باستى اقپاراتمادەنيەت

كوكپار تارتىپ, قىز قۋعان…

بiزگە ەرتەگi سياقتى… اۋىلداعى اتا-اپالارىمىز بوزبالا, بويجەتكەن شاقتارىنداعى ويناعان ويىندارىن مايىن تامىزىپ وتىرىپ ايتقاندا, «وسى وتiرiك پە, راس پا؟» دەيتiنبiز. ساعىنا ەسكە الاتىن. تامسانا اڭگiمەلەيتiن. سوسىن بiر كۇرسiنiپ, «بەۋ, وتكiنشi دۇنيە-اي!» دەپ, تۇڭعيىق ويعا بەرiلە كەتەتiن-دi. ءاجiم قاپتاعان جۇزدەرiنە قاراپ, «بۇلار دا بiر زامانداردا بiزدەردەي جاس بولدى-اۋ» دەپ قالامىز. بiراق, بۇگiنگi اڭگiمە توركiنi – ءومiردiڭ وتكiنشiلiگi ەمەس, ۇلتتىق ويىندارىمىزدىڭ ونەگەسi حاقىندا. ءيا, بiزدiڭ توقتالماعىمىز – ۇلتتىق ويىندار. ءاز ناۋرىزدا وينالاتىن…
اتام قازاق بۇل كۇنi وينالاتىن ويىنداردى «ناۋرىزناما» دەپ اتاپتى. سان عاسىرلىق بوداندىعىمىزدىڭ تاس قۇرساۋى قاتتى باتسا كەرەك, «ناۋرىز-ناما» سانامىزدان الدەقاشان ۇمىتىلىپتى عوي. ەندi بۇل قاسiرەتتiڭ وبالىن ارقالاۋشىنى كiنالاپ, سان سوعۋدان كەلەر پايدا شامالى. ۇرپاق ماقساتى – ەگەمەندiگiمiز ارقالاپ كەلگەن ەلدiگiمiزدi پايدالانىپ, ۇلت-تىعىمىزدى دارiپتەۋ, باسقاسىمەن قاتار, ويىندارىمىزدى دا تiرiلتۋ. «ۇمىتىلىپتى» دەسەك تە, ۇرپاق ساناسىندا ۇلتتىعىمىزدىڭ iزi بارى انىق. ءوز ويىندارىمىزدى جارىتىپ ويناماساق تا, ولاردىڭ اتىن, شارتىن بiلەمiز. ماسەلەن, ەكi جەتiگە دەيiن سوزىلاتىن ناۋرىز تويىندا قازاق بابام «قىز قۋ», «ارقان تارتىس», «اۋدارىسپاق» ويناعان. ايلى ءتۇندi ساز بەن اۋەنگە بولەپ, «التىباقان» تەپكەن. الدىڭعى ويىندار ءالi دە اۋىلدىق ايماقتارىمىزدا كوركiن تاۋىپ, كوڭiل قىزۋىن كوتەرiپ كەلەدi. وعان قۋانامىز. ال, «التىباقاندى» اينالشىقتايتىندار – جوقتىڭ قاسى. ناۋرىزدا باستالاتىن بۇل ويىندى قازاق بالاسى كەڭ دالا توسiندە سونا-اۋ قارا كۇزدiڭ رەڭi بايقالعانشا جالعاستىرىپتى. كوبiنە جازدىگۇنi اۋىل سىرتىندا ويناپتى. سونىمەن قاتار, «ساقينا سالۋ», «توعىزقۇمالاق», «اقسۇيەك» سىندى ۇلتتىق ويىندارىمىز دا جاستارىمىزدىڭ كوڭiلدi دۋمانىن ارتتىرعانى راس. «سەلت ەتكiزەر», «ۇيقىاشار» دەگەن ويىنعا ۇقساس سالتىمىز دا بۇگiندە بۇلىڭعىر تارتقان. باسقا دا ونەگە مەن تاربيەنi, يبالىق پەن يناباتتىلىقتى ۇلگi ەتەر ويىندار جەتەرلiك. بiزدiكi ولاردىڭ شارتىن ساپىرىپ, كوپ ءسوزدi كولگiرسiتۋ ەمەس. تەك قازاق قاۋىمىنا قازاقى ويىندارىن قايتا قاۋىشتىرساق دەگەن وي.
راس, ەلiمiزدiڭ جەر-جەرiندە, اسiرەسە, اۋىلدىق مەكەندەردە ۇلتتىق ويىن-داردى اراگiدiك جاڭعىرتىپ جاتادى. بiرنەشە جىلدان بەرi ەلورداسى استانانىڭ وزiندە اسىق اتۋدان تۋرنير ءداستۇرلi ۇيىمداستىرىلىپ ءجۇر. ەندi الگi اتى اتالعان, قالا جاستارىنىڭ ىڭعايىنا كەلەتiن ءوز ويىندارىمىزدى تۇرلەندiرسەك. باسشىلىق تاراپىنان قولداۋ بولسا!

تۇيiندەپ ايتقاندا, ۇلتتىعىمىزدى دارiپتەپ, ءوز ويىنىمىزدى وينايمىز دەسەك, ەشكiم قارسىلىق تانىتا قويماس. ايتىسىمىز مەملەكەت قولداۋىنا يە بولىپ, يۋنەسكو-نىڭ دەمەۋشiلiگiن تاپتى. قازاق كۇرەسiمiزدەن الەم چەمپيوناتى وتەتiن بولدى. ەندiگi ماسەلە, ات ۇستiندەگi تارتىستى, باسقا دا قىزىقتى, ونەگەلi ويىندارىمىزدى جاڭعىرتۋ, تۇرلەندiرۋ. ۇمىت بولا باستاعان سالت-داستۇرلەرiمiزدi سانامىزعا قايتا سiڭiرۋ. ات سالىسىڭىز, اعايىن!

اسحات رايقۇل

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button