زىمىراعان ۋاقىت-اي دەسەيشى!… اسىل ازاماتىمىز سۇلتانبەك ىسقاقۇلى ىسقاقوۆتىڭ باقيلىققا اتتانعانىنان بەرى دە تالاي ايدىڭ پاراعى جىرتىلىپتى-اۋ! ارىستارىنان ايىرىلعان اعا-باۋىر, ءىنى-قارىنداس, تۋعان-تۋىستارىنىڭ قايعىلى كوڭىل, ساعىنىش تولى جارالى جۇرەكتەرىندەي…
ءيا, اللانىڭ بۇيرىعىنا نە شارا. دەسەك تە, «تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر». باعدار شامداي جول سىلتەپ, اعايىن-باۋىرلارىنىڭ تىرەگى مەن سۇيەۋى بولىپ جۇرگەن ازاماتتىڭ ومىردەن مەزگىلسىز وتۋىنەن اۋىر قايعى جوق-اۋ ومىردە! ونى نەمەن ولشەپ, نەمەن ەمدەگەندەيسىڭ؟!.
سۇلتەكەڭنىڭ دۇنيە سالعانىنا بىرەر اي وتەر-وتپەس, قازاقستان رەسپۋبليكالىق ۇلتتىق مۇراعاتىنىڭ كورمە زالىندا «ەڭبەگى ەرەن اسىل ەر» اتتى ەسكە الۋ كەشى ءوتتى. مۇراعات ديرەكتورى مارات ابسەمەتوۆتىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن كورمە ۇيىمداستىرۋشىلارى ارنايى زال تۇعىرلارىن ءتورت ءبولىمگە ءبولىپ, س.ىسقاقۇلىنىڭ تۇڭعىش رەت 70-تەن ارتىق بىرەگەي مۇراعاتتىق قۇجات, فوتوسۋرەتتەرى مەن جەكە زاتتارىن (بەستىك باعا تولعان ورتا ءبىلىم كۋالىگى, قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتى مەن الماتى جوعارى پارتيا مەكتەبىنىڭ ديپلومدارى, وردەن, مەدالدار, سپورتتىق جەڭىس كۋبوكتارى ت.ب.) كورنەكى ەتىپ ورنالاستىرىپتى. پروەكتسيوندىق ەكراننان, قازاقتىڭ اقيىق اقىنى مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ سوزىنە شىعارعان اقىن ءارى ءانشى-سازگەر ە.ابدىحالىقوۆانىڭ «ەسىڭە مەنى العايسىڭ» ءانى جانە ول اراسىندا قانىمىزعا ءسىڭىستى مۇڭلى كۇي اۋەنىمەن كەزەكتەسە جاراستى دا ماعىنالى سۇيەمەلدەنىپ, كورسەتىلگەن ارنايى سلايد-شوۋدان سۇلتەكەڭنىڭ وسكەن ورتا, ءومىر جولى, قىزمەت باسپالداقتارى, ارىپتەستەرىمەن جاراستىعى جانە جورا-جولداس, تۋعان-تۋىستارى جايىندا كوپتەگەن ماعلۇمات الدىق.
…سۇلتانبەك ىسقاقۇلى ەڭبەك جولىن وتكەن عاسىردىڭ 70-ءشى جىلدارىنىڭ باس تۇسىندا, الماتىداعى قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرىسىمەن, قايناعان ەڭبەك ورتاسى – قۇرىلىس سالاسىنان باستادى. بويىنداعى بىلىكتىلىگى مەن ىسكەرلىگى قوعامنىڭ قاي سالاسىنداعى دا جاۋاپتى قىزمەتتەردى ابىرويمەن اتقارۋعا جول اشتى. وسى تۇستا, تورعاي ءوڭىرىنىڭ ورتالىعى بولعان ارقالىق قالاسىنىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە وسى قالا مەن وبلىس باسشىلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە دە ونىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى ءوز الدىنا ءبىر توبە اڭگىمە. ءبىر عانا دەرەك كەلتىرەيىك. مىسالى, ارقالىق كەزىندە بۇكىلوداقتىق كومسومولدىق ەكپىندى قۇرىلىس ورىنى بولىپ جاريالانعانى اعا ۇرپاقتىڭ ەسىندە بولار. سوندا جان-جاقتان جينالعان قۇرىلىس وتريادتارى جۇمىلا كەلە بىرنەشە ءوندىرىستىك جانە مادەني-تۇرمىستىق عيماراتتاردى قىزۋ قارقىنمەن باستاپ كەپ كەتكەندە قالا مەن وبلىس باسشىلارىنىڭ ۇيعارىمىمەن جەرگىلىكتى قۇرىلىس شتابىن باسقارۋ سۇلتانبەك ىسقاقۇلىنا تاپسىرىلعان بولاتىن. مۇندايدا كابينەتتەگى جۇمساق كرەسلودا جايعاسا, تەلەفونمەن باسقارۋ قايدا, ال سۇلتەكەڭنىڭ بەلسەندىگى ءتىپتى بولەك. قۇرىلىس قارقىنىن كوزىمەن كورۋ ءۇشىن قابات-قابات عيماراتتارعا ءبىر كوتەرلىپ, ءبىر ءتۇسىپ, كەيدە لەزدەمەنى قۇرىلىس الاڭدارىندا دا وتكىزە بەرەتىن.
ادال ەڭبەك اقتالماي قويسىن با! سۇلتەكەڭنىڭ وسىنداي ىسكەرلىك جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتتەرىن ەسكەرگەن باسشىلىق زور سەنىم ارتىپ, ول ەندى ارقالىق قالالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى حاتشىلىق لاۋازىمدىق قىزمەتىنە جوعارىلاتىلادى. اراسىندا جەتىقارا قالالىق پارتيا كوميتەتىندە ءدال وسىنداي جاۋپتى قىزمەتتە بوعانىن دا ايتا كەتكەنىمىز ارتىق ەتپەس.
– ال, شاھارىمىز ايماقتىڭ ورتالىعى مارتەبەسىن يەلەنگەندە, – دەيدى سۇلتەكەڭنىڭ اعاسى جاقسىلىق ءجۇنىسۇلى, – كوپشىلىك داۋىسپەن وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ حاتشىلىعىنا سايلادى. ياعني, سەسسيالاردا قابىلدانعان ءار شەشىمنىڭ ورىندالۋىن ءجىتى قاداعالادى, دەپۋتاتتاردى ارقالىقتىڭ قوعامدىق ومىرىنە ەتەنە ارالاستىرا ءبىلدى.
سونىمەن تورعاي وبلىسىنىڭ تۋماسى سۇلتەكەڭ 1998 جىلى كانىگى مامان رەتىندە استاناعا شاقىرىلىپ, ەلوردامىزدىڭ العاشقى قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ ءبىرى اتانادى. ەڭبەك جولىن اۋەلى ەلىمىزدىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراعاتىنىڭ باس مامانى بولىپ باستايدى. كوپ كەشىكپەي استانالىق مۇراعاتتار جانە قۇجاتتامالار باسقارماسى بويىنشا كوميتەت وكىلەتتىگىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ تاعايىندالادى. ال, 2001 جىلى «استانا قالاسىنىڭ مۇراحاتتار جانە قۇجاتتامالار باسقارماسى» مم-ءىن باسقارىپ, وسى قىزمەتتە 10 جىل بويىنا ابىرويلى ءىس اتقارادى. سوڭعى جىلدارى استانامىزدىڭ مەملەكەتتىك مۇراعاتىنىڭ ديرەكتورى بولىپ تاعايىندالىپ, وسى كەزدە ەلدىڭ تاريحىندا العاش رەت قابىلداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ۇلتتىق مۇراعاتتىق قورى جانە مۇراعاتتار تۋرالى» زاڭىن ءازىرلەۋگە بەلسەنە ارالاستى.
تاڭداعان جولىن ابىرويمەن جالعاستىرىپ, بىرنەشە جىل قاتارىنان مۇراعات ىسىنە جەمىستى ەڭبەك ءسىڭىرىپ, مۇراعات قورلارىنىڭ كەڭەيۋىنە زور ۇلەس قوسادى. ول مۇراعات ءىسىن جەتىك مەڭگەرگەن قارىمدى قايراتكەر عانا بولىپ قويماي, قازىرگى جاس بۋىنعا ەلىمىز ءۇشىن مۇراعات ءىسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىندىرە بىلگەن ازامات. استانا قالاسى مۇراعاتتار جانە قۇجاتتامالار باسقارماسىنىڭ ەڭ العاشقى باسشىسى ءارى نەگىزىن قالاۋشىسى رەتىندە ەلوردامىزدىڭ تاريحىندا لايىقتى ورىن الدى.
مۇراعات ءىسىنىڭ بىلگىرى س.ىسقاقۇلىنىڭ تالاپشىلدىعى ارقاسىندا قىسقا مەرزىم ىشىندە مۇنداعى نەگىزگى قورلار سانى 40-تان 639-عا دەيىن ءوستى. وسىمەن بىرگە قۇجات بىرلىكتەرىنىڭ سانى دا 24 مىڭنان 303 مىڭ ءبىرلىككە كوبەيدى. بۇعان مۇراعات باسشىسىنىڭ ۋاقىتپەن ءوز كەزىندە بىرگە قادام باسىپ, قالا ومىرىندە بولىپ جاتقان توسىن جاڭالىقتار مەن تىڭ وزگەرىستەردى تەرەڭ زەردەلەي ءبىلۋى دە بۇل ءىستى ايتارلىقتاي العا جەتەلەدى.
وسى ۋاقىتتارى مۇراعاتتا قۇجات اينالىمىنىڭ ەلەكتروندىق جەلىسىن قۇرۋ, قولدا بار قۇجاتتاردى سكانەردەن وتكىزىپ, ونىڭ تولىق ەسەبىن الۋ, اسا باعالى دا قۇندى قۇجاتتار جەلىسىن جاساۋ جۇمىستارى قىزۋ قارقىنمەن قولعا الىندى. قازىردىڭ وزىندە ەلوردامىزداعى الماتى, سارىارقا اۋداندارى قويمالارىندا ساقتالىپ وتىرعان قۇجاتتاردىڭ ەلەكتروندىق نۇسقالارىن جاساۋ ءىسى ورمەك جۋزىنەن اۋدى. الدا بۇل شارا ەسىل اۋدانىن دا قامتىيتىن بولادى.
ۇجىمدا مۇراعاتقا ساقتالۋعا الىنعان قۇجاتتاردى كاتالوگتاۋ جۇمىسى دا وڭ سيپات الىپ كەلەدى. اعىمداعى جىلدىڭ وتكەن ايلارىندا 21 مىڭنان استام قۇجاتتىڭ وسىلاي جۇيەلەنۋى بۇعان باستى دالەل. ماتىندەرى وشە باستاعان جانە جويىلۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعان قۇجاتتارعا «جان ءبىتىرۋ» ءىسى دە سۇلتەكەڭنىڭ ۇدايى نازارىندا بولدى. وتكەن كەزەڭدە مۇراعاتتا وسىنداي 22424 پاراق سكانەر ارقىلى وڭدەۋدەن وتكىزىلىپ, قۇندى دۇنيەلەردى جۇرتشىلىق وكىلدەرى مەن عالىمداردىڭ كەڭىنەن پايدالانۋىنا جول اشىلدى.
مۇراعات ديرەكتورى س.ىسقاقۇلى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيالار وتكىزۋ, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىمەن تىعىز ارىپتەستىك بايلانىس ورناتۋ جۇمىستارىنان بىلگىرلىكپەن ۇيىمداستىرا ءبىلدى. س.ىسقاقۇلىنىڭ رەداكتورلىعىمەن «ەلوردا مۇراعاتتارىنىڭ حابارشىسى» جۋرنالى, استانا قالاسىنىڭ تاريحىنا قاتىستى ماتەريالدار مەن عىلىمي-ءتاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا باياندامالارى نەگىزىندە جاقسى كوركەمدەلگەن, كوپشىلىكتىڭ ورتاق يگىلىگىنە اينالعان بىرقاتار جيناقتار دا باسپادان شىقتى.
ءيا, مۇراعاتتار – ۇلتتىق قۇندىلىقتار قازىناسى. بۇل سالادا كەشەۋ قالىپ, ەلىمىزگە قاتىستى شەتەلدەردە ساقتالعان سونداي قۇجات جۇرناقتارى كوشىرمەسىنىڭ ءوزىن ولاردىڭ سۇراعانىن بەرىپ قاتتاپ جاتقان جوقپىز با. ەندەشە س.ىسقاقۇلى وسىناۋ دىلگىر سالامىزدا قايراتكەرلىك تانىتقان مەملەكەتشىل ءھام قوعامشىل تۇلعا. تاعى ءبىر ايتارلىعى: ءىس تەتىگىن كادرلار شەشەدى دەمەكشى, مۇراعات ىسىندە وسى جۇمىسقا ءوز جۇرەك قالاۋلارىمەن كەلگەن جاندار ەڭبەك ەتەدى جانە سولارعا سەنىم ارتامىز. ۇرپاق ساباقتاستىعىن ساقتاي وتىرىپ, وتكەنىمىز بەن بۇگىنگىمىزدىڭ تاريحىن زەردەلەۋ ىسىنە قىزۋ اتسالىساتىندار دا سولار, دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستانعان دا سۇلتەكەڭ بولاتىن. وسى ساپاردىڭ باسى-قاسىندا مۇراعات سالاسىنىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقانى ءۇشىن «كازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعىن (2008 ج.) يەمدەنگەن بىلىكتى باسشى, تۇتاس ۇجىمنىڭ دەم بەرۋشىسى سۇلتانبەك ىسقاقوۆتاي ازاماتتىڭ بولۋى — استانالىق مۇراعات ۇجىمى ءۇشىن زور ابىروي ءارى ماقتانىش. ەڭبەكقور جانە قامقورشى بولعان اعامىزدىڭ ەسىمى ءبىزدىڭ ءارى ول ءومىرىن ارناعان مۇراحاتتاردا دا وشپەك ەمەس, دەيدى سۇلتەكەڭنەن ءتالىم العان ۇجىم مۇشەلەرى.
ساعيدوللا
كوشىمباەۆ
