ۇلتىمىزدىڭ ابىز اعالارىنىڭ ءبىرى, اكادەميك مىرزاتاي جولداسبەكوۆتىڭ 75 جاسقا تولۋىن استانا جۇرتشىلىعى مەن زيالى قاۋىمى 27 مامىر كۇنى ەلورداداعى كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا كەڭىنەن اتاپ وتكەلى وتىر.
بۇل قۋانىشتى تەك قازاقتىڭ عانا ەمەس, بۇكىل تۇركى الەمى مەن رۋحانياتىنىڭ دا مەرەكەسى دەسەك, ورىندى. جاقىندا وسىناۋ اسىل تۇلعامىزبەن استاناداعى ەسىلە اققان ەركە ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى ءوز شاڭىراعىندا جۇزدەستىك.
«قازاقتىڭ ەل بولىپ, ۋىعىن شانىشقالى شىن تاريحى جازىلماعان عوي. ءار داۋىردە ۇلى جازيرامىزعا كەلىپ كەتكەن ساياحاتشىلار مەن عۇلامالار بايتاق دالامىزدىڭ باياندارىن وزدەرىنشە تولعاپ, مەملەكەتتەرىنىڭ مۇددەلەرىنە ورايلاستىرا شەجىرەلەگەن. قازاقتىڭ ناعىز تاريحى جەتى قات جەر استىنداعى التىن, كۇمىستەي ۇرپاقتار كادەسىنە اسپاعان كۇيى قالىپ كەلدى. ەل تاريحىنىڭ اقيقاتى ايتىلار ۋاقىت تاۋەلسىزدىگىمىزدى تۇعىرعا قوندىرعان مىنا زاماندا عانا مۇمكىن بولدى. وسى ءبىر قاسيەتتى شارۋاعا قولىم بوساعانداي بولىپ وتىرعان قازىرگى مەزگىلدە بۇتىندەي كىرىسە باستاعان جايىم بار»,–دەپ اقتارىلدى اسىل اعامىز.
تاڭمەن تالاسا تۇرسا كەرەك, مىرزاعامىزدىڭ جازۋ ۇستەلى اق كوگەرشىندەردەي اپپاق-اپپاق قاعازدارعا تولىپ قالىپتى. اشىق تەرەزە ارقىلى ەسىل وزەنىنەن ەسكەن سامالمەن جەلپىنگەندەي, تالپىنىپ ۇشپاقشى بولعانداي, قاناتتارىن قاعىپ-قاعىپ قويادى پەرىشتە پاراقتار…
– مىرزا-اعا! ۇلت رەتىندە قالىپتاسىپ بولدىق پا؟ ۇلى اباي ايتقان كەمشىلىكتەرىمىزدەن ارىلا الدىق پا؟ – دەيمىز, اعامىزدىڭ شارشاۋلى ديدارىنا قاراپ.
– مەن ابايدى بالالىق شاعىمنان, مەكتەپتەن باستاپ وقىپ, ۋنيۆەرسيتەتتە زەردەلەگەن اداممىن. ءومىر بويىنا وسىناۋ ۇلى كەمەڭگەرىمىزدىڭ ويلارىن جادىما ءتۇيىپ كەلەم. نە دەگەن تۇڭعيىق, نە دەگەن مۇحيتتاي شالقارلىق دەسەڭشى…
ابايدى كوكتەمدە وقىساڭ كوكتەمدى, جازدا وقىساڭ جازدى, كۇزدە وقىساڭ كۇزدى, قىستا وقىساڭ قىستى كورەسىڭ.
كوكىرەك كوزىڭمەن, اقىل, ساناڭمەن بار سۇلۋلىقتارىنا قاناسىڭ. ءومىردىڭ, تىرشىلىكتىڭ قادىرىنە جەتكەندەي, ونى باعالاعانداي بولاسىڭ. جانە ءبىر كەرەمەتى, اباي وقىعان ادامنىڭ جاسىنا قاراي جاڭا ءبىر قىرىنان, ءدال سول جاسقا عانا ءتان سىرلارىمەن اشىلىپ وتىرادى. سوندىقتان, ابايدى عۇمىر بويىنا وقي بەرۋ, ايتقاندارىن زەردەگە توقي بەرۋ كەرەك. سويتسەك قانا, اداسپايمىز! الگى ساۋالىڭا ايتارىم, جوق ءالى, ارىلىپ بولعانىمىز جوق, اباي ايتقان بويداعى كەمشىلىكتەرىمىزدەن… جارىقتىق, ءوز ۇلتىنا شىن جانى اشىعان سوڭ, باتىرىپ-باتىرىپ, ەشتەڭەنى دە جاسىرماي ايتقان عوي…
بىزدەر, بۇگىنگى ۇرپاق وكىلدەرى ءبىر بىرىمىزگە دەگەن جاناشىرلىقتان, مەيىرىم مەن شاپاعاتتان ايىرىلىپ بارامىز. اباي ءبىز سەكىلدى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىماعان. سويتە وتىرا, شىڭعىستاۋدىڭ بيىگىنەن بۇكىل الەمگە كوز سالعان, ادامزاتتىق اسىل مۇراتتاردى ايتقان. ەگەر بۇگىن عايىپتىڭ قۇدىرەتىمەن اباي ورتامىزعا ورالسا, قالاي نالىر ەدى..
بيلىكتىڭ باسىندا وتىرعان ازاماتتارىمىزدىڭ اراسىندا ۇلتتىڭ قامىنان گورى, قارا باسىنىڭ باقۋاتتىلىعىن قامدايتىندار كوبەيىپ بارادى. شەت ەلدەردەن جەتكەندەر قازاقستانعا جانى اشىمايدى, ولار ۇلكەن قازاننان قاسىقتاپ, وجاۋلاپ ءوز پايداسىن الىپ قالۋ ماقساتىمەن عانا كەلگەندەر. ال, ءوز ۇلتىنىڭ قازىناسىن قىمقىرىپ, شەكارا اسىپ, قازاقتىڭ بايلىعىن وزگە مەملەكەتتەردىڭ وركەنىنە قوسىپ جۇرگەندەردى ۇلتىنا جاتباۋىر تۋعاندار
دەمەسكە لاجىڭ جوق.
قازاقتى قازاق قانا ارقاسىنان قاعىپ, قازاققا قازاق قانا جاقسىلىق جاساي الادى. ال, قازاقتى قازاق قولداماسا, قورعاماسا, اباي ايتقانداي «ءبىرىن ءبىرى دوس كورمەسە, ءىستىڭ ءبارى بوس» بولماق.
– مىرزا-اعا! ءومىر جولىڭىزدا كەزدەسكەن, جالعىز سىزگە عانا ەمەس, اينالاسىنا دا شاپاعاتتارى مولىنان تيگەن, وزىڭىزگە ۇلگى بولعان اسىل اعالارىڭىز جايىندا دا كوپ
جازىپ ءجۇرسىز عوي…
– بىردە كەڭسەمدە وتىر ەدىم, تەلەفون شىلدىرلادى. يمانعالي تاسماعامبەتوۆ ءىنىم ەكەن. كەلىپ كەتۋىمدى ءوتىندى. بارسام, الدىنا گازەتتى جايىپ تاستاپ, ماقالا وقىپ وتىر. «مىرزا-اعا. قازاقتىڭ ۇلتقا ءجون ايتىپ, باعىت سىلتەيدى دەگەن زيالىلارى ءبىر بىرىمەن جاعا جىرتىسىپ, ايتىسىپ جاتىر. ءسىز بولساڭىز, كەشەگى وتكەن اسىل اعالارىڭىزدى, ۇلى ۇستازدارىڭىزدى ساعىنىپ, اڭساپ, سولاردىڭ
ونەگەلەرىن وقىرماندارعا ۇسىنۋدان جالىقپاي كەلەسىز. سول جازعاندارىڭىزدىڭ ءوزى ءبىر كىتاپ بولعان شىعار»,– دەدى ماعان. سودان يمانعالي نۇرعاليۇلى اسىل اعالارىم جايىندا جازعاندارىمدى ءۇش كۇننىڭ ىشىندە جەكە كىتاپ ەتىپ شىعارىپ بەردى.
بىلسەڭ, مەن نەگىزى ەسسە جانرىن قولايلى كورەتىن اداممىن.
سوناۋ جىلدارى اباي جايىنداعى جازعاندارىمدى ابەڭە
– ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆكە ۇسىنعانىم بار. «ۇلى اباي جايىندا مۇحتار اۋەزوۆتەن باستاپ, جازباعانىمىز جوق. اباي تۋرالى نەندەي جاڭالىق جازا الدىم دەيسىڭ» دەگەندەي ءابدىجامىل اعامىز قولىنا ۇستاتقان جازبامدى سەلسوقتاۋ قالىپپەن قالتاسىنا سالا سالدى. ارادا اپتا وتكەندە, ءبىر كۇنى ابەڭ تەلەفون سوعىپ تۇر… «ءاي, مىرزاتاي! سەن ەسسە جانرىنىڭ ايتۋلى بولار شەبەرى ەكەنسىڭ! ابايدىڭ ءبىز اشپاعان قىرلارىن سونشالىقتى تاما- شا جازىپسىڭ», – دەدى… سودان ەسسە جانرىنا قالام تارتىپ كەلە جاتىرمىن. جاڭاعى اسىل اعالارىم جايىنداعىلاردىڭ
ءبارى ەسسەلەر عوي …
– مىرزا-اعا! ءسىزدىڭ كىتاپحاناڭىز ەلىمىزدەگى ەڭ سيرەك, ءارى اسا باي كىتاپحانا عوي. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وتىرار كىتاپحاناسىنداعى, پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىنداعى كىتاپحانالارىڭىزدى
دا كورىپ ەدىك. ءوز قولىڭىزدا دا اسا قۇندى, ەشكىمدە كەزدەسپەيتىن
عاجايىپ باسىلىمدار بار عوي. – بۇل جايىندا دا ويلانىپ ءجۇرمىن. ەلشى بولىپ قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىمدە دە تەگەراننىڭ, وزگە دە الەم شاھارلارىنىڭ كىتاپحانالارىندا بولعام, قازىنالارىن ارمانسىز اقتارعام. جوعارى بيلىكتە, ۇكىمەتتە جانە وزگە دە دەڭگەيلەردە باسشى قىزمەتتەردە بولعانىمدا دا قولىمنىڭ ۇزىندىعىن كىتاپ جيناۋعا, ۇلتىمىزدىڭ ءار جەرلەردە شاشى- لىپ قالعان قاسيەتتى جادىگەرلەرىن ءبىر جەرگە توعىستىرۋعا قارجىمدى اياماعان جانمىن. دۇنيە ەمەس, مەن رۋحاني قازىنالار جيناعان اداممىن عوي. ۇلى بابالارىمىزدىڭ ءوزىم جانىمدى شۇبەرەككە ءتۇيىپ, جيعان-تەرگەنىمدى سالا ءجۇرىپ, استاناعا قىرۋار بەينەتپەن العىزعان ەكى شاپانىن دا ويلاي بەرەم. مەنىڭ كوزىم تايسا, كۇتە الار ما ەكەن, قاسيەتىن كەتىرىپ الماس پا ەكەن, سارتتاعىلار دەپ كوپ الاڭدايمىن. ءوزىڭ وقىپ جۇرگەن شىعارسىڭ. مەن قازاقتىڭ ۇلى اقىنى ءابدىلدا تاجىباەۆپەن دە كوپ ارالاستىم, جاقىن ءىنى بولدىم عوي. سول ابەڭ ايتاتىن. جامبىلدى ماسكەۋگە ون كۇندىككە اپارماق بولعاندا, قازاكەمدەر ورتالىققا ارىزدى قارشا بوراتادى عوي. «جامبىل دەگەن اقىن جوق. قولدان جاسالعان» دەپ.
سودان اۋەزوۆ مۇحتارعا ماسكەۋدەن لەونيد سوبولەۆ حا- بارلاسادى. «جامبىل دەگەن اقىن بار ما؟» – دەپ. مۇحاڭ «بار» دەيدى. سودان سوبولەۆ ەكەۋى جامبىل اقىنعا كەلىپ, سول كۇنى قايتامىن دەگەن سوبولەۆ, ۇلى شايىردىڭ جىرىن تىڭداپ, ءۇش كۇن جاتادى. «جامبىل دەگەن مىنا زاماننىڭ
گومەرى ەكەن عوي!» – دەيدى, سوندا سوبولەۆ.
قازاقتىڭ ءبىرىن ءبىرى باعالامايتىنى, كورە تۇرا, بىلە تۇرا قاسيەتىن كورگىسى كەلمەيتىنى, رەتى كەلسە, ءبىرىن ءبىرى سۇرىندىرگىسى كەلىپ تۇراتىنى بۇگىندە دە بار. ابايدىڭ «قازاقتىڭ قازاققا تىلەۋلەس بولمايتىنى نەسى ەكەن» دەپ كۇيزەلەتىنى بار ەمەس پە… سول كەسەلدەن ءالى ارىلعانىمىز جوق…
وسىنى ايتتى دا, اعامىزدىڭ نۇرلى ديدارىن مۇڭ شالعانداي بولدى…
– تويىڭىز قۇتتى بولسىن, اعا! تاعدىر سىزگە جامبىل بابامىزدىڭ جاسىن بەرسىن,–دەدىك اسىل جانمەن قوشتاسىپ تۇرىپ.
– Cماعۇل, شىراق, تويىما كەل!– دەدى اعام!..
سماعۇل راحىمبەك, جازۋشى
