ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك-مادەني دامۋىندا سوڭعى جىلدارى وڭ وزگەرىستەر بايقالىپ, وتاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشى ماماندار تاراپىنان جوعارى باعا الىپ جۇرگەنى ايان. ارينە, اياقتان تارتىپ, قول بايلايتىن كەمشىلىكتەر دە جوق ەمەس. «جۇمىلا كوتەرسە, جۇك جەڭىل» دەمەكشى, ورىن العان ولقىلىقتاردى جويىپ, حالىقتى جاسامپاز ىستەرگە جۇمىلدىرۋدا ساياسي سارابدالدىق كەرەك-اق. مىنە, بۇگىن وتەتىن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا قوعام تۇرمىسىنداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋ جايى جان-جاقتى تالقىلانباقشى. وسىعان وراي ءتىلشىمىز «نۇر وتان» پارتياسى استانا قالالىق فيليالى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ساپار احمەتوۆپەن الدىن الا تىلدەسكەن ەدى.
– «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ساياسي كەڭەسى تۋرالى كەڭىنەن اڭگىمەلەپ ءوتسەڭىز…
– ەلىمىزدەگى ەڭ باستى ساياسي كۇش – «نۇر وتان» پارتياسى ساياسي كەڭەسىنىڭ وتىرىسى وتكەلى جاتىر. بىرنەشە ماسەلەنى قارايتىن بۇل كەڭەستىڭ باستى باعدارلاماسى – قوعام الدىنداعى قاۋىپسىزدىك پەن جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى ۇدەتۋ. وسى باعدارلامالار بارلىق باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارىندا قارالىپ, قالالىق فيليالدىڭ پارتيا كونفەرەنتسياسىندا ساراپقا سالىندى. قالالىق, سونداي-اق, اۋداندىق پارتيا ۇيىمدارىنان ەكى جۇزدەن اسا ۇسىنىس ءتۇستى. ءبىز ولاردى تالقىعا سالىپ, وزەكتى جيىرما ءبىر جوبانى ورتالىق اپپاراتقا جىبەردىك. ارينە, وسى ۇسىنىستاردى ەسكەرە وتىرىپ, قازىرگى ۋاقىتتا ورتالىق پارتيا اپپاراتى جاڭا باعدارلامالاردى ساياسي كەڭەسكە ۇسىنىپ وتىر. بۇل, بىرىنشىدەن, قوعام ءۇشىن ماڭىزى زور باعدارلاما. ويتكەنى, ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ەكونوميكالىق دامۋىمىز, الداعى ۋاقىتتاعى مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگى ءتارىزدى وزەكتى پروبلەمالاردىڭ بارلىعى جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋگە اكەلىپ وتىر.
– جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋدى باعدارلامانىڭ وزەكتى تاقىرىبى رەتىندە العا شىعارۋعا نە تۇرتكى بولدى؟
– قازىر وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعانداي, كەيبىر باسشىلار مەملەكەتتىك لاۋازىمىن, قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانىپ, قارا باسىنىڭ قامىنا جاراتاتىنى بار. مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلگەننەن, رەسمي لاۋازىم بەرىلگەننەن كەيىن مەملەكەتتىك كوزقاراسپەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك. مەملەكەتتىك مۇددە ەڭ ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋعا ءتيىس. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلىپ جاتقان ازاماتتارمەن جۇمىس جاساپ, ولاردى تاربيەلەگەن ءجون. الدىنا قويعان ماقساتتارىن ايقىنداپ بەرۋىمىز قاجەت. سوندىقتان دا, «نۇر وتان» پارتياسى بۇل قاجەتتىلىكتى وتەۋدەن سىرت قالا المايدى. ۇلكەن سەنىمنىڭ جۇگى ارتىلعانىن بارلىق پارتيا مۇشەلەرى بىلگەننەن كەيىن وسى باعدارلامانى ۇسىنىپ وتىر. 2015-2025 جىلدارعا ارنالعان بۇل باعدارلامادا كورسەتىلگەن كوپ قاعيداتتار كەلەشەكتە جەمقورلىققا قارسى باعىتتالاتىن جاڭا زاڭنىڭ ىشىنەن ورىن تابادى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى, جاقىندا ءبىر توپ پارلامەنت دەپۋتاتتارى جەمقورلىققا قارسى جاڭا زاڭ جوباسىن دايىنداعان ەدى. ارينە, ءبىز ايتىپ وتىرعان ماسەلەگە بايلانىستى 1997 جىلى زاڭ قابىلدانىپ, بىرنەشە وزگەرىستەر دە ەنگىزىلگەنى بەلگىلى. بىراق, ول زاڭ ەسكىردى. قازىرگى قوعامنىڭ دەڭگەيى مەن سۇرانىسى باسقا. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ, ءبىر توپ دەپۋتات – «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەلەرى جاڭا باعدارلامامەن ۇندەس زاڭ جوباسىن ۇسىنىپ وتىر.
قوعامنىڭ العا جىلجىپ, ەلىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى جەڭ ۇشىنان جالعاسار جەمقورلىق سياقتى كەلەڭسىزدىكتەرگە توسقاۋىل قويا بىلۋىمىزگە تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان دا بارلىق وڭىردەن كەلەتىن ساياسي كەڭەستىڭ دەلەگاتتارى, مۇشەلەرى بۇل ماسەلەنى ەگجەي-تەگجەيلى قاراپ, وزدەرىنىڭ ۇسىنىس-پىكىرلەرىن ورتاعا سالادى. بۇل وي ەركىندىگى مەن پىكىر الۋاندىلىعى ورىستەيتىن ۇلكەن ءبىر فورۋم بولادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. فورۋم بارىسىندا مەملەكەتتىڭ كەلەشەگىنە قاتىستى تىڭ تالاپ, سونى سەرپىن بەرەتىن شەشىم قابىلداناتىنى انىق. سوندىقتان, ءبىز پارتيا كەڭەسىنىڭ جۇمىسىنا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ, العا قويعان ماقساتتارىمىزدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بار كۇشىمىزدى سالامىز. ءبىز, ياعني, ەلوردالىق پارتيا ۇيىمىنىڭ اكتيۆى وسىلاي ويلايدى.
– «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ پارلامەنت سايلاۋى الدىندا قابىلدانعان ۇلكەن تۇعىرناماسى بار. پارتيا مۇشەسى رەتىندە اتقارىلىپ جاتقان نەمەسە اتقارىلۋى ءتيىس باعدارلامالار جايىندا نە ايتاسىز؟
– ءيا, «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ 2011 جىلعى ساياسي تۇعىرناماسىن پارلامەنت سايلاۋىنىڭ الدىندا قابىلدادىق. ويتكەنى, پارتيا حالىق الدىندا سايلاۋ بارىسىنداعى ءوزىنىڭ ويلارىن, تۇعىرناماسىن ايتۋ كەرەك ەدى. سول سەبەپتى, پارتيا 2011-2017 جىلدارعا ارنالعان ماقساتتارى مەن سول ماقساتتارعا جەتۋ جولىندا اتقارىلاتىن جۇمىس جايىندا حالىقپەن وي ءبولىستى. بۇل تۇعىرنامادا پارتيانىڭ جوسپارلى 9 باعىتى قاراستىرىلعان. بۇلار – ءبىزدىڭ قوعامعا قاجەتتى الەۋمەتتىك باعىتتار جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرىن نىعايتىپ, باياندى ەتۋگە ارنالعان ءىس-شارالار. ءبىرىنشىسى, «ءبىلىم جانە عىلىم – تابىستى بولاشاقتىڭ نەگىزى» دەپ اتالادى. بۇل ءبولىم بويىنشا 100 مەكتەپ, 100 اۋرۋحانا ماسەلەسى مەن 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ ادىستەمەسىن وزەكتى تاقىرىپ رەتىندە العا شىعارۋعا نەگىز بار. ءبىر عانا «بالاپان» باعدارلاماسى بويىنشا 2010-2014 جىلدار ارالىعىندا استانا قالاسىندا 100-دەن استام بالاباقشا اشىلدى. الايدا, ەلورداداعى قالىپتاسقان دەموگرافيالىق جاعدايعا بايلانىستى ءبىز بۇل سالادا ءالى دە ەلەۋلى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزە الماي جاتىرمىز. تەك قانا اعىمداعى جىلى 6 مەكتەپ سالىنىپ, پايدالانۋعا بەرىلدى. 3 مەكتەپ جىلدىڭ اياعىنا دەيىن سالىنىپ بىتەدى. وسىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ قالامىزداعى 3 اۋىسىمدى وقۋدى توقتاتا الماي كەلەدى. نەلىكتەن؟ استانا حالقى كۇن سايىن كوبەيىپ جاتىر. جىل سايىن ەلوردادا 20 مىڭ بالا دۇنيەگە كەلسە, مەكتەپ تابالدىرىعىن 5 مىڭ بالا بىردەن اتتايدى. ياعني, ءار مەكتەپ كەمىندە 1200 ورىندىق دەيتىن بولساق, جىلىنا 4 عيمارات سالۋ قاجەت ەكەن. بۇنداي سۇرانىس قالانىڭ ەكونوميكاسىنا, الەۋمەتتىك سالاسىنا ۇلكەن سالماق سالادى. وسى ماسەلە مەديتسينا سالاسىنا دا قاتىستى. بىلتىر ۇلكەن ەكى ەمحانا تۇرعىزىلدى. حالىققا قازىرگى زامان تالابىنا ساي قىزمەت ەتۋ ءۇشىن وسىنىڭ ءوزى جەتكىلىكسىز بولىپ تۇر. بيىل تاعى دا 3 ەمحانا سالىنادى. ول دا ماسەلە ءتۇيىنىن تۇبەگەيلى شەشە المايدى. قازىرگى قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بۇرىنعى قالپىنان الدەقايدا العا جىلجىپ, ءبىرشاما جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. بۇل جەردەگى باستى پروبلەما – قالا حالقىنىڭ ەرەكشە جىلدامدىقپەن ءوسىپ-ونۋىندە.
– قازاق اقىل-ويىنىڭ شوعىرى ءارى شوقتىعى سانالاتىن استانادا حالىقتىڭ كۇرت وسۋىنە نە سەبەپ؟ بۇل پروبلەمانىڭ شەشىلۋ جولدارىن ايتىپ بەرسەڭىز…
– وزگە وڭىردەگى باسشىلار جەرگىلىكتى حالىقتى, جۇمىسشى كادرلاردى تۇراقتاندىرىپ, جۇيەلى جۇمىس جاساۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ويتكەنى, جۇرتتىڭ ءبارى قولىنان ءىس كەلسىن, كەلمەسىن, استاناعا اعىلىپ جاتادى. بىراق, بۇل قالانىڭ دا رەسۋرسى شەكتەۋلى. مىسال ءۇشىن ەنەرگەتيكا, سۋ رەسۋرستارى ولشەۋلى. استانا تولاسسىز وسە المايدى عوي. ءبىز ميلليون تۇرعىنى بار قالاعا جاقىنداپ قالدىق. ۋربانيستىك قۇبىلىس استانالاردىڭ بارلىعىنا ءتان. كوپتەگەن ەلدىڭ استانالارى وسىنداي قيىنشىلىقتاردى كورىپ وتىر. دامىعان مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەلەرىن ەسكەرە, ەلەپ-ەكشەي جۇمىس اتقارۋ كەرەك. حالىق كوبىنەسە ەلورداعا جۇمىس ىزدەپ كەلەدى. وڭىرلەردە ەڭبەك رەسۋرستارىن بەكىتۋ جايى, جابىلىپ جاتقان اۋىلداردىڭ تاعدىرى ءبارىمىزدى الاڭداتۋعا ءتيىس. جۇمىسسىزدىقتى جويىپ, اۋىلداعى مۇمكىندىكتەر كوكجيەگىن كەڭەيتۋ كەرەك. ويتكەنى, بۇل ماسەلەنىڭ ارتىندا ەلىمىزدىڭ كۇش-قۋاتى, قاۋىپسىزدىگى دەگەن ۇعىم جاتىر. استاناعا تولاسسىز كەلگەن حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇلكەن ءوندىرىس ورتالىقتارى اشىلۋى ءتيىس. ال, ول مۇمكىن ەمەس. بۇل – ءوندىرۋشى قالا ەمەس, ەلدىڭ باس قالاسى, ەلورداسى.
– قالا كەلەشەگىنە قان جۇگىرتىپ, جان بىتىرەردەي قانداي وزەكتى شارۋالاردى اتقارىپ جاتىرسىزدار؟
– ءبىلىم سالاسىندا ۇلكەن جۇمىستار اتقارىلدى. ءدۋالدى, ورتا كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ قولعا الىنىپ جاتىر. بۇل – قۋانتاتىن جاعداي. ونىڭ جەمىسىن كورىپ جاتىرمىز. ەكونوميكا سالاسىنا كەلەتىن بولساق, وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر, استانا 2014 جىلى ءوز شىعىنىن ءوزى جاباتىن جاعدايعا جەتتى. الداعى جىلى ەلوردا الەمدەگى دونور قالالاردىڭ بىرىنە اينالادى دەگەن بولجام بار. اسىرەسە, ورتا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعدارلاماسى دا جاقسى جۇمىس ىستەۋدە. يننوۆاتسيالىق ورتالىقتار اشىلىپ, دۇربىدەن باستاپ لوكوموتيۆتەردى ءوزى وندىرەتىن جاعدايعا جەتتى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بولاشاقتىڭ تالابىنا ساي كەلەتىن ينفراقۇرىلىم ورتالىقتارى سالىنىپ جاتىر.
قاۋىپسىز قالا تۇعىرناماسى بويىنشا دا ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلدى. قالا اۋلالارى مەن كىرەبەرىستەرىنە بەينەكامەرالار قويىلىپ, قاۋىپسىزدىك احۋالى ورنىقتى. كەز كەلگەن الەۋمەتتىك ءىس-شارانىڭ نەگىزگى ماقساتى – تۇرعىنداردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ. قالادا كولىكتەر كوبەيە تۇسۋدە, جول جۇرگىزۋ ەرەجەسىنە بولسا نەمقۇرايلى قارايتىن جۇرگىزۋشىلەر جەتەرلىك. سولاردى تارتىپكە شاقىراتىن باعدارلامالار قابىلداپ, جۇمىس اتقارىپ جاتقان جايىمىز بار.
– ساياساتكەر رۋحانياتتى قولداي ما نەمەسە كىتاپ وقىعاندى ۇناتاسىز با؟
– ادام بالاسىن جەتىلدىرىپ, ادامگەرشىلىكتەن الىستاتپايتىن تىلسىم كۇش بولسا, ول – رۋحانيات دەپ ايتار ەدىم. بوس ۋاقىتىمدا كىتاپ وقۋدى داعدىعا اينالدىرعانمىن. ماماندىعىم قۇرىلىسشى بولسا دا, ادەبيەتتىڭ اۋىلىنان الىس ەمەسپىن. قالاي دەگەنمەن دە, ءسوز تۇسىنەتىن حالىقپىز عوي. جاقىندا گەنري كيسسيندجەردىڭ قىتاي جايىندا جازعان كىتابىن وقىپ شىقتىم. ءوزىمىزدىڭ قازاق جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارى دا قاعىس قالماۋعا ءتيىس قوي. قازىر سوفى سماتاەۆتىڭ «ەلىم-اي» كىتابىن قايتادان وقۋعا كىرىستىم. كەزىندە ەتەنە ارالاسىپ, وسيەتىن تىڭداپ وسكەن كاكىمبەك سالىقوۆ اقساقالىمىزدىڭ كىتاپتارىن دا ۇنەمى قايتالاپ وتىرامىن.
قۇرمەتتى استانالىقتار مەن قالا قوناقتارى!
2014 جىلدىڭ 12 قاراشاسىندا «دەپۋتاتپەن تىكەلەي جەلى» وتكىزىلەدى.
«نۇر وتان» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ استانا قالاسى ماسليحاتىنداعى مۇشەسى بايگەنجين اباي قاباتايۇلى ساعات 15.00-دەن 17.00-گە دەيىن سايلاۋالدى تۇعىرنامانىڭ «ۇلت دەنساۋلىعى» باعىتى بويىنشا ايماقتاعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى تۇرعىنداردىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرەدى.
قوعامدىق قابىلداۋعا قاتىسۋعا ىنتالى ازاماتتار 59-78-50 نومىرىنە حابارلاسۋىنا بولادى.
باعلان ورازالى
