استانا تورىندە مادەنيەت باسقارماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن العاش رەت 22 قىركۇيەكتەن بەرى ءداستۇرلى ءانشى, اكتەر, دراماتۋرگ, اقىن قانات ءجۇنىسوۆتىڭ شىعارماشىلىق اپتالىعى وتۋدە. بۇگىنگە دەيىن بىرنەشە پەسا, ەكى جۇزدەن استام انگە ءماتىن جازعان سەگىز قىرلى, ءبىر سىرلى ازاماتتىڭ ونەرىن ارىپتەستەرى دە جوعارى باعالايدى.
«جاس قالا, جاس قالامگەر» اتتى ايدار تاققان شارا بارىسىندا اۆتوردىڭ قالامىنان تۋعان شىعارمالارى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلۋدا. سولاردىڭ بىرىنە «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى دە كۋا بولىپ قايتتى.
****
تۇركىستان قالالىق سازدى-دراما تەاترىنىڭ ارتىستەرى قانات ءجۇنىسوۆتىڭ «عاشىقتار حيكاياسى» سپەكتاكلىن ەلوردا تورىندە جوعارى دەڭگەيدە قويىپ, كوپشىلىكتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى. م.گوركي اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق ورىس دراما تەاترىندا ساحنالانعان كومەديالىق تۋىندى كورەرمەن كوڭىلىن سەرگىتىپ, ستۋدەنتتىك جىلداردىڭ ءتاتتى شاقتارىنا جەتەلەگەنى راس. مۇندا اۋىلدان قالاعا جاڭا عانا كەلگەن بوزبالا مەن بويجەتكەننىڭ سول ساتتەگى كوڭىل-كۇيى دە, ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنداعى ستۋدەنتتىڭ قىزىقتارى مەن شىجىقتارى دا, شاھار تىنىسى مەن كۇيبەڭ تىرشىلىگى دە قامتىلعان.
ء…ا دەگەننەن اۋەلەگەن شابىتتى ءان كوز الدىمىزعا كەشەگى كۇندەردىڭ ەلەسىن شاقىرا بەرگەن. تەاتر اكتەرى ماماندىعىن تاڭداعان ءتورت ستۋدەنت جاتاقحانانىڭ ءبىر بولمەسىندە تۇرادى. ولاردىڭ بىرەۋى ءبىرىنشى كۋرستا وقىسا, قالعانى – جوعارى كۋرستىڭ «ءتىس قاققاندارى». جاتاقحاناداعى جازىلماعان زاڭدىلىق سولاي: الگى ۇشەۋ جالعىز ىنىلەرىن اندا دا جۇمسايدى, مۇندا دا جۇمسايدى. جۇدىرىقتارى قىشىسا, سوعىپ تا الادى, قاعىپ تا الادى. ءبىر قىزىعى, تۇرسىنبەك «بالمۇزداق» بولسا دا اۋزىن اشىپ, اڭقيىپ جۇرمەيدى, الىپ-ۇشىپ, اعالارىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ تۇرادى. رەتى كەلگەندە كەتكەن ەسەسىن دە قايتارىپ ۇلگەرەدى, بەرىلگەن قولبالالارىنداي اياقتارىنا قۇلاي دا سالادى, تۋلاي دا سالادى. قيسىنعا كەلمەيتىن «تاپسىرمالارىن» قيىنعا سوقسا دا, تاپ-تۇيناقتاي ورىندايدى.
جوعارى كۋرستاعى ۇشەۋدىڭ ەكەۋى ەكى ارۋعا عاشىق. ولارعا سەزىمدەرىن جەتكىزۋدىڭ امالىن ىزدەپ, بولاشاقتارى تۋرالى بىلگىلەرى كەلگەن قىزداردى بالگەرمەن كەزدەستىرمەككە بولمەلەرىنە شاقىرادى. مەجەلەنگەن ۋاقىت تا تاياۋ. جۇرەكتەرى ءدۇرسىل قاققان جىگىتتەر كەزدەسۋ داستارحانىن جايناتىپ-اق تاستاعان. قىرسىق شالامىن دەسە ءبىر پاستە عوي, بالگەر كەلمەيتىن بولىپ قالادى. ال ونى شاقىرعان – داستان. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ارۋلارمەن جۇزدەسۋدى اسىعا كۇتىپ وتىرعان ەكەۋ جىندانۋعا ءسال-اق قالىپ, تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن قاراستىرادى. ىلە-شالا داستاننىڭ ءوزىن بالگەر ايەلدىڭ ءرولىن سومداۋعا كوندىرەدى. ارينە, ازەر دەگەندە…
وسىلاي وربىگەن ۋاقيعا بارىسىنداعى قىزىقتى ساتتەر كورەرمەندى قىران-توپان كۇلكىگە دە قارىق قىلدى, كۇندەلىكتى ەستىپ جۇرگەن اندەرىمىزگە ۇقسامايتىن ماحاببات اندەرى ايرىقشا اسەر قالدىردى. اكتەرلەردىڭ شەبەرلىگى مەن شىنايى ويناۋى قويىلىمنىڭ سالماعىن ارتتىرا ءتۇستى. سپەكتاكل سوڭىندا قوس جىگىت سۇيگەن ارۋلارىن قۇشىپ, بالگەر ايەل ستۋدەنت كەزىندە وزىنە عاشىق بولعان جىگىتپەن – وقۋ ورنى دەكانىمەن تابىسىپ (ەكەۋى دە ءالى كۇنگە وتاۋ قۇرماعان), داستان ماحابباتتارىنا سىزات تۇسە جازداعان قىزىمەن قايتا قاۋىشىپ, عاشىقتار ءانىن شىرقايدى. تەك ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتى تۇرسىنبەك قانا… (الايدا, ول ءالى جاس قوي…) قول ۇستاسقان ماحاببات جۇپتارىن ماگنيتوفونىنان اۋەلەگەن اۋەزگە بيلەتىپ, پەردەنى جاپتى.
****
قويىلىم سوڭىندا بەلگىلى تەاتر سىنشىسى, ونەرتانۋشى اشىربەك سىعاي ءسوز سويلەپ, تۇركىستاندىق تەاتر ۇجىمىنىڭ استاناعا تارتۋىنا جوعارى باعا بەردى. «بۇل – حالىق ءارتىسى, پروفەسسور, دارابوز رەجيسسەر رايىمبەك سەيىتمەتوۆ تاقىر جەردەن ىرگەسىن قالاعان تەاتردىڭ ءۇشىنشى تولقىنى, قاتەلەسپەسەم. رايىمبەك نوعايبايۇلى ءوز قولىمەن تۇرعىزعان ونەر ورداسىنىڭ, شىنى كەرەك, قىزىعىن كورە الماي كەتتى. شىعىستىق ستيلدەگى, ورتا عاسىرلىق شاھاردا تۇڭعىش رەت اشىلعان شاڭىراقتىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن باعى جانباعان ەدى. مىنە, كورىپ تۇرعانىمىزداي, تەاتر اكتەرلەرىنىڭ قازىرگى بۋىنى ءبارىمىزدى تاڭ-تاماشا ەتتى. رەجيسسەر نۇرجان ىزتاەۆتىڭ دا ەڭبەگى كورىنىپ تۇر. بۇل ۇجىمنىڭ تۇركيانى تەگىس ارالاعانىن دا ايتۋىمىز كەرەك.
«ساحناداعى كومەديا جانرى جوعالىپ بارادى» دەپ ۇنەمى دابىل قاعامىن مەن. كورەرمەنگە ۇسىنىلاتىن قويىلىمداردىڭ كوبىسى فيلوسوفيالىق درامالار, تاريحي دۇنيەلەر بولىپ كەتتى. ال قازاق حالقى – قاشاننان ازىلقوي, قالجىڭعا, قاعىتپاعا ءبىر يىعىن بۇرىپ تۇراتىن ۇلت. جارقىن جاقتارىمىزدى نەگە كورسەتپەسكە؟!» دەدى ءا.سىعاي. تەاتر سىنشىسى تۇركىستاندىق ونەر ۇجىمىنا از-كەم سىن-پىكىرىن دە ءبىلدىردى.
«عاشىقتار حيكاياسىن» ساحنالاعان ارتىستەرگە العىسىن جەتكىزگەن اۆتور قانات ءجۇنىسوۆ «ءبىر كۇندىك شىعارماشىلىق كەش جاساعىم كەلمەدى. سودان كەيىن زامانداستارىمنىڭ, حالىقتىڭ نازارىن دراماتۋرگياعا بۇرعىم كەلدى. شىنىمدى ايتسام, شىعارمامدى تانىماي وتىرمىن, جاستار قۇلپىرتىپ جىبەردى» دەپ اعىنان جارىلدى. تۇركىستان قالالىق سازدى-دراما تەاترىنىڭ ديرەكتورى ەرجان يساتاەۆ ونەر ۇجىمىنىڭ اتىنان كەش يەسىنە شاپان جاۋىپ, سىي-سياپات جاسادى.
اسحات رايقۇل
