نادەجدا بۇرحانقىزىنىڭ مەكەن-جايى مەن ءۇي تەلەفونىن عالامتوردان تاپتىق. ءسويتىپ, تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ, كەزدەسۋگە ۋاعدالاستىق. ءسوز بارىسىندا ءوزىنىڭ 82 جاستا ەكەندىگىن ايتقان. «بارا قالساق, جاسى ەداۋىر ۇلعايعان ەگدە كىسىمەن اڭگىمەمىز قالاي ءوربىر ەكەن؟!» دەگەن الاڭداۋشىلىق تا بولدى. ۋادە بويىنشا ماسكەۋگە باردىق. اپامىز ەسىگىن اشىپ, جىلى قارسى الدى. ءتىپتى, ءبىز كۇتپەگەن جاعدايعا تاپ بولعانداي تاڭىرقاپ قالدىق. قارسى الدىمىزدا جاسى ءارى كەتسە الپىستىڭ شاماسىندا دەرلىك, قيمىلى شيراق, تۇلعاسى ءتىپ-تىك, سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن دەيتىندەي سىمباتتى ايەلزاتى تۇردى! ءاپ دەگەننەن-اق اڭگىمەمىز جاراسىپ, عۇمار اتامىز تۋرالى وي ءبولىسۋدى باستاپ تا كەتتىك. قازاقتىڭ ماقال-ماتەلدەرى مەن سالت-ءداستۇر, ىرىمدارىن جاقسى بىلەتىنى انىق بايقالادى. اڭگىمەنىڭ قىزىعىنا تۇسكەننەن كەيىن وزگە ەلدە, وزگە جەردە وتىرعانىمىزدى ۇمىتتىق. كوپتەن كورمەگەن تۋىسقانىمىزعا ۇشىراسقانداي كوزايىم كۇي كەشكەندەي راحات سەزىمگە بولەندىك. تاريحي, تەكتى تۇلعانىڭ ۇرپاعىمەن وربىگەن سول اڭگىمەنىڭ ءبىر بولىگىن «استانا اقشامى» گازەتى وقىرماندارىنىڭ نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىم.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى سۇحباتىمىز قاراشەۆا نادەجدا بۇرحانقىزىمەن, ياعني, عۇمار قاراشتىڭ تۋعان نەمەرەسىمەن بولدى. ول 1930 جىلى ورال قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1948 جىلى الماتىدا ورىس ورتا مەكتەبىن التىن مەدالمەن, 1953 جىلى م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندەگى فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ شىعىستانۋ ءبولىمىن قىزىل ديپلوممەن تامامداعان. 1953-1962 جىلدار ارالىعىندا قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىندا قىزمەت ەتكەن. وسىندا «جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق كوركەمسوزىندەگى گرامماتيكالىق ءتىل ەرەكشەلىكتەرى («ايقاپ» جۋرنالىنداعى ماتەريالدار بويىنشا)» تاقىرىبىندا كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاعان. 1963 جىلدان بۇگىنگە دەيىن ماسكەۋ قالاسىندا تۇرادى. قازىر رەسەي ءبىلىم اكادەمياسىنىڭ فيلولوگيالىق ورتالىعىندا عىلىمي حاتشى. ءتىل ماسەلەلەرىنە, ءتىلدى وقىتۋ ادىستەمەلەرىنە ارنالعان 120-دان اسا ەڭبەكتىڭ اۆتورى. ەكى قىزى, ءبىر جيەنى بار.
– اتاڭىز عۇمار قاراش – جيىرماسىنشى عاسىر باسىنداعى ەڭ ءىرى ويشىل, ءدىندار اقىن, پروگرەسسيۆتى اعارتۋشى ءارى قازاقتىڭ جازبا ادەبيەتىن قالىپتاستىرۋعا زور ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر. سول زاماندا-اق بولاشاقتى ءدوپ ايتىپ, ءتۇرلى باعىتتاعى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ تۋرا شەشىمىنە ءجون سىلتەپ, بىلىمىمەن حالىق ساناسىن وياتقان, ىسىمەن ۇلگى بولعان. قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن وسىنداي تەكتى تۇلعانىڭ ۇرپاعىسىز. جالپى, اتاڭىزعا قاتىستى نە بىلەسىز؟ ءوزىڭىز تۋرالى دا ايتا وتىرساڭىز.
– مەن عۇمار قاراش قازا بولعاننان كەيىن 9 جىلدان سوڭ دۇنيەگە كەلدىم. سوندىقتان, اتامدى كورە المادىم. بىراق, تۋىسقاندار اراسىندا اتامىزدىڭ بەلگىلى اقىن, ويشىل فيلوسوف, پروگرەسسشىل اعارتۋشى ەكەنى ايتىلاتىن. ول كەزدە الماتىدا عۇمار قاراشتىڭ ءۇش بالاسى – ۇلكەن بالاسى باسىر, مەنىڭ اكەم بۇرحان, كەنجەسى ءاليحان تۇرعان. اۋەلدە عۇماردىڭ شىعارمالارى تۋرالى 9-10 كلاسقا ارنالعان قازاق ادەبيەتى وقۋلىعىندا كوپ ماعلۇمات بولدى. بىراق كەيىنگى جىلدارى, اسىرەسە, 1947 جىلى عۇماردىڭ مۇراسىن ساياسات تەزىنە سالىپ, قۋعىنعا ۇشىراتقان ۇكىمەت قاۋلىسى شىقتى. وندا عۇمار قاراش «بۋرجۋازيالىق-ۇلتشىلدىق سارىنداعى اقىن, مولدا, الاشوردانىڭ جىرشىسى» دەپ باعالانىپ, شىعارمالارىن جاريالاۋعا تىيىم سالدى. مەن سول كەزەڭدە الماتىدا ورىس ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ, ماسكەۋگە كەتتىم. م.لومونوسوۆ اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە ءتۇستىم. ۋنيۆەرسيتەتتى 1953 جىلى قىزىل ديپلوممەن ءبىتىرىپ, الماتىعا قايتا ورالدىم. ون جىلداي عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىندا عىلىمي حاتشى بولدىم. سوندا اسپيرانتۋراعا ءتۇسىپ, كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعادىم. ديسسەرتاتسيامنىڭ تاقىرىبى – «جيىرماسىنشى عاسىر باسىنداعى قازاق كوركەمسوزىندەگى گرامماتيكالىق ءتىل ەرەكشەلىكتەرى («ايقاپ» جۋرنالىنداعى ماتيەريالدار بويىنشا)» ەدى. ارينە, تاقىرىپ وتە قىزىق بولدى. قازاق زيالىلارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن شىققان ەڭ العاشقى جۋرنال (1911) بولعاندىقتان, اراب قارپىمەن باسىلعان. سوندىقتان كوپشىلىككە تۇسىنىكسىز بولدى. بىراق, اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ كوبى قورعاۋعا قاتىستى. سولاردىڭ ىشىندە ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ, مۇحتار اۋەزوۆ, مۇحامەدجان قاراتاەۆ, تاعى باسقالار بولدى. ءتىپتى, رەسپۋبليكالىق اكادەميانىڭ سول كەزدەگى پرەزيدەنتى قوناەۆتىڭ ءوزى كەلىپ قاتىستى. ولار «بۇل كىشكەنتاي قىز نە ايتار ەكەن؟» دەپ قىزىقتادى-اۋ, شاماسى. قورعاۋ بارىسىندا جان-جاقتان سۇراق قويۋشى كوپ بولدى, بارىنە جاۋاپ بەرىپ, «وتە جاقسىعا» قورعادىم.
– ماسكەۋگە نە سەبەپتى قونىس اۋداردىڭىز؟ اتاڭىزدىڭ مۇراسىن زەرتتەۋگە بەت بۇردىڭىز با؟
– 1962 جىلدان باستاپ كۇيەۋىمنىڭ جۇمىس اۋىستىرۋىنا بايلانىستى ماسكەۋگە كوشتىك. سودان بەرى الپىس جىلداي وسىندا تۇرامىن. اكەم بۇرحان جاستايىمىزدان اتامىز تۋرالى كوپ ايتقىزا بەرمەيتىن. ونىڭ شىعارمالارىن مەكتەپ وقۋلىقتارىنان الىپ تاستاعان كەزدە «ۋاقىتى كەلگەندە وزدەرى قالپىنا كەلتىرەدى. بىراق سەندەر ارالاسپاڭدار» دەگەن ەدى. سوندىقتان جاسىمدا اتامنىڭ مۇراسىمەن كوپ تانىس بولمادىم. ەسەيگەن سوڭ دا ءمان بەرمەپپىن. ارينە, وكىنەمىن. ەگەر سول كەزدە اقىلدىراق بولسام, جاستاۋ كەزىمدە اتامدى كوزى كورگەن جاسى ۇلكەن اعايىندار, تۋىسقاندار, جەرلەستەردەن ەداۋىر مالىمەت جيناۋعا بولار ەدى.
ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى, 1960 جىلعى مامىر
– عۇمار قاراشتىڭ ۇرپاقتارى تۋرالى كوپ بىلمەيمىز, وسى جايتكە كەڭىرەك توقتالساڭىز؟
– عۇماردىڭ ءبىرىنشى بالاسى – قادىر استراحانداعى رەالنىي ۋچيليششەنى ءبىتىرىپ, ەلگە قايتىپ, قازتالوۆكادا جۇمىس ىستەدى. «وتە ءبىلىمدى, ۇستامدى, وتكىر جىگىت بولعان» دەپ ەسكە الۋشى ەدى عاسىر اعامىز. 1922 جىلى كىسى قولىنان قازا تاپقان. كىم ولتىرگەنىن ەشكىم بىلمەيدى, بىراق اكەسىنىڭ ساياسي دۇشپاندارىنىڭ ءىسى بولۋى ابدەن مۇمكىن.
ەكىنشى بالاسى – باسىر. ول اۋىلدا ءارتۇرلى شارۋامەن اينالىسقان. سوعىس كەزىندە ەڭبەك ارمياسىنا شاقىرىلىپ, قاراعاندىدا شاحتەر بولىپ جۇمىس ىستەگەن. سودان سوڭ الماتىعا كەلىپ, جەتپىس جاسىندا قايتىس بولعان. اتام تۋرالى كەي مالىمەتتى باسىر اعامنان جانە ونىڭ جۇبايى ءتانزيلادان سۇراپ, ءبىلىپ الدىم. ولاردىڭ جالعىز بالاسى بولات قايتىس بولدى. ءۇشىنشىسى قىز. ەسىمى – تانازيا. ول كۇيەۋىمەن قاراعاندىدا تۇردى.
ال, ءتورتىنشى بالاسى بۇرقان – مەنىڭ اكەم. وتە ءبىلىمدى, بالالارىنىڭ ىشىندە ەڭ كوزقاراقتىسى بولعان. وتىزىنشى جىلدارى ءبىر توپ قازاق جىگىتتەرىمەن بىرگە ماسكەۋگە كەلىپ, تيميريازەۆ اتىنداعى اۋىل شارۋاشىلىق اكادەمياسىن بىتىرگەن. كەيىن الماتىعا ورالىپ, اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگىندە ءبىراز جۇمىس ىستەگەن. قىرقىنشى جىلدارى ەل ىشىندەگى كوزى اشىق
زيالى قاۋىم وكىلدەرىن ساياسي قۋدالاۋ قايتا باستالعاندا, اكەم ءبارىن الدىن الا ءتۇسىنىپ, الماتىدان تالدىقورعان وبلىسىنا دەرەۋ كوشىپ كەلدى. سونداعى اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكۋمىنىڭ ديرەكتورى بولدى. ون جىلداي باسقاردى. كىلەڭ ورىستىڭ اراسىندا ءبىر-ەكى قازاق بولعان شىعار, ۇجىمىنىڭ دەنى ورىستار ەدى. ءسويتىپ, ساياسي قۋعىن-سۇرگىننەن امان قالدى. كەيىنگى كەزدەرى الماتىدا مەملەكەتتىك جەر پايدالانۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى بولدى. الپىس ءۇش جاسىندا دۇنيەدەن وزدى. عۇماردىڭ بەسىنشى بالاسى – حاميدا ەسىمدى قىز. ول ون ەكى جاسىندا اۋرۋدان قايتىس بولىپتى. التىنشى, كەنجە بالاسى – ءاليحان. جيىرما ءبىر جاسىندا سوعىسقا شاقىرىلعان. مايداندا حابارسىز كەتىپ, جوق بولدى. ءبىر حات تا العان جوقپىز. قالاي ولگەنىن, قايدا ولگەنىن ەشكىم بىلمەيدى. اكەم ىزدەستىردى, بىراق ەشقانداي ناتيجە بولمادى. باسىر اعامنىڭ جانە اكەمنىڭ ايتۋىنشا, ءاليحان سول كەزدە دويبىدان رەسپۋبليكا چەمپيونى اتانعان كورىنەدى.
– عۇمار اتانىڭ ولىمىنە بايلانىستى ءارتۇرلى پىكىر ايتىلادى. ءسىزدىڭ پايىمداۋىڭىز قالاي؟
– عۇمار اتامىزدىڭ قالاي ولگەنىن, قاي جەردە, كىم ولتىرگەنىن مەن انىق بىلمەيمىن. اتامنىڭ ۇلكەن بالاسى باسىر اعامنان سۇراعانىمدا, بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەنى ەسىمدە: ≪اتاڭدى باندىلار دالادا كەلە جاتقاندا شاپقىلاپ, قىلىشپەن كەسكىلەپ ءولتىرىپتى. اتى اۋىلعا بوس قايتقان سوڭ اۋىلداستارى اقىننىڭ ءبىر پالەگە ۇشىراعانىن ءتۇسىنىپ, اۋىل بولىپ ىزدەپ شىققان, ءسويتىپ, كوپ كەشىكپەي ≪قۇنانشاپقان≫ دەگەن جەردەن دەنە قالدىقتارىن تاپقان≫. باسىر اعامنىڭ وسى سوزىنە سەنەمىن. زەرتتەۋشىلەردىڭ ءارتۇرلى پىكىرىن وقىدىم, مەنىڭشە دۇرىستىققا جاقىنى – اعامنىڭ ايتۋى.
– الگىندە كەڭەس ۇكىمەتى عۇمار قاراشتىڭ ءوزىن جانە شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋعا تىيىم سالعاندىعىن ايتتىڭىز. ونىڭ سالقىنى سىزگە تيگەن جوق پا؟
– قۇدايعا شۇكىر, مەن قۋعىنعا ۇشىراعان جوقپىن. بۇل اكەم بۇرحاننىڭ كورەگەندىگى مەن اقىلدىلىعىنىڭ ارقاسىندا دەپ ەسەپتەيمىن. كەزىندە بەلگىلى ادامداردى قۋدالاۋ باستالعانىن اكەم سەزىپ, تەز اۋىلعا كوشىپ, ورىستاردىڭ اراسىندا تۇرعان. پارتيا مۇشەلىگىن دە ساقتاعان. مۇمكىن, اكەمە قانداي دا ءبىر قىسىمشىلىق بولعان شىعار, ول جاعىنان مەن حابارسىزبىن. جالپى, ول تۇيىق ادام ەدى. بوس ءسوزدى جاراتپايتىن. اتامىز جايىندا سۇراعاندى دا ماقۇلدامايتىن. مەن ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتىندا ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ, مۇحتار اۋەزوۆ سياقتى تۇلعالارمەن بىرگە جۇمىس ىستەدىم. ولار عۇمار قاراشپەن تىلدەسىپ, بىرگە جۇرگەن, ءتىپتى, پرەزيديۋمدا بىرگە وتىرعان كەزدەرى بولعان. ايتسە دە ولار ماعان ≪سەنىڭ اتاڭمەن تانىسپىز≫ نەمەسە ≪بايقا, مىنانى ايتپا≫ دەپ ءتىس جارمادى. ال ديسسەرتاتسيا قورعاۋدىڭ الدىندا ماعان كىمدەردىڭ ەسىمىن اتاۋعا بولمايتىنى ەسكەرتىلدى. ولار – احمەت بايتۇرسىنوۆ, عۇمار قاراش باستاعان ۇلكەن ءتىزىم ەدى…
سولدان وڭعا قاراي: رابيعا سىزدىقوۆا, ماۋلەن بالاقاەۆ, عاينەددين مۇساباەۆ, نادەجدا قاراشەۆا, احمەت جۇبانوۆ, مۇحامەدجان قاراتاەۆ. الدا تۇرعان: نادەجدا قاراشەۆانىڭ قىزى – لولا.
– بۇرىن اتىن اتاۋعا تىيىم سالىنعانىمەن, بۇگىنگى ەركىندىك زامانىندا عۇمار قاراش ەڭبەكتەرىنىڭ زەرتتەلۋىنە كوڭىلىڭىز تولا ما, ءوزىڭىز بۇل ىسكە قانداي ۇلەس قوستىڭىز؟
– بۇگىندە عۇماردىڭ مۇراسى تولىق زەرتتەلدى دەۋگە بولمايتىن شىعار. سەبەبى, ءبىرتالاي جىل اتى اتالماي, شىعارمالارى جاريالانباي جۇرگەندە, ارينە, قازاقتىڭ كوبى ونى ۇمىتا باستادى. تەك قازىر كوزقاراس وزگەرگەننەن كەيىن شىعارمالارى جارىق كورە باستادى. سولاردىڭ ىشىندە ءوزىم بىلەتىن جانە ماڭىزدىلارى – ىسمايىلوۆتىڭ اتامنىڭ ≪قۇقىقتىق پىكىرلەرىنە≫ قاتىستى قورعاعان ديسسەرتاتسياسى, باقتىلى ورمانوۆانىڭ ≪عۇمار قاراشتىڭ ءومىرى مەن ساياسي قىزمەتى≫ تاقىرىبىنداعى ديسسەرتاتسياسى. ال, قابيبوللا سىديىقوۆتىڭ ≪زامانا≫ دەگەن اتاۋمەن اتامنىڭ بىرنەشە ولەڭدەر جيناعىن توپتاستىرىپ شىعارۋى وتە قۋانىشتى بولدى. بۇل – راسىندا تۇڭعىش تۇشىمدى ەڭبەك. جاقىندا عانا ≪قازاقستان≫ اتاۋىمەن شىعارىلعان كىتاپ تا قۇندى دەپ ەسەپتەيمىن. ≪ايقاپ≫ جۋرنالىن زەرتتەپ جۇرگەن كەزدەن-اق ءباسپاسوز تاريحىندا ≪قازاقستان≫ گازەتىنىڭ ءرولى زور ەكەنىن بىلەتىنمىن. اتام وسى گازەتتى شىعارۋدى ۇيىمداستىرۋمەن قاتار كوپتەگەن وي-پىكىرلەرى مەن ولەڭدەرىن جاريالاعانى بەلگىلى. گازەتتىڭ اتاۋىن ≪قازاقستان≫ دەپ قويۋ باستاماسى دا – اتامنىڭ يدەياسى. سول سەبەپتى وسى گازەتتىڭ تولىق جيناق تۇرىندە شىعۋىنا وتە قۋانىشتىمىن. شەتەلدە ۇزاق ءجۇرىپ قالعاندىقتان, قازاقستانداعى باسقا زەرتتەۋ جۇمىستارىنان حابارسىزبىن.
عۇمار قاراشتى تانىتۋدا ءبىر كەمشىن تۇس بار. ول – بارلىق زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ قازاق تىلىندە جارىق كورۋى. تەك ماعاۋيننىڭ لەنينگرادتا باستىرعان ≪پوەتى كازاحستانا≫ جيناعى عانا ورىسشا شىقتى. ءوزىم ءدىن تاقىرىبىمەن تانىسپىن, ورىس جانە قازاق تىلدەرىن, جازبا ارابشانى دا قاجەتتى دەڭگەيدە بىلگەندىكتەن, اتام تۋرالى كىتاپ شىعارۋدى جوسپارلادىم.
وسىعان بايلانىستى بىلتىر ورىس تىلىندە ≪عۇمار قاراشەۆ≫ دەگەن اتاۋمەن شاعىن كىتاپ جارىققا شىقتى. وندا اتامنىڭ ءومىربايانى جانە كەيبىر شىعارمالارىنىڭ مازمۇنى قامتىلعان. مۇمكىندىگىنشە كەيبىر ولەڭدەرىن ورىسشاعا اۋداردىم. بۇل مەنىڭ اتامنىڭ الدىنداعى پارىزىم دەپ ەسەپتەيمىن.
– عۇمار قاراشتى زەرتتەۋ باعىتىندا سىزگە حابارلاسىپ, پىكىرىڭىزدى بىلۋشىلەر بار ما؟
– جوق, اتاما بايلانىستى وسىعان دەيىن ەشكىم كەلگەن جوق. بىراق قازاقستاننان مۇحتار اۋەزوۆكە قاتىستى دەرەكتى فيلم تۇسىرۋشىلەر كەلدى. سەبەبى, مەن اۋەزوۆپەن بىرگە جۇمىس ىستەگەنمىن. ءبىز حات جازىسىپ تۇردىق. ەڭ باستىسى, مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ولەر الدىندا جازعان سوڭعى حاتى ماعان ارنالعان بولاتىن.
مىنە, وسى حاتقا بايلانىستى عانا كەلدى.
– مۇحتار اۋەزوۆپەن جاقسى تانىس بولساڭىز, جازۋشىنىڭ اۋزىنان اتاڭىزعا قاتىستى قانداي دا ءبىر اڭگىمە ەستىدىڭىز بە؟
– الگىندە ايتتىم عوي, اتاممەن كەزىندە بىرگە جۇمىس ىستەگەن, جاقسى تانىس بولعان ادامدار ول تۋرالى ەشنارسە ايتپادى. اۋەزوۆ بىرگە بولدى, احمەت جۇبانوۆ تا وسى ۇيدە تالاي بولعان, ۇزاق اڭگىمەلەسەتىنبىز. نەگە ءتىس جارىپ ەشتەڭە ايتپاعاندىعىن ءالى تۇسىنبەيمىن. مۇمكىن, ماعان كەسىرى تيەر دەپ اياعان شىعار. مەن ≪ايقاپ≫ جۋرنالىنان اتامنىڭ شىعارمالارىن كەزدەستىردىم. بىراق, وسى جۋرنالدان ديسسەرتاتسيا قورعاعان كەزدە دە ەشكىم اتاما قاتىستى ءبىر سۇراق قويمادى. ايتكەنمەن, قورعاۋ وتە قىزىق بولدى. ول كەزدە جاسىم جيىرما جەتىدە. وتىزعا تارتا سۇراق قويىلدى. ماعان ≪ورىسشا ايتا بەر≫ دەگەن, بىراق مەن تەك قازاقشا ايتامىن دەپ بولمادىم.
– عۇمار قاراشتىڭ 1910-1912 جىلدارى شىعارعان «شايىر» جانە «كوكسىلدەر» قازاقتىڭ باتىرلار جىرى جيناقتارى نەمەسە باسقا دا شىعارمالارى مەن قولجازبالارى سىزدە ساقتالمادى ما؟
– باسىر اعامنىڭ ايتۋىنشا, باندىلار اتامىزدى ولتىرگەننەن كەيىن ونىڭ تۇرعان ءۇيىن ورتەپ, جەرمەن جەكسەن قىلىپتى. سونىڭ ىشىندە مۇمكىن كەيبىر قولجازبالارى دا ورتەنىپ كەتكەن بولار. كورشى-كولەمدەر ≪دالاعا قالماسىن≫ دەپ, كەي قاعازداردى جيناپ الىپتى. مۇمكىن, سولار ءبىر جەردەن شىعار. باسىر اعام ≪اكەمنىڭ ولەڭدەرى ءارى قاراپايىم, ءارى بارىنە تۇسىنىكتى, سوندىقتان دا قاراپايىم حالىق جاڭا ولەڭ شىعىسىمەن ءان رەتىندە ايتىپ جۇرەتىن≫ دەيتىن.
– ءوزىڭىز تىكەلەي ۇرپاعى رەتىندە اتاڭىزدىڭ ەڭبەگىن قانداي دەڭگەيدە باعالايسىز؟
– عالىم ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ: ≪عۇمار – ابايدان كەيىنگى داۋىردە, 20 عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق ادەبيەتىندە ىرگەلى ورىن الاتىن ءىرى كلاسسيك اقىن, قازاقتىڭ جازبا, كوركەم ادەبيەتىن دامىتۋدا, ادەبيەت ءتىلىن قالىپتاستىرۋدا عۇماردىڭ تاريحي ەڭبەگى ەرەكشە. عۇمار – ۇلكەن سۋرەتشى, شەبەر, كوركەم ءسوزدىڭ ۇستاسى≫ دەپ باعالاعان. وسى ءادىل باعا دەپ ەسەپتەيمىن جانە قۋاتتايمىن. اتامنىڭ مۇراسىن زەرتتەۋشىلەرگە العىسىمدى بىلدىرەمىن. اتامىز تۇتاس قازاق ەلىنىڭ ماقتانىشى بولسا, ول – بارشا ۇرپاقتارىنا ابىروي. ءوزىم ىشتەي ≪اتامدى ىزدەسە, تۋعان جەرىنەن ىزدەر≫ دەپ ۇمىتتەنەتىن ەدىم. مىنە, وزدەرىڭ مەنى تاۋىپ, حابارلاسىپ, ەندى اياقتاي كەلىپ وتىرسىزدار. كوپ راحمەت!
– مازمۇندى اڭگىمەڭىز ءۇشىن سىزگە دە كوپ-كوپ راحمەت! امان بولىڭىز, نادەجدا اپا!
سۇحباتتاسقان جانتاس سافۋللين,
ورال-ماسكەۋ-استانا
