قازىر جەر-جەردە قارجىسى بارلار «اللانىڭ ءۇيى» دەپ مەشىتتى قاپتاتىپ سالىپ جاتىر. يسلام شاريعاتىندا ساۋابى ۇزىلمەيتىن جاقسى امالدىڭ ءبىرى مەشىت, مەدرەسە سالۋ ەكەنى انىق. «مەشىت – اللانىڭ ءۇيى» ەكەنى راس, ادامنىڭ جانى تازارىپ, رۋحاني كەمەلدەنەدى. ارينە, يماندىلىققا بەت بۇرعان, مۇسىلمان بولعان جاقسى عوي, بىراق مەشىتكە كەتكەن قارجىعا وقۋ وردالارىن سالىپ, جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشسا, ءونىم وندىرسە, جول, كوپىر سالسا, قانشاما ادامنىڭ ساۋابىنا قالىپ, وتباسىنداعى كۇيىپ تۇرعان ماسەلەلەر شەشىلەر ەدى.
مەشىت سالۋدىڭ زاڭدىلىعى قالاي؟
دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, مەشىت سالۋعا تىيىم سالىنعان مۇسىلمان ەلدەرى دە بار. ويتكەنى حالىق سانىنا شاققاندا جەتكىلىكتى. بۇل – مەشىتتىڭ مولشەردەن ارتىق سالىنۋى دا دۇرىس ەمەس دەگەن ءسوز.
مەشىتتىڭ يمامى, سالىناتىن ورنى, سالۋ سەبەبى, جاماعات سانى ناقتى كورسەتىلەدى. وسىنىڭ ءبارى ەسكەرىلىپ, قولداعان جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتىڭ حاتتاماسى قاجەت. ول بولماسا, مەملەكەت قۇرىلىستى باستاۋعا رۇقسات بەرمەيدى. ياعني قاۋىمداستىق قولداماسا, ول جەرگە مەشىت كەرەك ەمەس دەگەن ءسوز.
تاعى ءبىر ەسكەرەر جايت, مەملەكەت ءدىني عيماراتتاردىڭ قارجى ساياساتىنا ارالاسپايدى. زاڭدىلىعىن عانا رەتتەيدى. بارلىعى دەمەۋشىلەردىڭ ەسەبىنەن جۇرگىزىلەدى. مەملەكەتتەن قاراجات بولىنبەيدى. كىم كورىنگەن قالاعان جەرىنە مەشىت سالا المايدى. ونىڭ ءبارى قۇقىقتىق نەگىزدە رەتتەلەدى. وبلىس نەمەسە قالا اكىمىنىڭ قاۋلىسى نەگىزىندە ايماقتاردا مەشىتتىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلەدى. كەيىن ولاردى تىركەپ, ءمۇفتيات مەنشىگىنە وتكىزەدى. تىركەۋدەن وتكەن سوڭ, ءدىني راسىمدەر وتكىزۋگە بولادى.
كوپ جەردە تۇرعىندار ناماز وقيتىن جەر تاپپاي قىسىلادى. قالانىڭ يا اۋىلدىڭ ءبىر شەتىنە بارعانشا ءبىراز ۋاقىتىن جوعالتادى. مەشىتتەردىڭ سالىنۋى وسىنداي قاجەتتىلىكتەن تۋىندايتىنى تۇسىنىكتى دە. ال كەيبىر سالىنعان مەشىتتەردىڭ قاراۋسىز قالىپ جاتقانىن دا بايقايمىز. ونى ۇستاپ تۇرۋ دا وڭاي ەمەس. يمامداردىڭ ايلىعى, مەشىتتىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتى, كومىرى جانە تاعى باسقا دا قاجەتتى دۇنيەلەرى بار. مەشىتتى سالعان ازاماتتار وسى جاعىن ەسكەرسە قۇبا-قۇپ. وسىنىڭ ءبارىن موينىنا الىپ, ءوز سالعان مەشىتىن وسىنداي كومەكپەن قامتىپ وتىرعان ازاماتتار دا بار. سوندىقتان مەشىت سالام دەۋشىلەرگە دە, مەكتەپ سالۋعا دا ەش قارسىلىعىمىز جوق. ال مەكتەپ, زاۋىتتان تاپشىلىق بار. ول – مەملەكەتتىڭ قۇزىرەتىندەگى شارۋا.
قازىرگى تاڭدا ەلوردادا 236757 بالا كونتينگەنتى بار 162 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ بار. بۇگىندە قالامىزدا بالا سانى شامادان تىس 18 مەكتەپ, ءۇش اۋىسىمدى 8 مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى. وقۋشىلاردىڭ ورىن تاپشىلىعى 26 مىڭدى قۇرايدى
قۇران كارىمدە: «مەشىتتى اللاعا يمان كەلتىرگەندەر, نامازىن تولىق وقۋشىلار, زەكەتىن بەرۋشىلەر, اللاعا قاراعان ادامدار سالادى» دەگەن ايات بار. مۇحاممەد پايعامبارىمىز (س.ع.س.) ءبىر حاديسىندە: «كىمدە-كىم جەر بەتىندە قۇستىڭ ۇياسىنداي مەشىت سالسا, وعان ءجانناتتان ۇلكەن ساراي ءناسىپ ەتىلەدى» دەيدى. قۇستىڭ ۇياسىنداي مەشىت بولمايدى. مۇندا ونىڭ ساۋابىنىڭ ۇلكەن ەكەنى ايتىلىپ تۇر. ماسەلەن, قارقارالىدا قۇنانباي قاجى سالعىزعان مەشىت بۇگىندە اۋداندىق مەشىت قىزمەتىن اتقارۋدا. قانشاما ۋاقىت وتسە دە, جوندەلىپ, ەل يگىلىگىنە جاراپ وتىر. دەمەك, مۇنىڭ ساۋابى مول ءىس ەكەنى باياعىدا-اق دالەلدەنگەن. ال احمەت بايتۇرسىنۇلى سالعىزعان مەكتەپ اقتەرەك اۋىلىندا تۇر. بۇل دا تاريحي ءارى پايداسى مەن ساۋابى مول عيمارات. ءويتكەنى سول مەكتەپتەن الاشتىڭ نەبىر عۇلامالارى ءبىلىم الىپ, ەلى ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتتى.
ءدىن ماماندارى جەتكىلىكتى مە؟
تاعى ءبىر ماسەلە – سول مەشىتتەردە حالىقتى ءدىني ساۋاتتىلىققا شاقىراتىن يمامداردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ, ساۋاتتى مامانداردى كوپتەپ تارتۋ. وتكەن جىلى رەسپۋبليكا بويىنشا 1227 يمام ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ, 18035 ادام ساۋات اشتى. بۇل تۋرالى ەلوردادا وتكەن قمدب تورالقا ماجىلىسىندە ءدىني ءبىلىم جانە كادر دايارلاۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سمايىل سەيتبەكوۆ باياندادى.
«2021-2022 وقۋ جىلى قمدب وقۋ ورىندارىن 603 تۇلەك ءبىتىردى. ونىڭ 220-سى نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتىن ءتامامدادى. بيىل نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن 120 تۇلەك, مەدرەسە-كوللەدجدەردى تامامداعان 217 تۇلەك قىزمەتكە ورنالاستى. ال قالعان تۇلەكتەردىڭ بىرقاتارى ءبىلىم جولىن جالعاستىرسا, بىرقاتارى وزگە سالالاردا قىزمەتكە ورنالاستى» دەدى سمايىل سەيتبەكوۆ.
ءبولىم باسشىسىنىڭ بايانداۋىنشا, بيىل يسلام ينستيتۋتىنان 158 يمام ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ شىقتى. ءدىني ساۋات اشۋعا قاتىسقان جالپى جاماعات سانى – 18035 ادام. باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس, مەشىتتەردە, ءدىني ساۋات اشۋ كۋرسىنان بولەك, «قۇران جاتتاۋ» جانە «ناماز ۇيرەنۋ» كۋرسى دا بار. ناتيجەسىندە بيىل قۇران جاتتاۋ كۋرسى 905 مەشىتتە ۇيىمداستىرىلىپ, 16721 ادام قاتىسسا, ناماز ۇيرەنۋ كۋرسى 17267 ادامدى قامتىعان.
بۇگىنگى تاڭدا قمدب-عا فيليال بولىپ تىركەلگەن 2752 مەشىت بار. ونىڭ 20-سى – وبلىستىق, ايماقتىق ورتالىق مەشىت, 418-ءى – قالالىق مەشىت, 173-ءى – اۋداندىق جانە 2141-ءى – اۋىلدىق مەشىت. سونداي-اق قازىر ەلىمىز بويىنشا جالپى 447 نامازحانا, ال استانادا 1,5 ميلليوننان استام حالىق بار. مەشىتتىڭ جالپى سانى 20-عا جەتپەيدى. ونىڭ ۇستىنە ۇلكەن مەشىتتەردىڭ كوبى قالا ورتالىقتارىندا بولعاندىقتان, قالا شەتىندەگى تۇرعىندارعا قۇلشىلىق ءۇيى ءالى دە جەتىسپەيدى. سوعان قاراعاندا, قالا ورتاسىنان ءىرى مەشىتتەردى سالا بەرگەنشە, قالا شەتىندەگى تۇرعىندار كوپ شوعىرلانعان وڭىرلەردە شاعىن مەشىت تە سالعان دۇرىس دەپ سانايمىز
ايتا كەتەيىك, بۇگىندە ەلىمىزدە بارلىعى 2752 مەشىت بار. وسى مەشىتتەردە 4728 ءدىن قىزمەتكەرى جۇمىس ىستەيدى. بيىل 77 مەشىت ەل يگىلىگىنە بەرىلدى. بۇل تۋرالى ەلوردادا وتكەن قمدب تورالقا ماجىلىسىندە مەشىت ىستەرى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مارات جاپپاسباەۆ باياندادى.
جالپى بۇگىندە ءدىني باسقارماعا قاراستى 447 نامازحانا Google, ياندەكس سەكىلدى ەلەكتروندى كارتالارعا ورنالاستىرىلىپ, مەشىت اتاۋىمەن بىرگە قويىلعان.
تاپشىلىق تۋىنداپ وتىر
الايدا قالادا جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە جانە ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالارعا ارنالعان ارنايى مەكتەپتەردە ورىن تاپشىلىعى, ءۇش اۋىسىمدى وقىتۋ, پەداگوگ كادرلاردىڭ, سونداي-اق, بالاباقشالاردىڭ تاپشىلىعى پروبلەماسى ساقتالۋدا. مۇنىڭ ءبارى وقۋ ساپاسىنا ءوز اسەرىن تيگىزەدى. سوندىقتان ەلوردا اكىمدىگى مەن وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى بىرلەسىپ, شەشۋ جولدارىن ايقىنداپ, ۇستىمىزدەگى جىلعى 17 اقپاندا ەلوردانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋدىڭ 2023-2029 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسىن قابىلدادى.
قازىرگى تاڭدا ەلوردامىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە 327218 بالانى قامتىپ وتىرعان 653 ءبىلىم ۇيىمى جۇمىس ىستەۋدە (243-ءى – مەملەكەتتىك, 410-ى – جەكەمەنشىك).
جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جەلىسى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن, سوڭعى 3 جىلدا 64500 ورىندىق 36 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلدى. جىل سايىن وقۋشىلار كونتينگەنتى 21 مىڭنان ارتىپ وتىر. بۇل جىلىنا شامامەن 10 مەكتەپتى پايدالانۋعا بەرۋ كەرەك دەگەندى اڭعارتادى.
قازىرگى تاڭدا ەلوردادا 236757 بالا كونتينگەنتى بار 162 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ بار. بۇگىندە قالامىزدا بالا سانى شامادان تىس 18 مەكتەپ, ءۇش اۋىسىمدى 8 مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى. وقۋشىلاردىڭ ورىن تاپشىلىعى 26 مىڭدى قۇرايدى.
«جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا 2023 جىلى باستالىپ, 2025 جىلى ىسكە قوسىلاتىن ەكى اۋىسىمدا 88800 ورىندىق 24 مەكتەپ سالۋ جوسپارلانۋدا. بۇل قابىلدانعان شارالار قازىرگى مەكتەپ تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشىپ قانا قويماي, كەلەشەكتە ورىن تاپشىلىعى ماسەلەسىن دە تولىعىمەن جويادى.
P.S: مەشىتپەن قاتار مەكتەپتەر سالۋدى, جاڭا جۇمىس ورىندارىمەن قامتاماسىز ەتەتىن ءوندىرىس ورىندارىن اشۋدى جەدەل قولعا الۋ قاجەت.
