نۇر-سۇلتان قالاسىندا قازىر «استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» جشس بەلگىلەگەن كوك ءتۇستى سىزىقسىز كولىك قوياتىن ورىن تابۋ استە مۇمكىن بولماي قالدى. وسىنداي جول بەلگىسىمەن ايىرىقشا بولىنگەن اقىلى اۆتوتۇراق بايقاماساڭىز, ءاپ-ساتتە ايىپپۇل سالىپ, قالتاڭىزدى قاعىپ شىعا كەلەدى.
ءۇي ماڭىندا – اقىلى تۇراق
ءار ساعاتى 100 تەڭگە تۇراتىن بۇل كولىك ورنىنا بىردەن اقى تولەپ, ەسەپ ايىرىسۋىڭىز كەرەك. ايتپەسە, 3 اەك كولەمىندە ايىپپۇل تولەۋگە ءماجبۇر بولاسىز. راس, كولىك يەلەرى (كەيبىر تۇسىنبەگەندەرى بولماسا) اۆتوتۇراق قۇنىن تولەۋىن تولەپ جاتىر. الايدا كىمگە تولەپ جاتىر, نە ءۇشىن تولەپ جاتىر, تۇسىنبەي دال بولۋدا.
وسىنداي اۆتوتۇراق ورنىن كۇزگە دەيىن 10 مىڭعا جەتكىزەمىز دەپ جانتالاسقان «استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» جشس قازىر داۋدىڭ ورتاسىندا ءجۇر.
شاھاردىڭ وڭ جاعالاۋىنداعى جەلتوقسان كوشەسى, 32 ۇيدە تۇراتىن ەرمەك ەسمۇقانوۆ – بايىرعى قالا تۇرعىنى. بىراق ول كەيىنگى كەزدە كولىگىن ءۇيىنىڭ جانىنداعى بوس ورىنعا قويعانى ءۇشىن ايىپپۇل سالىنعانىنا تۇسىنبەي, وسى ماسەلەنى الەۋمەتتىك جەلىدە دە, ءباسپاسوز بەتتەرىندە دە قايتا-قايتا كوتەرىپ ناقتى جاۋاپ الا الماي ءجۇر.
«وسى قالادا قىرىق جىلدان بەرى تۇرامىن. ءۇيىمنىڭ جانىنا ءتۇس كەزىندە كولىگىمدى قويعانىم ءۇشىن ايىپپۇل تولەيتىندەي نە جازىعىم بار؟» دەيدى ول. «باقساق, باقا ەكەن دەگەندەي, قالا اكىمشىلىگىمەن كەلىسىپ, مىنا جەردى بىرەۋلەر اقىلى اۆتوتۇراق جاساپ قويىپتى. ەڭ بولماسا, اقىلى اۆتوتۇراقتىڭ ەرەجەسىن, قاي ۋاقىتتا, قانشا تولەيتىنىمىزدى بادىرايتىپ جازىپ قويماي ما؟ ەلۋ مەتر جەردەگى پاركوماتقا ۇساق ارىپتەرمەن ءبىر سوزدەردى جازعان بولىپتى, ونى كوزىمىز دە كورمەيدى وقيىق دەسەك…»
كەيبىر مالىمەتتەر بويىنشا, 2019 جىلى – 1,8 ميلليون, 2020 جىلى 3,1 ميلليون پايدا تاپسا, 2021 جىلى 20 ميلليوننان اسا, ال 2021 جىلى 28,9 ميلليون تەڭگە كىرىس كەلتىرگەنى كورىنەدى
مىنە, وسىنداي نارازىلىقتار مەن كوڭىلتولماستىقتار جۇرگىزۋشىلەر تاراپىنان قالالىق اكىمدىككە, پوليتسيا بولىمىنە, باسقا دا ورگاندارعا كوپتەپ ءتۇسىپ جاتىر.
«ارينە, قالادا كولىگىڭدى قاڭتارىپ كەتەتىن اۆتوتۇراقتىڭ بولعانى ءبىر جاعىنان جاقسى, ايتپەسە, كوپ جۇرگىزۋشىلەر كولىكتەرىن جول بويىنا قويىپ كەتىپ, كەپتەلىس تۋعىزىپ جاتادى. ەكىنشى جاعىنان, بۇرىننان بار ادامدار تۇستىكتە, كەشتە كەلگەندە ماشينالارىن قوياتىن كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ جانىنداعى اۆتوتۇراقتاردى اقىلى جاساۋى تۇرعىنداردىڭ ورىندى كەلىسپەۋشىلىكتەرىن تۋعىزىپ وتىر, – دەيدى «يانتار» مەيرامحاناسىنىڭ ديرەكتورى ەركىنبەك جانكەلدى.
ال سەرگەي تاراسوۆ باسقاراتىن كومپانيانىڭ قۇرامىندا بىرنەشە بيزنەس ورتالىعى بار. جاقىندا ولار وزدەرىنىڭ كومپانياسىنا ءتيىستى اۋماققا «استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» جشس كوك بەلگى سالىپ, اقىلى تۇراق جاساعانىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ, قالا اكىمدىگىنە بىرنەشە رەت حات جازدى.
ول حاتىندا: «بۇل جەردى جالعا ماعان بەرسىن, ءوزىم-اق كومپانيانىڭ ماشينالارىن قوياتىن اۆتوتۇراق جاساقتاپ الايىن. نەگە ماعان بەرمەيدى؟» دەگەن ءۋاج ايتادى. الايدا حاتىنا قايتارىلعان جاۋاپتا «اۆتوتۇراق اۋماعى قالا اكىمدىگىنىڭ جەرى ەكەندىگى, سوندىقتان «استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» جشس-دان باسقا مەكەمەگە بەرىلمەيتىندىگى ايتىلعان. ءارى ول جەر جالعا ەمەس, «ۇزاق جىلعا سەنىمدى باسقارۋعا بەرىلدى» دەپ ناقتىلاپتى.
«مىنە, دايىن اسقا تىك قاسىق» دەگەن وسى عوي» دەپ تاڭدانادى سەرگەي تاراسوۆ.
تۇسەر قارجى قوماقتى
«استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» جشس جەكە جانە مەملەكەتتىك سەرىكتەستىك اياسىندا سارىارقا اۋدانىندا – بوگەنباي باتىر, سارىارقا, رەسپۋبليكا داڭعىلدارى مەن ەسىل وزەنىنىڭ جاعالاۋىن, الماتى اۋدانىندا – قاجىمۇقان كوشەسى مەن ماعجان جۇماباەۆ, باۋىرجان مومىشۇلى, تاۋەلسىزدىك داڭعىلدارىن, ەسىل اۋدانىندا – سارايشىق, سىعاناق, ماڭگىلىك ەل, تۇران داڭعىلدارىن, بايقوڭىر اۋدانىندا – «ارتەم», «شاپاعات», «اسەم» بازارلارى اۋماقتارىن اقىلى اۆتوتۇراق رەتىندە جابدىقتاۋدا.
وسى جوبا ولارعا 1,8 ميلليارد تەڭگەگە شىعىپ وتىر. سونىڭ تەك 18,7 ميلليون تەڭگەسىن قالتالارىنان شىعارىپ, قالعانىن مەملەكەتتەن قارىزعا العان ەكەن.
«جوبانى تۇگەلىمەن قالالىق اكىمدىككە بەرۋ كەرەك. اقشا بيۋدجەتكە ءتۇسىپ, الەۋمەتتىك جەتىسپەۋشىلىكتەردىڭ كەم-كەتىگىن بۇتىندەسىن» دەيدى ەڭبەك ارداگەرى توقسانباي كەنجەباەۆ.
جوعارىدا اتالعان جولى بولعىش مەكەمە وسى جوبانى 2016 جىلدان باستاپ «نۇرلى جول» جەلەك جولىندا جۇزەگە اسىرا باستاپتى. ال 2018 جىلدان ىرگەسىن كەڭەيتىپ, «نۇرسايا-1», «نۇرسايا-2» تۇرعىن ۇيلەرى مەن دوستىق, قوناەۆ كوشەلەرىندەگى كولىك تۇراقتارىنا اقى تولەۋدى ەنگىزە باستاعان.
بايقاعان ادامعا تۇسىرەتىن تابىستارى دا جامان كورىنبەيدى. كەيبىر مالىمەتتەر بويىنشا, 2019 جىلى – 1,8 ميلليون, 2020 جىلى 3,1 ميلليون پايدا تاپسا, 2021 جىلى 20 ميلليوننان اسا, ال 2021 جىلى 28,9 ميلليون تەڭگە كىرىس كەلتىرگەن كورىنەدى.
قالاداعى كولىك قويۋعا بولاتىن بوس جەرلەردى مەيلىنشە جابدىقتاپ, كۇزگە دەيىن اقىلى اۆتوتۇراقتار سانىن 10 مىڭ ورىنعا دەيىن جەتكىزۋدى كوزدەپ وتىرعان مەكەمەنىڭ تابىسى دا بولجام بويىنشا بيىل 1,8 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن بارماق. سونىڭ 5%-ى قالا اكىمدىگىنىڭ بيۋدجەتىنە تۇسسە, قالعانى – وزدەرىنىڭ قالتالارىندا قالادى دەگەن ءسوز. بىزدىڭشە, جوبانى ۇيىمداستىرۋشىلار وسىنشاما قوماقتى قارجىنى ايىپپۇل ارقىلى دا جيناپ الىپ وتىرعان سياقتى. ويتكەنى بۇرىن العاشقى ون بەس مينۋت تەگىن بولاتىن جەڭىلدىك كەيىنگى ەرەجەلەرىندە الىنىپ تاستالىپتى.
ۇگىت-تۇسىنىك جۇمىستارى جەتىسپەيدى
«استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, كولىك ورىندارىنىڭ اقىلى بولۋىنىڭ بىرنەشە جەتىستىگى بار ەكەن. بىرىنشىدەن, جۇرگىزۋشىلەردى ءوزىنىڭ ۋاقىتىن دا, باسقانىڭ ۋاقىتىن دا ۇنەمدەۋگە ۇيرەتەدى. ويتكەنى كوپتەگەن جۇرگىزۋشىلەر ماشينالارىن كوشەدەگى كولىك ورنىنا اپتالاپ قويىپ كەتىپ المايتىن كورىنەدى. اقىلى بولعاسىن وسىنداي ستيحيالى تۇردەگى بەي-بەرەكەت كولىك تۇراقتارى جويىلادى. ەكىنشىدەن, شاھارداعى تازالىق پەن ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋگە ىقپال ەتەدى. ۇشىنشىدەن, تۇراق اقىسى مەن سالىنعان ايىپپۇلدان تۇسكەن قارجىعا جول بەلگىلەرى مەن جول تاڭبالارىن جاڭارتۋعا, باعدارشامدار مەن اۆتوبۋس ايالدامالارىن ۇستاپ تۇرۋعا تولىق مۇمكىندىكتەر تۋادى.
سويتە تۇرا ادامدار اتتاعان سايىن اقىلى قىلىپ قويعان اۆتوتۇراقتارعا نارازى. اي سايىن جەتىلدىرىپ, جابدىقتاپ, جاڭارتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەنىمەن, كوپتەگەن جۇرگىزۋشىلەر ءوز ۋاجدەرىن ايتىپ, ءتيىستى ورگاندارعا جۇگىنۋدەن تانباي ءجۇر.
ايىپپۇلمەن جازالاي بەرە مە؟
ماسەلەن, بەيىمبەت مايلين كوشەسى بويىنداعى 23-ءۇيدىڭ تۇرعىندارى بۇرىن ماشينالارىن قويىپ جۇرگەن ورىندارىنىڭ اياق استىنان اقىلى بولىپ كەتكەنىنە كەلىسپەي, جوعارىدا اتى اتالعان مەكەمەنى سوتقا بەرگەن. ازىرشە, بۇل ىستەن ناقتى ءبىر ناتيجە شىعا قويماسا دا كوپشىلىك ەمحانا, مەكتەپ, حالىققا قىزمەت كورسەتۋ سياقتى الەۋمەتتىك مەكەمەلەردىڭ جانىنداعى كولىك قوياتىن ورىنداردى اقىلى قىلۋعا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى.
سوسىن سول مەكەمەگە كەلگەن ادام ءوزىنىڭ ول جەردە قانشا ۋاقىت بولاتىنىن بىلمەي جاتىپ, الدىن الا اقى تولەۋى دە – اقىلعا سىيمايتىن جاعداي.
«مۇمكىن مەنىڭ شارۋام بەس-ون مينۋتتا ءبىتىپ كەتەتىن شىعار. ال مەن ءبىر ساعاتقا تولىق اقىسىن تولەپ قويدىم. نەمەسە مەن مينيسترلىككە شارۋام بولىپ كەلدىم دەيىك, بارعاندا ىزدەپ بارعان ادامىمدى قانشا كۇتەتىنىمدى بىلمەيمىن. سوندا مەن الدىن الا ەكى-ءۇش ساعاتقا تۇراقتىڭ اقىسىن تولەپ قويۋىم كەرەك پە؟ وسى جاعى تۇسىنىكسىز. اركىمنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن مۇنداي ماسەلەلەردى ۇيىمداستىرۋشىلار نەگە اشىپ جازىپ, ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزبەيدى» دەيدى ەڭبەك ارداگەرى ايدار اقمۇرزاۇلى.
مىنە, اي سايىن ىرگە كەڭەيتىپ كەلە جاتقان نۇر-سۇلتان قالاسى كوشەلەرىندەگى اقىلى اۆتوتۇراقتاردىڭ ازىرگە اڭگىمەسى كوبەيىپ تۇر. «استانانىڭ اۆتوتۇراق كەڭەستىگى» وسى ماسەلەنى الداعى ۋاقىتتا دەندەپ زەرتتەپ, زەردەلىپ, كوپشىلىكتىڭ تىلەك-تالاپتارىن ەسكەرسە ەكەن دەيمىز.
