جاڭالىقتارەكونوميكا

كونەرگەن كولىك – كولەڭكەلى نارىق

ەلىمىزدە ابدەن توزىعى جەتكەن ەسكى اۆتوكولىكتەردىڭ كوزىن جوياتىن ارنايى جوبا دايىندالىپ جاتىر. ويتكەنى, سوڭعى ۋاقىتتا سىرتتان كەلەتىن ەسكى كولىكتەردىڭ سانى كۇرت ارتىپ, ناتيجەسىندە ەلىمىز ەسكى كولىكتەر «قويماسىنا» اينالۋعا شاق قالدى.

01

وتاندىق ونەركاسىپتى دامىتۋدىڭ جولى

رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, ەلىمىزدە 5 ميلليوننان استام جەڭىل كولىك تىركەلگەن. تەك سوڭعى 3 جىلدىڭ ىشىندە قازاقستانعا شەتەلدەن 1 جارىم ميلليوننان استام اۆتوكولىك اكەلىنگەن ەكەن. الايدا, سول كولىكتەردىڭ جارتىسىنان كوبى, ياعني, 60 پايىزعا جۋىعى ەسكىرگەن. كەرەك بولسا, شىعارىلعانىنا 20-25, تىپتەن
30 جىل بولعان كولىكتەر اينالىمدا ءجۇر. «بۇل – ءوز كەزەگىندە تۇتىنۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جاسالىپ وتىرعان شارا. سونداي-اق وتاندىق اۆتوونەركاسىپتى دامىتۋدىڭ ءبىر جولى. وكىنىشكە قاراي ءبىزدىڭ ەلدە ەسكى اۆتوكولىكتەردىڭ كوزىن جويۋ ءادىسى ءالى ەنگىزىلمەگەن. ماسەلەن, گەرمانيادا ەسكى كولىكتىڭ كوزى جويىلمايىنشا, ەسەپتەن شىعارىلمايدى. ال بىزدە كەرىسىنشە. ەسەپتەن شىعارادى. ال ەسكى قاڭقامەن نە ىستەسەڭ سونى ىستە دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان» دەيدى يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى البەرت راۋ.
سونداي-اق, ۆيتسە-مينيستر ەلىمىزدە جىل سايىن وندىرىلەتىن اۆتوكولىكتىڭ سانىن 300 مىڭعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىرعاندىعىن ايتادى. ەگەر اۆتو­ونە­كاسىپ قارقىنى وسىنداي دارەجەگە جەتسە, جىل سايىن بيۋدجەت 5 ملرد دول­لارعا تولىعادى ەكەن.
سونىمەن قاتار, ەسكى كولىكتەردىڭ شامادان تىس كوپتىگى ەڭ الدىمەن ەكولوگيامىزعا وراسان زور زاردابىن تيگىزىپ وتىر. ەسكى كولىكتەردىڭ كەسىرىنەن ەلىمىزدە اۋاعا جىلىنا شامامەن 200 مىڭ توننادان استام ۋلى گاز تارالادى. رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس, رەسپۋب­ليكا بويىنشا 2016 جىل­دىڭ 3 ايىندا 3570 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلگەن. بۇل وقيعالاردىڭ كوبى سول ەسكى كولىكتەرگە قاتىستى.
ۋشىعىپ تۇرعان ەكولوگيالىق ماسەلەنى ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە جەر قويناۋىنداعى قازبا بايلىقتاردى ۇنەمدەپ پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. ويتكەنى, ءبىر بويىندا مەتالل اتاۋلىنىڭ سان ءتۇرىن جيناقتاپ الاتىن ءبىر كولىكتى قايتا بالقىتىپ, شيكىزاتقا اينالدىرۋدىڭ پايداسى دا شاش ەتەكتەن. شىنىسى مەن رەزەڭكەسى, ءارتۇرلى حيميالىق قۇرامداعى پلاستماسسالارى تاعى بار. ەلىمىزدە قورشاعان ورتاعا وراسان كولەمدە زيان كەلتىرىپ جاتقان 4625 قوقىس پوليگونىنىڭ جۇمىسى رەتتەلىپ, ەڭسەسى كوتەرىلەدى. سونىمەن قاتار, ۋتيليزاتسياعا تاپسىرىلعان ەسكى كولىكتىڭ ءوزى عانا ەمەس, ىشىندەگى حيميالىق سۇيىقتىقتار, قوزعالتقىش مايلارى دا بەلگىلى ەرەجەگە سايكەس جويىلاتىن بولادى.

ەسكى ماشيناعا وتەماقى

جىل باسىندا ۇكىمەت جانىنان ەلەك­تروندى تۇردە تىركەلگەن بارلىق ءمالى­مەتتەرگە مونيتورينگ جاساپ, ەسكى كولىك­تەردى بولشەكتەپ, شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىن «وندىرۋشىلەردىڭ كەڭەيتىلگەن مىندەت­تەمەلەرى» دەپ اتالاتىن وپەراتور ورتالىق قۇرىلدى. جاڭا جوبا جوس­پار بويىنشا, مەرزىمى ءوتىپ, جارامسىز كۇيگە تۇسكەن ەسكى كولىگىن ارناۋلى ورىندارعا اپارىپ تاپسىرعاندارعا شامامەن 300-350 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا سەرتيفيكات تۇرىندەگى وتەماقى بەرى­لەدى. قازاقستاندىق اۆتوبيزنەس قاۋىم­داستىعىنىڭ پرەزيدەنتى اندرەي لاۆرەنتەۆتىڭ ايتۋىنشا, تولەنەتىن قارجى كولەمى نارىقتاعى ساتىلىپ جاتقان ەسكى كولىكتەردىڭ قۇنى نەگىزىندە بەكىتىلىپ وتىر. «قازىرگى ۋاقىتتا توزىعى جەتكەن ەسكى كولىكتەردىڭ نارىقتاعى قۇنى ورتا ەسەپپەن 1 مىڭ اقش دوللارى بولادى. سەرتيفيكاتتار قۇنىن بەلگىلەۋ بارىسىندا وسى كورسەتكىشتى نەگىزگە الدىق. بۇدان بۇلاي ولاردىڭ قوجايىندارى ديلەرلىك ورتالىقتارعا جۇگىنىپ, كولىگىن ۋتيليزاتسياعا تاپسىرا الادى. سول جەردە ونىڭ قۇنى جازىلعان سەرتيفيكات بەرىلەدى. بۇل سەرتيفيكاتپەن كەز كەلگەن اۆتوكولىك سالونىنا باراسىز دا قالاعان تۇلپارىڭىز ءۇشىن العاشقى جارنا رەتىندە تولەم جاساي الاسىز. قالعان سوماسىن قولما-قول ساناپ بەرىپ نەمەسە ءارتۇرلى مەرزىمگە نەسيەگە راسىمدەپ الۋعا بولادى. سونداي-اق, جاڭا كولىك ساتىپ الاردا باستاپقى جارنا رەتىندە ءبىر ەمەس, ءبىر­نەشە سەرتيفيكاتتىڭ باسىن بىرىك­تىرۋگە مۇمكىندىك بار», – دەيدى قازاق­ستاندىق اۆتوبيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى اندرەي لاۆرەنتەۆ.
بەرىلەتىن əر سەرتيفيكاتتىڭ جەكە ءنومىرى بولادى. ول ارنايى سەرتيفيكاتتار بازاسىنا ەنگىزىلەدى. بۇل الاياقتىق ءىس-ارەكەتتەردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا جاسالىپ وتىرعان شارا. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى, بۇل سەرتيفيكاتتاردى وتاندىق قانا ەمەس يمپورتتىق ماشينالاردى ساتىپ الۋعا دا بولادى. تەك الاتىن كولىگىڭىزدىڭ قۇنى 30-40 مىڭ دوللاردان اسپاسا بولعانى.
وسى ماقساتتا ەلىمىزدەي اۆتوموبيل­دەردى قابىلداپ, بولشەكتەيتىن ءۇش زاۋىت سالىنباق. جوسپار بويىنشا, بۇل زاۋىتتاردىڭ بىرەۋىنىڭ ءوزى جىلىنا 40 مىڭعا دەيىن ەسكى كولىكتى قابىلدايتىن بولادى. «قازىرگى كەزدە ءبىز ءبىر زاۋىت سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ول ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسۋى مۇمكىن. كەيىن تاعى ەكى زاۋىت سالۋ جوسپاردا بار. ول ءۇشىن قازىرگى تاڭدا ينۆەستورلارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەسكى كولىكتەر دۇرىس جولمەن, قورشاعان ورتاعا زيان كەلتىرمەي بولشەكتەنۋى ءتيىس. مينيسترلىك مۇنى مۇقيات قاداعالايتىن بولادى. ويتكەنى, بىزدە ەسكى كولىكتەر وتە كوپ» دەيدى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى قالدىقتاردى باسقارۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى جان نۇربەكوۆ.

جوبا قاشان باستالادى؟

جوبا وسى جىلدىڭ شىلدە ايىنىڭ بىرىنەن باستاپ ىسكە اسىرىلا باستاۋى ءتيىس بولاتىن. الايدا, الداعى بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە ەل نارىعىنداعى ەسكى كولىكتەردىڭ 80 پايى­زىن كادەگە جاراتىپ, ەل ەكونوميكاسىنا ايتارلىقتاي تابىس اكەلەدى دەپ كۇتىلگەن قۇجات بەلگىسىز سەبەپتەرمەن توقتاپ تۇر. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى بەكىتپەي جاتىر. «باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى ەكولوگيانى جاقسارتۋ. اۆتوكولىكتەردى قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارى جوقتىڭ قاسى. وسى رەتتە توزىعى جەتكەن كولىكتەردى جيناقتايتىن كولەڭكەلى نارىق بار. ول جەردە ەشقانداي دا ەكولوگيالىق نورما ساقتالمايدى. ەسكى كولىكتەردەن ارىلۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ اۆتوپاركى دە جاڭارادى. جانە توزىعى جەتكەن تەحنيكالاردىڭ قاتىسۋىمەن بولاتىن اپاتتار ازايادى. توزىعى جەتكەن ەسكى كولىكتەردى جويۋدىڭ باعدارلاماسىن ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ جانە ەنەرگەتيكا مينيستىرلىگى, سونداي-اق قازاقستاننىڭ اۆتوبيزنەس قاۋىمداستىعى مەن «قازاۆتوپروم» كومپانياسى بىرىلەسە وتىرىپ ازىرلەدى. قازىرگى تاڭدا قۇجاتتىڭ تەحنيكالىق-ساراپتامالىق جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن. تەك مينيسترلىكتىڭ بەكىتۋىن كۇتىپ وتىرمىز. نەگىزگى قۇجات بەكىتىلگەننەن كەيىن باعدارلامانى بىردەن ىسكە قوسامىز», – دەيدى ەسكى-قۇسقى «سالدىرلاقتار» مەن ىستەن شىققان كولىكتەردى قابىلداۋ جانە ءəرى قاراي پايداعا اسىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن «وپەراتور روپ» كومپا­نياسىنىڭ باسقارۋشى ديرەكتورى رۋستام تەمىربەك.
الايدا, كەيبىر ساراپشىلار بۇل پرو­تسەستىڭ جاقىندا باستالا قويمايتىنىن, باستالدى دەگەن كۇننىڭ وزىندە ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلاتىنىن ايتادى. تاۋەلسىز اۆتوموبيل جۇرگىزۋشىلەرى وداعىنىڭ توراعاسى ەدۋارد ەدوكوۆ ەلىمىزدەگى ەسكى كولىكتەردىڭ بارلىعىن قايتا وڭدەۋدەن وتكىزۋ ءۇشىن 3 ەمەس, كەمىندە 10 زاۋىت كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا, قازاقستاندا ەسكى كولىك وتە كوپ. بارلىعىن ۋتيليزاتسياعا جىبەرۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 10 زاۋىت قاجەت. ەل نارىعىن كونە كولىكتەردەن تولىق تازارتۋ ءۇشىن جىلىنا كەم دەگەندە 220 مىڭنان استام كولىكتى ۋتيليزاتسيادان وتكىزۋ كەرەك بولادى ەكەن. ال ۇكىمەتتىڭ ءدال قازىرگى ۋاقىتتا جوسپارلاپ وتىرعان شرەدەرلىك زاۋىت قۇرىلىسىنىڭ قۋاتى جىلىنا 30 مىڭ اۆتوكولىكتى جويۋ جوسپارلانعان.
ونىڭ ۇستىنە ارنايى ورتالىقتىڭ قوياتىن تالابى تاعى بار. روپ وپەراتورىنىڭ ارنايى بەكەتى نەمەسە باعدارلاماعا قاتىساتىن ديلەرلىك ورتالىقتارىنا تاپ­سىراتىن ەسكى كولىگىڭىزدى وتكىزىپ, قاجەتتى سوماڭىزدى الۋ ءۇشىن تاپسىراتىن تۇل­پارىڭىزدىڭ باس-اياعى ءبۇتىن بولۋى ءتيىس.
ياعني باعدارلاماعا قاتىساتىن ەسكى كولىكتىڭ راما (شاسسي), موتور, قوزعالتقىش قورابى (كوروبكا پەرەداچ), دوڭگەلەكتەر, اككۋمۋلياتور, ورىندىق, الدىڭعى پانەل ءوز ورىنىندا تۇرۋى كەرەك. اپاتتى جاعدايداعى كولىكتەر دە وسى نەگىزدە قابىل­دانادى. الايدا, كولىكتىڭ شىعارىلعان جىلىنا ەشقانداي دا شەكتەۋ بولمايدى.

بۇركىت نۇراسىل

 

تاعىدا

admin

«استانا اقشامى» گازەتى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button