وتكەن اپتا سوڭىندا ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» اتتى جولداۋىنا ارنالعان قوس بريفينگ ءوتتى. ونىڭ العاشقىسىنا «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى فراكتسيا جەتەكشىسى ازات پەرۋاشەۆ, ەكىنشىسىنە ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسقارما باسشىسى ابىلاي مىرزاحمەتوۆ قاتىستى.
«مەملەكەت ومىرىندەگى كوپتەن بەرى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان سۇراقتارعا جاۋاپتى ءبىز ەلباسىنىڭ جاڭا جولداۋىنان تاۋىپ وتىرمىز. جانە بۇل جاۋاپتار «اق جول» پارتياسىنىڭ ۇستانىمىنا وتە جاقىن. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ۇسىنعان جاڭا ەكونوميكالىق ساياسات ۋاقىت تالابىنا سايكەس كەلىپ وتىر. ول باعدارلاما كومەگىمەن قازىرگى تۋىنداپ جاتقان قيىندىقتاردى جەڭەمىز دەپ سەنەمىن» دەپ ءسوزىن باستاعان ازات پەرۋاشەۆ جولداۋدا ايتىلعان ويلارعا جالپاق الەم قىزىعىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. دالەل رەتىندە وزىنە ماسكەۋدەن جۋرناليستەر حابارلاسىپ, جولداۋعا قاتىستى كوزقاراسىن بىلگىسى كەلگەنىن العا تارتتى.
ەلباسىنىڭ كورەگەندىگىنە توقتالعان دەپۋتات 2008-2009 جىلدارى الەمدىك داعدارىس كەزىندە بۇكىل الەم «شىقپا, جانىم, شىقپا» دەپ وتىرعاندا, مەملەكەت باسشىسى, كەرىسىنشە, ەلدىڭ العا ىلگەرىلەۋىن ويلاپ, ۇدەمەلى يندۋستريالىق دامۋ باعدارلاماسىن ىسكە قوسىپ, ەكونوميكانى جاڭعىرتۋعا تاپسىرما بەرگەنىن اتاپ ءوتتى.
ەلباسى «نۇرلى جول» باعدارلاماسىندا باستالعان جوبالاردى اياقتاۋ جانە اسا وتكىر ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە ۇلتتىق قوردان 500 ميلليارد تەڭگە كولەمىندەگى ەكىنشى ترانش قارجىسىن قولداۋدى قاجەت ەتىپ وتىرعان بەس باعىتقا ءبولۋ جونىندە تاپسىرما بەرگەنى بەلگىلى. ازات پەرۋاشەۆتىڭ پىكىرىنشە, بولىنەتىن قارجىنىڭ جۇمسالۋىن قاداعالايتىن كوميسسيا قۇرۋ كەرەك. ونىڭ قۇرامىنا پارلامەنتتەگى پارتيالاردىڭ بارلىق فراكتسيالارى وكىلدەرى ەنگەنى ءجون. ول قارجىنىڭ بەيبەرەكەت شاشىلماۋىن, ناقتى ماقساتتى ىستەرگە باعىتتالۋىن باقىلاۋعا الۋ ءۇشىن كەرەك.
سونداي-اق, دەپۋتات موراتوريگە قاتىستى ءوز كوزقاراسىن ءبىلدىردى. ونىڭ ايتۋىنشا, موراتوري ءتيىستى زاڭنامالاردى رەتتەۋ ماقساتىندا جاريالانادى. موراتوري بيزنەستى الاڭسىز جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن اقيقاتتى اتاپ وتكەن ول اتالمىش شارانىڭ سوزىلۋىمەن كەلىسپەيتىنىن جەتكىزدى. «مەملەكەت پەن قوعام تاراپىنان كاسىپكەرلىككە قويىلاتىن تالاپتار مەن ءتيىستى زاڭدار بار. كاسىپكەرلەر وسى تالاپتاردى ورىنداپ, زاڭدى بۇزباۋلارى كەرەك» دەدى ازات پەرۋاشەۆ.
«ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ ىسىندە وتاندىق كاسىپكەرلەر وراسان ءرول اتقارادى. ال, ەلباسىنىڭ جولداۋىندا الەمدە تۋىنداپ جاتقان قيىندىقتارعا قاراماي, كاسىپكەرلەرگە مەملەكەت تاراپىنان قوماقتى قارجى بولىنەتىنى ايتىلدى. بۇل – بيزنەس وكىلدەرىنە دەگەن ۇلكەن كومەك. سوندىقتان, كاسىپكەرلەر جولداۋدى قولدايدى» دەدى ءوز ءسوزىنىڭ القيسساسىندا ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باسقارما توراعاسى ابىلاي مىرزاحمەتوۆ.
وسىدان كەيىن ول جولداۋداعى كاسىپكەرلەرگە جۇكتەلگەن مىندەتتەرگە توقتالدى. ونىڭ سوزىنەن ەڭ باستى مىندەتتەر رەتىندە الەمدىك داعدارىس جاعدايىندا ەكونوميكامىزدىڭ قارقىنىنا قارقىن قوسۋ, قوعامنىڭ كاسىپكەرلەرگە دەگەن سەنىمىن السىرەتىپ الماۋ, مەملەكەت پەن قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى ۇمىتپاۋ سەكىلدى ماسەلەلەر بەلگىلەنگەنى ايقىندالدى. سونداي-اق, ەكسپورت كولەمىن ارتتىرۋدى دا كوزدەپ جاتقاندارىن ايتتى.
سونىمەن قاتار, پالاتا توراعاسىنىڭ سوزىنشە, موراتوريگە قاراماي, كاسىپكەرلىك ءىستىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن شەنەۋنىكتەر كەزدەسەدى. وڭىرلەردى ارالاۋ بارىسىندا وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلارعا جولىققاندارىن ايتىپ وتكەن ول وسىلاي سوزىلا بەرەتىن بولسا, ەشتەڭەگە قاراماي ولاردىڭ اتتارىن جاريا قىلۋدى ۇيعارعاندارىن جەتكىزدى. الايدا, بيزنەستى دوڭگەلەتۋگە توسقاۋىل بولاتىن جاعدايلاردى سىرتتان ىزدەمەي, ىشكى جاعدايلاردى دا نازاردا ۇستاۋدىڭ ماڭىزى ۇلكەندىگىن اتاپ ءوتتى. سونىڭ ىشىندە كاسىپكەرلەردىڭ تازا بيزنەس جۇرگىزگەنى مەملەكەتكە دە, وزدەرىنە دە ءتيىمدى بولاتىنىنا توقتالدى.
سۇبەلى ءسوز
تالعات ەرمەگياەۆ, «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسقارما توراعاسى:
الەم الدىنداعى ماڭىزدى ۋاقيعا
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان حالقىنا ارناعان كەزەكتى جولداۋىندا مەملەكەتىمىزدىڭ «نۇرلى جول» جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتىن جاريا ەتتى. بۇل باعدارلاما ەلىمىزدىڭ بارلىق سالاسىنداعى احۋالداردىڭ ءوركەندەي تۇسۋىنە ۇلكەن جول اشارى ءسوزسىز.
وسى جاڭا ەكونوميكالىق باعدارلاما اياسىندا ەلوردانى ەلىمىزدىڭ ءار ايماعىمەن بايلانىستىراتىن الىپ توراپتى جەتىلدىرۋ شاراسى جوسپارلانعان. اتاپ ايتقاندا, اۋە, اۆتوكولىك, تەمىر جولداردى جاقسارتۋ, يندۋستريا, ەنەرگەتيكا, شاعىن جانە ورتا بيزنەس, الەۋمەتتىك سالالار, تۇرعىن ءۇي ينفراقۇرىلىمى جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىن مودەرنيزاتسيالاۋ باعىتتارى قامتىلعان.
پرەزيدەنت جولداۋىندا «ەكسپو-2017» كورمەسىنىڭ وتكىزۋ بارىسىنا دا ەرەكشە نازار اۋداردى. البەتتە, بۇل – تاريحتا كەز كەلگەن ەلدىڭ ماڭدايىنا بۇيىرا بەرمەيتىن ۇلتتىق جوبا. سوندىقتان, بۇل «استانا ەكسپو-2017» كومپانياسىنىڭ موينىنا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەپ, ايانباي تەر توگۋدى قاجەت ەتەدى.
كورمە كەزىندە ەكى ميلليوننان استام قاتىسۋشى بولادى دەپ كۇتىلىپ وتىر. دەمەك, ەلوردا اۋەجايىندا جاڭا تەرمينال سالۋ, ۇشىپ-قونۋ جولاعىن جوندەۋ, سول سياقتى جاڭا تەمىر جول ۆوكزالىنىڭ قۇرىلىسى وسى جوسپارلارىمىزدى ەركىن جۇزەگە اسىرۋىمىزعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«ەكسپو-2017» ءىس-شاراسى ەلىمىزدىڭ ايناسى, بەت-بەينەسى دەسەك تە بولادى. حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنەن باستاپ, ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋ ءۇردىسى الەمنىڭ نازارىنا ىلىنەدى. سوندىقتان, ەلباسىنىڭ جولداۋىندا استانانىڭ كەلبەتىن جاقسارتا ءتۇسىپ, الەمدىك دەڭگەيدەگى الىپ شاھارعا اينالدىرۋ تۋرالى تاپسىرماسى بارشامىزدىڭ اسقان جاۋاپكەرشىلىگىمىز بەن ەرەن ەڭبەك ەتۋىمىزگە تىكەلەي بايلانىستى بولماق.
ەرحات ەسقاليەۆ, «KAZLOGISTICS» قازاقستاننىڭ كولىك وداعىنىڭ باس ديرەكتورى:
ستراتەگيالىق قام–قارەكەتىمىزدىڭ نۇسقاۋلىعى ىسپەتتەس
جولداۋدا الەمدە ورىن الىپ جاتقان داعدارىس جاعدايىنان ەلىمىزدىڭ مەيلىنشە زارداپسىز شىعۋى مەن شيكىزاتتىق تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ جولدارى كەڭىنەن قامتىلدى. اسىرەسە, كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىنا, قازاقستاننىڭ وڭىرلىك كولىك-لوگيستيكالىق حاب رەتىندە قالىپتاسۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا ءمان بەرىلدى. بۇل سالاداعى اۋقىمدى جوبالاردىڭ ءبىرازى قازىردىڭ وزىندە ەڭسەرىلىپ تاستاعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
ۇكىمەت 2020 جىلعا دەيىن كولىك ينفراقۇرىلىمىنا 58 ملرد دوللار ينۆەستيتسيا قۇيماقشى. وزدەرىڭىزگە ءمالىم, قازاقستان «باتىس قىتاي – باتىس ەۋروپا» حالىقارالىق كولىك ءدالىزىنىڭ قۇرىلىسىنا قاتىسىپ جاتىر. جاڭعىرعان جىبەك جولىنىڭ 2787 مىڭ شاقىرىمى ءبىزدىڭ ەل ارقىلى وتەدى. بۇدان بولەك استانا – الماتى, استانا – وسكەمەن, استانا-اقتوبە, اتىراۋ, الماتى – وسكەمەن, قاراعاندى-جەزقازعان – قىزىلوردا, اتىراۋ-استراحان جولدارى سالىنادى.
كولىك قاتىناسىنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتەتىن تاعى ءبىر جوبا – «قورعاس-شىعىس قاقپاسى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى. ونىڭ اياسىندا ارنايى اۋەجاي, قۇرعاق جۇك پورتى, جەتىگەن-قورعاس تەمىر جولى جانە اقتاۋ تەڭىز پورتىمەن تىكەلەي جالعاناتىن اۆتوجول پايدا بولادى.
قورعاس وتە ماڭىزدى حالىقارالىق كولىك ءدالىزى سانالاتىن «باتىس-شىعىس» جولىنىڭ بويىندا جاتىر, ول ودان ءارى ەلدىڭ باتىسىنا تامان «شىعىس-وڭتۇستىك» جول تارماعىنا بارىپ قوسىلادى.
پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي, «باتىس باعىتتا كاسپي پورتى ارقىلى ەكسپورتتىق الەۋەتتى ارتتىرۋعا قۇرىق پورتىنان اۋقىمدى پاروم وتكەلى جانە بورجاقتى – ەرساي تەمىرجول جەلىسى ىقپال ەتۋى ءتيىس».
دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ قالىپتاسقان پايىمىنشا, حالىقارالىق ساۋداداعى تومەن كورسەتكىش شىعىنى كوپ لوگيستيكانىڭ سالدارىنان بولادى. ياعني, كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ ناشارلىعى لوگيستيكالىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ ۋاقىتىلى ورىندالۋىنا, باعاسىنا, ساپاسىنا تەرىس اسەر ەتىپ, جەمە-جەمگە كەلگەندە ساۋدانىڭ تۇرالاۋىنا, سايكەسىنشە جۇك جونەلتۋشىلەردىڭ باسقا قولايلى تاسىمالداۋ جولىن ىزدەستىرۋىنە اكەپ سوعادى.
سوندىقتان ءبىزدىڭ الدىمىزدا مىقتى كولىك-لوگيستيكالىق وپەراتور قۇرۋمەن قاتار, وسى سالاداعى حالىقارالىق كوشباسشىلارمەن ارىپتەستىكتى كەڭەيتۋ, باعا جانە ماركەتينگ ساياساتىن جۇرگىزە وتىرىپ كولىك-لوگيستيكا نارىعىنىڭ ينفراقۇرىلىمىنا ينۆەستيتسيا جاساۋ, قىزمەت كورسەتۋدىڭ ناقتى ساپا ستاندارتتارىن قالىپتاستىرۋ مىندەتى تۇر.
جاھاندىق باسەكەلەستىك جاعدايىندا ساياسي, ەكونوميكالىق ۇدەرىستەردى اڭداپ وتىرعان ەلىمىز ءوزىنىڭ جەكە جوسپارىن جاسادى. اتالمىش جولداۋ, ونىڭ اياسىندا جاريا ەتىلگەن «نۇرلى جول» جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتى – وسى قام-قارەكەتىمىزدىڭ نۇسقاۋلىعى ىسپەتتەس.
امانعالي قالجانوۆ
