىكتىلىگى مەن بىلىمدىلىگىن تانىتىپ, شاكىرتتەرىنە بىلگەنىن ۇيرەتىپ جۇرگەن ۇستازدار ەڭبەگى قاشاندا مارتەبەلى سانالادى.
«ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس ۇيرەتۋدەن بالاعا» دەپ دانىشپان اباي اتامىز ايتقانداي, ۇستازدىق ەتۋ جولىندا ەرىنبەي تەر توگىپ كەلە جاتقانداردىڭ ءبىرى استانامىزداعى ءجۇز جىلدىق تاريحى بار ج.جاباەۆ اتىنداعى №4 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ مۇعالىمى مايرا ايساقوۆا دەر ەدىم. ءوزىمىزدىڭ ارىپتەسىمىز, ارىپتەس بولعاندا ۇستازدار ۇجىمى مەن شاكىرتتەرى ۇلگى-ونەگە تۇتاتىن مايرا باپانقىزى جونىندە كۇن سايىن ەستىپ جۇرگەن جىلى لەبىزدەردى ءبىر ماقالاعا سىيعىزىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىن. «ۇيادان نە كورسەڭ, ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەمەكشى, مايرا مۇعالىم 1954 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانى «جاڭا جول» اۋىلىندا ۇستازدار وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى باپان تۇياقۇلى ۇلى وتان سوعىسىنىڭ مايدانگەرى, كسرو وقۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالعان, 40 جىلدان استام ۇستازدىق ەتكەن قازاق كسر-ءى اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى بولسا, اناسى ءۋبايدا تەمىربولاتقىزى بالا تاربيەسىمەن اينالىسقان, ومىردەن كورگەنى مەن تۇيگەنى مول, اۋىل-ايماققا سىيلى ۇلاعاتتى جان ەدى. وسىنداي ونەگەلى وتباسىندا وسكەن مايرا اپايدىڭ ۇستاز بولۋى زاڭدىلىق دەپ ويلايمىز. دەگەنمەن, ۇستازدىق جولدى تاڭداۋىنا اكەسىنىڭ اقىل-كەڭەسى, كوپكە ۇلگىلى ەڭبەك جولى اسەر ەتكەن بولۋ كەرەك. 8-سىنىپقا دەيىن اۋىل مەكتەبىنەن ءبىلىم العان مايرا اپاي 10-سىنىپتى سول كەزدەگى تسەلينوگراد قالاسىندىعى ج.جاباەۆ اتىنداعى №4 مەكتەپتە جالعاستىرادى. مۇندا قالا ماڭىنداعى جاقىن اۋىلداردان كەلگەن بالالار وقيتىن ەدى. قالا بالالارى وتە از بولاتىن. ونىڭ سەبەبى, «ورىسشا بىلمەسەڭ, ادام بولمايسىڭ» دەگەن قاعيدانى ۇستانعان اتا-انالار بالالارىن ورىس مەكتەپتەرىنە بەرۋگە قۇشتار بولدى. سونىمەن, 1970 جىلى 10-سىنىپتى ويداعىداي بىتىرگەن سوڭ مايرا قالا ىرگەسىندەگى روديونوۆكا سەگىز جىلدىق مەكتەبىندە باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى بولىپ العاشقى ەڭبەك جولىن باستايدى.
«بىلە بەرگىم كەلەدى, بىلە بەرگىم,
بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ», -دەپ اقىن جىرلاعانداي, ءبىلىمىن كوتەرۋدى ماقسات ەتكەن مايرا اپاي 1974 جىلى شىمكەنت پەدينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسىپ, 1979 جىلى تاريح ماماندىعى بويىنشا ءبىتىرىپ شىعادى. سول جەردە ءابدىحال اعامەن ءدام-تۇزى جاراسىپ, وتباسىن قۇرىپ, ۇستازدىق ەڭبەگىن جالعاستىرادى.
وتكەنگە ءبىر شەگىنىس جاساساق, كەڭەستىك سولاقاي ساياساتتىڭ سالدارىنان 80 جىلدارى سول كەزدەگى تسەلينوگرادتا جالعىز عانا قازاق مەكتەبى قالىپ (اتالمىش مەكتەپ), ونىڭ وزىنە جابىلىپ قالۋ قاۋپى تونگەن ەدى. سول قاۋىپتى سەيىلتىپ, مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن جاڭارتۋدا جانە ونىڭ بەدەلىن كوتەرۋدە 80-90 جىلدار ارالىعىندا قازاق كسر وقۋ-اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى, ىسكەر ۇيىمداستىرۋشى, بىلىكتى باسشى جۇمابيكە ارپەنوۆانىڭ جاسامپازدىق ىستەرىن ايتپاسقا بولمايدى. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل», جىگەرلى دە تالانتتى ۇستاز جۇمابيكە ارپەنوۆا قالاداعى از عانا ۇلتجاندى قازاق زييالىلارى, ۇستازدار قاۋىمىمەن بىرىگە قيمىلداۋدىڭ ارقاسىندا قالاداعى ءار قازاق وتباسىنا بارىپ, بالالارىن قازاق مەكتەبىنە بەرۋدى ناسيحاتتاپ, ۇگىت جۇمىستارىن تياناقتى جۇرگىزە ءبىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە قازاق مەكتەبىندە وقيتىن بالالارىنىڭ سانى ارتتى. كەڭەس وكىمەتىنىڭ السىرەپ جاتقان كەزدەگى قيىنشىلىقتارعا قاراماستان بار مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ, جاڭادان 700 ورىندى 3 قاباتتى مەكتەپ عيماراتىن سالۋعا قول جەتكىزىلدى. 1981 جىلى وتباسى جاعدايىنا بايلانىستى مايرا اپاي تسەلينوگرادقا قونىس اۋدارىپ, ءوزى وقىعان №4 مەكتەپكە ورنالاسىپ, ۇستازدىق ەڭبەگىن باستايدى. «وزىمە ساباق بەرگەن ۇلاعاتتى ۇستازدارىممەن بىرگە ءبىر مەكتەپتە جۇمىس ىستەۋ ۇلكەن قۋانىش پەن باقىت ەدى. ول ۇستازدارىم: دامەش ايماعانبەتوۆا, شولپان سىزدىقوۆا, كاسيرا شاكىرقىزى, حاليما اۋباكىرقىزى, ماريا نۇرتاەۆا, تەمكەن حاسەنوۆ»,– دەپ ەسكە الادى مايرا اپاي. ساباق ساپاسىن ارتتىرۋ جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا ءاردايىم ىزدەنەدى. كۇندەلىكتى جوسپارىندا ساباق ماقساتتارىن ءدال انىقتاپ, ماتەريال مازمۇنى مەن وقىتۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن ءتيىمدى ۇيلەستىرەدى.
بۇگىندە مايرا اپاي مەكتەپتەگى ەڭ تاجىريبەلى مۇعالىمدەر قاتارىندا سانالادى. ءوز ارىپتەستەرى اراسىندا ارقاشان ەڭبەكقورلىعىمەن, جاڭاشىلدىعىمەن, جاناشىرلىعىمەن ەرەكشەلەنىپ تۇراتىن ونىڭ ۇجىمداعى ورنى بولەك. شاكىرتتەرگە ساپالى ءبىلىم مەن سانالى تاربيە بەرۋ ىسىندە دە مايرا باپانقىزىنىڭ شوقتىعى بيىك. وعان شاكىرتتەرىنىڭ جاقسى ناتيجەلەرى كۋا. ماسەلەن, 2007-2008 وقۋ جىلىندا ۇبت قورىتىندىسىندا تاريحتان ءبىلىم دەڭگەيى بويىنشا قالا وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا شاكىرتتەرى 4-ءشى ورىنعا شىقتى. وسى مەكتەپتە ۇستازدىق ەتكەن جىلدارى مايرا باپانقىزىنىڭ الدىنان ءبىلىم العان تالاي شاكىرتى تاريح جانە قۇقىق پاندەرى بويىنشا اۋداندىق, قالالىق, وبلىستىق, رەسپۋبليكالىق ءبىلىم سايىستارىنا قاتىسىپ, جۇلدەلى ورىندارعا يە بولدى. بيىلعى وقۋ جىلى دا ۇستازعا كوپ قۋنىش اكەلدى. ءوزى دايىنداعان 11 «م» سىنىبىنىڭ وقۋشىسى مارجان سالدەباەۆا رەسپۋبليكالىق عىلىمي جوبالار سايىسىندا III ورىندى جەڭىپ الدى. قۇقىق ءپانى بويىنشا اۋداندىق, قالالىق سايىستاردا بيىلعى شاكىرتەرى جامبىل تولەپبەرگەن, التىناي اقجان III ورىنداردى يەلەندى. بۇدان 10 جىلداي بۇرىن بىتىرگەن شاكىرتەرىنىڭ ءبىرى گۇلجان بايتەمىروۆا رەسپۋبليكالىق گرانتتى جەڭىپ الىپ, حالىقارالىق قۇقىق فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ, بۇگىندە ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ-دە ۇستازدىق ەتەدى. ولجاس اكىموۆ, راحىمجان يساقۇلوۆ, باۋبەك توقتاعازين, داۋرەن وماروۆ سياقتى تالانتتى شاكىرتتەرى الىس شەتەلدەردىڭ تاڭداۋلى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ, الدى قىزمەتكە ارالاسۋدا. قىتايدا ءبىلىم الۋشى, ماگيسترانت داۋرەن وماروۆ اتتى شاكىرتى جاڭا تەحنولوگيالار سالاسىنا ماماندانىپ جاتسا دا, ۋاقىت تاۋىپ جۋرناليستيكامەن دە اينالىسادى. وقي ءجۇرىپ, «ايقىن» گازەتىنىڭ قىتايداعى ءتىلشىسى قىزمەتىن اتقارادى. جازعاندارى ەلوردالىق, رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا جارىق كورۋدە. وسى شاكىرتىنىڭ فيليپپين ەلىنە ءىس-ساپارمەن بارعانداعى ءبىر جولجازباسىندا ۇستازىنا بەت الپەتى ۇقساس بيلەت ساتاتىن كاسسير ايەلدى كەزدەستىرگەن كەزىندە مەيىرىمدى مايرا اپايىن ساعىنىشپەن ەسىنە الىپ, جاڭاعى فيليپپيندىك ايەلگە: «ءسىز مەنىڭ مەكتەپتەگى مۇعالىم اپايىمنان اۋمايدى ەكەنسىز, مەن ەندى ءسىزدى مايرا اپاي دەپ اتايىنشى», – دەپ جازعانىن تەبىرەنبەي وقۋ مۇمكىن ەمەس («انا ءتىلى» گازەتى 17-30 ناۋرىز 2011 جىل). وقۋشىلارىنىڭ كوبى ۇستازىمەن بايلانىسىن ۇزبەي حابارلاسىپ, مەيرام كۇندەرى قۇتتىقتاپ جاتادى. ۇستازعا شاكىرتتەرىنىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن قۇرمەتىنەن ارتىق قانداي بيىك ماراپات بولۋشى ەدى. سوندىقتان, مايرا باپانقىزى ءوزى وقىتقان ءبىلىم-تاربيە بەرگەن شاكىرتتەرىنە ارقاشاندا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ, ۇنەمى ماقتان تۇتادى.
مايرا اپاي تەك قىزمەتىنە ادال جان عانا ەمەس, سونىمەن قاتار, ادال جار, اياۋلى انا, ارداقتى اجە. وتباسى تىرلىگىنە دە, قوعام تىنىسىنا دا سەرگەك قارايتىن جان. جۇبايى ءابدىحال ەكەۋى ءبىر ۇل ەكى قىز تاربيەلەپ ءوسىرىپ, ولاردان نەمەرەلەر ءسۇيىپ وتىر.
مايرا باپانقىزىنىڭ ج.جاباەۆ اتىنداعى مەكتەپتە 30 جىلدان استام جاساپ كەلە جاتقان ەڭبەگى ەلەۋسىز قالعان ەمەس. 1991, 2006, 2007 جىلدارى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيستىرلىگىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى. 1999 جىلى قر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى اتاندى. بالا جانىنىڭ باعبانى مايرا اپايدان ءدارىس العان كوپتەگەن وقۋشىلار رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جەمىستى ەڭبەك ەتىپ, وتانىمىزدىڭ گۇلدەنىپ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋدا.
مىنە, بۇگىن ۇلاعاتتى ۇستاز مايرا باپانقىزى تاعى ءبىر وقۋ جىلىن اياقتاپ وتىر. تاعى دا تۇلەكتەر ۇشىرادى. بۇل – جاقىندا عانا زەينەتكەرلىك جاسقا تولعان ارىپتەسىمىزدىڭ تاعى ءبىر ءومىر بەلەسى دەسەك بولادى.
حاسەن ماسحۇتۇلى
