پاندەميا – ومىردە ادام ءۇشىن دەنساۋلىقتان اسقان قۇندى دۇنيە جوقتىعىن تاعى ءبىر رەت كورسەتتى. ەلىمىز مۇنداي ىندەتكە قارسى تۇردى – كۇنى-ءتۇنى ادام ءومىرى كۇرەسكەن دارىگەرلەردىڭ ارقاسىندا. بىراق, بۇل ىندەت مەديتسينانى دامىتۋ, جاڭارتۋ, بىلىكتى كادرلارمەن تولىقتىرۋ مىندەتتەرىن قويعانى بەلگىلى. سول كەزدە اۋرۋحانا ستاتسيونارلارى عانا ەمەس, قالاداعى ەمحانالار دا بارىن سالىپ, ادام جانىنىڭ اراشاسى بولدى. قازىرگى ەمحانالاردىڭ حال-جاعدايى قالاي, كادر تاپشىلىعى بار ما, تاعى باسقا قانداي ماسەلەلەرى بار – ءبىز قالاداعى سارىارقا اۋدانىنا قاراستى №4 ەمحانانىڭ باس دارىگەرى سەرىك شايمەردەنوۆپەن سۇحباتتاسقان ەدىك.
– سەرىك امەنۇلى, №4 ەمحانا – سارىارقا اۋدانىنا قاتىستى تۇرعىندارى كوپ ۇلكەن اۋماقتى قامتيدى. ەڭ باستى مىندەت – پروفيلاكتيكالىق ەمدەۋ مەن وڭالتۋ جۇمىستارى. وسى جونىندە ايتساڭىز.
– العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەكتى ۋچاسكەلىك تەراپەۆتەر, پەدياترلار, جالپى پراكتيكا دارىگەرلەرى, فەلدشەرلەر, اكۋشەرلەر, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر جانە مەيىرگەرلەر كورسەتەدى. تمككك (تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى) شەڭبەرىندە مەديتسينالىق كومەكتى قامتاماسىز ەتەتىن مساك (العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك) كورسەتەتىن مەديتسينا ۇيىمىنىڭ جۇمىس رەجيمى, دەمالىس جانە مەرەكەلىك كۇندەرى مساك كەزەكشى دارىگەرلەرىنىڭ جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى بارلىق ماماندار جانە قۇرىلىمدىق بولىمشەلەر ءۇشىن جىلجىمالى كەستە بويىنشا ساعات 08.00-دەن ساعات 20.00-گە دەيىن بەلگىلەنەدى.
مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك نەعۇرلىم كەڭ تارالعان اۋرۋلاردى, سونداي-اق جاراقاتتانۋلاردى, ۋلانۋلاردى جانە باسقا دا كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايتىن جاي-كۇيلەردى دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدى, ينفەكتسيالىق اۋرۋلار وشاقتارىندا سانيتارلىق-ەپيدەمياعا قارسى جانە سانيتارلىق-پروفيلاكتيكالىق iس-شارالاردى, حالىقتى گيگيەنالىق وقىتۋدى, وتباسىن, انانى, اكەنى جانە بالانى قورعاۋدى, حالىقتى قاۋىپسىز سۋمەن جابدىقتاۋ جانە ونىڭ كەنەۋلى تاماقتانۋى جونىندەگى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن قامتيدى.
مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك مىناداي 2 جاعداي بويىنشا كورسەتىلەدى:
1) بەكىتۋ فاكتىسىنە قاراماستان شۇعىل جانە كەزەك كۇتتىرمەيتىن مەديتسينالىق كومەك كورسەتكەن كەزدە;
2) جوسپارلى تۇردە – بەكىتىلۋى, الدىن الا جازىلۋى نەمەسە جۇگىنگەن جاعدايدا.
– بۇگىنگى تاڭدا تۇماۋدىڭ الدىن الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جانە عىلىمي نەگىزدەلگەن ءادىسى – ۆاكتسيناتسيا. كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينا الۋ, يممۋنيتەتتى كوتەرۋ – باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. جرۆي مەن تۇماۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا تۇرعىندارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟ يممۋنداۋدان باسقا سپورتپەن اينالىسۋدىڭ ادام ءۇشىن قانشالىقتى پايداسى بار؟
– تۇماۋدى الدىن الۋدىڭ 3 ءتۇرى بارى بەلگىلى:
- ەكپەلىك الدىن الۋ;
- دارىمەن الدىن الۋ (ۆيرۋسقا قارسى دارىلەر);
جەكە جانە قوعامدىق گيگيەنا (اقپاراتتاندىرۋ جولىمەن) ەرەجەسىن قاداعالاۋ. ءوزىڭىزدىڭ اۋىرىپ قالماۋىڭىز جانە اينالاداعىلارعا جۇقتىرماۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
- ناۋقاس ادامدارمەن بايلانىستان الشاق بولۋ;
- ناۋقاسقا 1 مەتردەن جاقىن جاقىنداماۋ;
- ناۋقاس ادامدارمەن بايلانىس جاساعان كەزدە دەمپەردە كيۋ;
- ينفەكتسيانىڭ تارالۋىن الدىن الۋ ءۇشىن قولدى سابىنمەن نەمەسە باكتەرياعا قارسى (قۇرامىندا سپيرت بار) ەرىتىندىمەن جۋ;
- ءبىر رەتتىك قول ورامالىن قولدانا وتىرا, جوتەلگەن جانە تۇشكىرگەن كەزدە مۇرىن مەن اۋىزدى جابۋ;
- ادام كوپ جينالعان جەرگە (ويىن-ساۋىق شارالارىنا, جينالىستارعا, كەزدەسۋلەرگە) بارماۋ;
- بولمەنى ءجيى جەلدەتۋ;
- كىر قولمەن كوزدى, مۇرىن مەن اۋىزدى تۇرتپەۋ;
- سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ (تولىققاندى ۇيقى, تازا اۋا, بەلسەندى دەمالىس, دارۋمەندەرگە باي تاعامدار), ول اعزانىڭ كەز كەلگەن ينفەكتسيامەن كۇرەسۋىنە كومەكتەسەدى.
- ەگەر ءسىز اۋىرىپ قالساڭىز, باسقا ادامدارمەن بايلانىستى بارىنشا ازايتۋ جانە ەمدەۋ بويىنشا نۇسقاۋ الۋ ءۇشىن شۇعىل دارىگەردى ۇيگە شاقىرىڭىز. جەكە كۇندەلىكتى گيگيەنا شارالارىن ەسكەرە وتىرا جانە ناۋقاستانعان كۇننەن باستاپ 7 كۇن ىشىندە ۇيدەن شىقپاعانىڭىز دۇرىس.
وتباسىنىڭ ءبىر مۇشەسى اۋىرسا بولدى, ءبىر-بىردەن قالعاندارى دا اۋىراتىنىن ءجيى بىلەمىز. ناۋقاستى بولەك بولمەگە وقشاۋلاۋ, اۋىرعان ادامنىڭ وتباسى مۇشەلەرى ءۇشىن داكە تاڭعىش قولدانۋ, ناۋقاستىڭ بولمەسىن ءجيى جەلدەتۋ جانە ىلعالدى جۋىپ-شايۋ وسىنىڭ بارلىعى – الدىن الۋ ءىس-شارالارىنىڭ اجىراماس بولىگى. تۇماۋ وشاعىندا – ناۋقاس جاتقان بولمەدەگى تۇرمىستىق زاتتاردا, اۋادا اۋرۋ قوزدىرعىشتاردى زارارسىزداندىرۋ بويىنشا دەزينفەكتسيالىق ءىس-شارالار وتكىزۋ مىندەتتى. اۋادا ينفەكتسيالىق اەروزولدىڭ (ۇساق ديسپەرستىك, شاڭ فازالارىنىڭ) شوعىرلانۋىن ازايتۋدىڭ قاراپايىم ءتاسىلى بولمەنى ءجيى جەلدەتۋ بولىپ تابىلادى. سۋىق جىل مەزگىلىندە كۇنىنە 3-4 رەت 15-20 مينۋتتان جەلدەتۋ ۇسىنىلعان. سونىمەن بىرگە ناۋقاس بولمەسىنىڭ اۋا تەمپەراتۋراسىن باقىلاۋ كەرەك. ول 20 گر تومەن بولماۋى قاجەت.
تۇماۋدى الدىن الۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن ءدارى-دارمەكتەر ءارتۇرلى, ولاردى تەك دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىمەن قابىلداۋ قاجەت. كەيبىر دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ۆيرۋسقا قارسى قاسيەتى بار. كونە گرەك زامانىندا دا دارىگەرلەر تۇماۋ كەزىندە ليمون مەن اپەلسين, بال مەن قالامپىردى قولدانعان. كوپتەگەن دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ىشىنەن تەك كەيبىر تۇرلەرىنە عانا توقتالامىز:
- پياز, سارىمساق – وسىمدىكتەن شىققان ميكروبقا قارسى زاتتار فيتونتسيدتەردەن تۇرادى;
- جالبىز, قاراعاي – ۆيرۋستى جويعىشتىق ارەكەتكە يە جانە ينگالياتسيا ءۇشىن قولدانىلادى;
- ليمون, يتمۇرىن, مۇكجيدەك, يتبۇلدىرگەن, شىرعاناق – دارۋمەندەر كوزى, سونىڭ ىشىندە س (اسكوربين قىشقىلى), ونىڭ نەگىزىندە دارۋمەندەر سۋسىنى دايىندالادى (شاي, مورس, تۇنبالار).
سپورتتىڭ ادام ومىرىندە الاتىن ورنى زور ەكەندىگىن ءبارىمىز بىلەمىز. سپورتپەن اينالىسقان ادامنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى, ءوزى شىدامدى بولادى. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز «ءتانى ساۋدىڭ – جانى ساۋ» دەپ بەكەر ايتپاعان.
سپورت – سالاۋاتتى ءومىر سالتىنىن نەگىزگى بولىگى. فيزيكالىق بەلسەندىلىك دەنساۋلىققا عانا ەمەس, ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىنا دا اسەر ەتەدى.
فيزيكالىق بەلسەندىلىك – مەتابوليزمدى ارتتىرىپ, قوسىمشا كالوريلەردى ازايتۋعا ىقپالىن تيگىزەدى. سپورتپەن شۇعىلدانۋ – يممۋنيتەتتى جانە توزىمدىلىكتى ارتتىرادى. دەنە شىنىقتىرۋ كەزىندە وكپەدە وزگەرىستەر پايدا بولادى. وكپە دۇرىس دەمالسا, دۇرىس جۇمىس ىستەسە, برونحيت نەمەسە پنەۆمونيا اۋرۋلارى تۋرالى ۇمىتۋعا دا بولادى. جاتتىعۋلار جاساۋ كەزىندە, جۇرەك-تامىر جانە جۇيكە جۇيەلەرىنە جاقسى اسەر ەتەتىن ەندورفيندەر شىعارىلادى. ميدىڭ ويلاۋ جانە ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىنە تيگىزەتىن پايداسى ۇلكەن. سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ پايدا بولۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – دەنە بەلسەندىلىگىنىڭ بولماۋى. جاتتىعۋلار قان اينالىمىن جاقسارتادى جانە ادامنىڭ سۇيەگىن قاتايتادى. وسىنى ۇمىتپاعان ءجون.
– جالپى دارىگەردىڭ, ەمحانانىڭ ەتيكالىق كودەكسى بار عوي, ەمحانا مىندەتى – ساپالى دا ءتيىمدى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ارقىلى ەمدەلۋشىلەردىڭ سەنىمىنە يە بولۋعا قول جەتكىزۋ. ءار مەديتسينالىق مەكەمەدە ساپانى باقىلاۋ قىزمەتى بار, تۇرعىنداردان ارىز-شاعىمدار ءجيى تۇسە مە, مەدپەرسونالدىڭ قىزمەت ساپاسىن باقىلاۋ قالاي جۇزەگە اسىرىلادى؟ ەمحاناداعى قاعازدار ەلەكتروندىق جۇيەگە كوشكەنى بەلگىلى. بۇل قانشالىقتى ءتيىمدى؟
– 2022 جىلى ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەرىنىڭ كورسەتكەن قىزمەتى ءۇشىن ەمدەلۋشىلەردەن 5 مىڭنان استام جاقسى باعالاۋلار ءتۇستى. ارينە, ارىز-شاعىمدارسىز بولمايدى عوي, بىراق ءبىزدىڭ مەكەمەدەگى دارىگەر-ەكسپەرتتەر بارلىق شاعىمداردى تولىق, جان-جاقتى قاراستىرىپ, تۋىنداعان ماسەلەلەردى تولىقتاي شەشىپ, ۋاقىتىندا قاناعاتتاندىرارلىق جاۋاپ بەرەدى.
مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر ءۇشىن ەلەكتروندى تۇردە ساقتالاتىن اقپاراتتار بارىنشا قولجەتىمدى بولعاندىقتان, مەديتسينالىق قۇجاتتاردى قاعازسىز جۇرگىزۋگە كوشۋ – دارىگەرلەر قاعاز كۇيىندەگى امبۋلاتوريالىق كارتانى نەمەسە سىرقاتنامانى ىزدەپ, وزگە دارىگەردىڭ جازبالارىن وقىپ جاتپاي, ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعى تۋرالى مالىمەتتى اقپاراتتىق جۇيەلەر كومەگىمەن تەز ارادا الۋىنا وڭ اسەر ەتتى. مىسالى, ەمدەلۋشىلەرگە دە ءوز دەنساۋلىعى تۋرالى قورعالعان اقپاراتقا, سونداي-اق ءوزىنىڭ بۇل ايدا جوسپارلى پروفيلاكتيكالىق تەكسەرۋدەن ءوتۋى نەمەسە ۋچاسكەلىك دارىگەرىنە بارۋى كەرەكتىگى تۋرالى جەكە كەڭەستەر مەن حابارلامالارعا قول جەتكىزە الادى; اۋرۋحانا دارىگەرى الدىنداعى ناۋقاسقا جۇرگىزىلگەن زەرتحانالىق تەكسەرۋلەردىڭ ناتيجەلەرى تۋرالى وزەكتى مالىمەتكە قول جەتكىزىپ, ول ساراپتامالاردى قايتا وتكىزۋگە جانە ناتيجەلەرىن كۇتۋگە ۋاقىتىن جوعالتپايدى; مەيىرگەر ناۋقاسقا سالىناتىن پرەپارات مولشەرىنىڭ ونىڭ سالماعىنا قانشالىقتى سايكەستىگى جونىندە حابارلاما الا الادى.
– ەمحانادا مەديتسينا كادرلارىنا تاپشىلىق بار ما, دارىگەرلەر مەن مەدبيكەلەردى دايارلايتىن وقۋ ورىندارىمەن بايلانىس كادر ماسەلەسىن شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزىپ ءجۇر مە؟
– 2022 جىلى 86 دارىگەر, 124 ورتا بۋىندى مەدبيكە, باسقا دا 14 قىزمەتكەر مەديتسينالىق دايارلىقتان ءوتىپ, بىلىمدەرىن شىڭدادى. ورتا بۋىندى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەلەرى وقۋ ورىندارىمەن تىكەلەي قارىم-قاتىناس ارقىلى, باسقا ەلدى مەكەندەردەن كەلگەن قىزمەتكەرلەردى جۇمىسقا قابىلداۋ ارقىلى شەشىلىپ جاتىر.
– قازىرگى زامانعى مەديتسينالىق قوندىرعىلارمەن, قۇرال-جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن مەكەمەدە ناۋقاستارعا ساپالى قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالعان با؟ ەمحانا ىشىندەگى كۇندىزگى ستاتسيونار قىزمەتى قالاي جۇمىس ىستەۋدە؟ زەينەتكەرلەرگە, سوعىس ارداگەرلەرىنە, كوپبالالى انالارعا ارنايى جەڭىلدىكتەر بار ما؟
– ءبىزدىڭ مەكەمەدە زامانعى مەديتسينالىق قوندىرعىلارمەن, قۇرال-جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن, ناۋقاستارعا ساپالى قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالعان. 2020 جىلعى 6 مامىرداعى № 322-ءVى قرز ارداگەرلەر تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى بويىنشا, ارداگەرلەرگە كورسەتىلەتىن مەديتسينالىق قىزمەتتەر:
- امبۋلاتوريالىق-ەمحانالىق كومەك كورسەتەتىن ۇيىمداردا ارتىقشىلىقپەن قىزمەت كورسەتۋ جانە اۋرۋحاناعا كەزەكتەن تىس جاتقىزۋ;
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا ايقىندالاتىن تارتiپپەن بiلiكتi مەديتسينالىق كومەك الۋ;
- پروتەزدەرمەن ء(تىس پروتەزدەرىنەن باسقا) جانە پروتەزدىك-ورتوپەديالىق بۇيىمدارمەن تەگىن قامتاماسىز ەتۋ;
بالالارعا سىرقاتىنا بايلانىستى تۇراقتى ديسپانسەرلىك باقىلاۋدا تۇراتىن بولسا, تەگىن دارىلەر, كەيبىر سيرەك كەزدەسەتىن ورفاندى اۋرۋلار بويىنشا عانا ارنايى تاعام بەرىلەدى.
زەينەتكەرلەرگە ەمحانادا گەرانتولوگيالدىق پاتسيەنتتەرگە ارنالعان مەديتسينالىق كومەكتەر كورسەتىلەدى. مەديتسينالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا, تەگىن ءدارى-دارمەكتەرمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. «التىن القا», «كۇمىس القا» يەلەرىنە تەگىن ءدارى-دارمەك جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋلارىمەن, ارتەريالىق گيپەرتەنزيا مەن سوزىلمالى جۇرەك جەتىسپەۋشىلىگى, ونىڭ ىشىندە ديلاتاتسيالى كارديوميوپاتيامەن اۋىرعان جاعدايدا, اسقازاننىڭ جانە ۇلتاباردىڭ ويىق جاراسى نەمەسە وستەوارتروز اۋرۋلارى انىقتالعان جاعدايدا بەرىلەدى.
– زەرتتەۋ ساراپتامالارى, تالداۋ ناتيجەلەرى ونكولوگيالىق قاۋىپتى كورسەتكەن جاعدايدا تۇرعىندارمەن دارىگەرلىك-پسيحولوگيالىق كەڭەستەر بەرىلىپ, ونىڭ باسقا ورتالىقتارعا بارىپ قارالۋى قاداعالانا ما؟
– مەكەمەدە پروفيلاكتيكا ءبولىمى جۇمىس اتقارادى. بۇل بولىمدە پسيحولوگ ماماندار ونكولوگيالىق ناۋقاستار مەن ولاردىڭ تۋىسقاندارىنا پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتەدى.
