قۇس ۇشار بيىكتىكپەن تالاسقان قالا عيماراتتارىنىڭ قابىرعالارىندا ءوز شارۋاسىن تىندىرىپ جۇرگەن «ورمەكشى ادامداردى» ءبىر ەمەس, بىرنەشە رەت كورگەن بولارسىز؟ سول كورىنىستى ەلەمەي, بەي-جاي ءوتىپ كەتكەنىڭىزگە سەنبەيمىن. ءسال بولسا دا كىدىرىپ, الگىلەرگە قارايسىز. ساناۋلى عانا سەكۋندتا سان ءتۇرلى وي كەلەدى. بەيتانىس ادامداردىڭ ومىرىنە الاڭدايسىز, ەرلىگىن مويىندايسىز, باسىن قاتەرگە تىككەن جۇرەك جۇتقاندارعا تامساناسىز. ءتىپتى, سول مەزەتتە فوتوعا شىرت ەتكىزىپ تە ۇلگەرەسىز. راس قوي؟ ويتكەنى, جەردە تۇرىپ-اق, باسىڭىزدى شالقايتىپ, بيىك عيماراتقا كوز تاستاعاندا, تىنىسىڭىز تارىلىپ, تىزەڭىز دىرىلدەپ كەتەدى. قورقىنىشپەن بەتپە-بەت كەلىپ, ۇرەيدى جەڭە بىلگەن الپينيستەر ءۇشىن بۇنىڭ ءبارى قالىپتى.
ءوندىرىس الپينيستەرى جۇرگەن 8-قاباتقا كوتەرىلدىك. ءيا, «سونشالىقتى بيىك ەمەس» دەپ مەن دە ويلادىم. ءتىپتى, جىپتەن ۇستاپ, توبەدەن تومەنگە ورمەلەيتىنىمدى ەلەستەتتىم دە. الايدا, جوعارىدان قاراعان بويدا جون ارقام شىمىرلاپ, باسىم اينالىپ, ول ويىمنان تەز اينىدىم. ءتىپتى, ءبىزدى ەرتە كەلگەن كۇزەتشى قۇلاپ كەتپەسىن دەپ تىزەدەن كەلەتىن قورشاۋعا ەڭكەيە سۇيەنىپ, جۇمىس ۇستىندەگى الپينيستەردى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جۇرگەن ءفوتوتىلشىمىزدىڭ كۇرتەسىنەن مىعىمداپ ۇستاپ تۇردى. «بيىكتىك تومەنگە تارتادى, جاقىنداما!» دەپ قاۋىپتەنە سويلەدى.
شاتىردان تۇسكەننەن گورى, دايىندىعى كوبىرەك ۋاقىت الادى ەكەن. ارقاندى بايلايتىن تىرەك نۇكتەسىن تابۋ كەرەك. ونى ارنايى مەتالل كارابينمەن تىرەيدى. نەگىزگى ارقان – ءالپينيستىڭ وزىندە, ەكىنشىسى – ساقتىق ءۇشىن جانىندا تۇرادى. ال, وتىرعىشتى وزدەرىنە ىڭعايلى ەتىپ قولدان جاسايدى. ورىندايتىن جۇمىسىنا بايلانىستى سۋ قۇيىلعان شەلەگى, تەرەزە جۋعىش زاتتارى دەگەندەي كەرەك-جاراعىن دا تاستامايدى. ەڭ باستىسى, قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىنەن ءمۇلت كەتۋگە بولمايدى – ومىرىڭمەن جاۋاپ بەرەسىڭ. سودان سوڭ اسىقپاي شيراق قيمىلداپ, ۇقىپتى قوزعالۋ كەرەك.
بەسىنشى سىنىپتان باستاپ الپينيزم سپورتىمەن اينالىسىپ جۇرگەن ساشا كەزىندە شىمكەنت قالاسىنداعى جاس تۋريستەر ستانساسىندا تاۋ ءتۋريزمى تەحنيكاسىن مەڭگەرگەن. «الپينيزم – ءحوببيىم. دەنەم سىپتىعىرداي, ويتكەنى, بۇل جۇمىس ارتىق سالماقتى كوتەرمەيدى. سونداي-اق, ەڭبەكاقىمىز دا قالتامىزدى جۇدەتپەيدى. ايىنا كەم دەگەندە 300 مىڭ تەڭگە تۇسەدى. 1 ميلليونعا دەيىن تابىس تاباتىن كەزدەرىمىز دە بار. بارلىعى تاپسىرىس سانى مەن قيىندىعىنا بايلانىستى» دەيدى ول. كوكتەم, جاز بەن كۇزدە بۇل قىزمەت تۇرىنە سۇرانىس جوعارى, قىستا دا قۇر وتىرماي, جاڭا جىلدىق ءتۇرلى-ءتۇستى شامداردى, بەزەندىرۋلەردى ورناتادى, باننەر ىلەدى.
ازىرگە استانادا وندىرىستىك الپينيزم بويىنشا تەحنيكالىق ۇجىمدى ىرىكتەپ, وقىتىپ, قايتا دايارلايتىن جالعىز «PromAlp.kz» كومپانياسى عانا بار. ولار قر ءىىم توتەنشە جاعدايلار كوميتەتىنىڭ اككرەديتاتسياسىنان وتكەن. اتالمىش كومپانيانىڭ تەحنيكالىق ديرەكتورى ارمان حاسەنوۆتىڭ ايتۋىنشا, الپينيزمگە كەلەتىندەردىڭ دەنى – جاستار. ولاردى ءبىر جاعىنان جالاقى, ەكىنشى جاعىنان ەكسترەمالدى سپورت قىزىقتىرادى. جۇمىسقا كامەلەت جاسىنا تولعاندار عانا الىنادى. جاڭادان كەلۋشىلەر جارتى جىل سىناق مەرزىمىنەن وتەدى. نەگىزىنەن, وقىتۋ قىسقى ماۋسىمدا جۇرگىزىلەدى. وزدەرىنە بولىنگەن جەتەكشىلەرى ولاردى ءىستىڭ قىر-سىرىنا ۇيرەتەدى. بىلگەن-تۇيگەنىن ءىس جۇزىندە دالەلدەسە, ءوندىرىس ءالپينيسىنىڭ ارنايى اتتەستاتىنا قول جەتكىزەدى.
–18 جاسىمنان باستاپ بيىكتىكتە جۇمىس جاسايمىن. استاناعا كەلگەندە العاش شىققان عيماراتىم – «تۋريست» (قازىرگى «اباي») اتالاتىن قوناق ءۇيى ەدى. ەڭ بيىك عيمارات سول بولاتىن. كەيىننەن «ينتەركونتينەنتال» سالىندى. استانامىز جىلدام قارقىنمەن ءوستى. قۇرىلىس دامىعان سايىن, ماماندىعىمىزدىڭ قاجەتتىلىگى دە ارتا باستادى, – دەيدى ارمان. ال, الەكساندر «ارقاندا ورمەلەي الۋىڭ ماڭىزدى ەمەس, ماڭىزدىسى – سول ارقاندا ءىلىنىپ تۇرىپ, كەز كەلگەن جۇمىستى اتقارا الۋىڭدا. ءبىز كلينينگ قىزمەتشىسى رەتىندە سىرتقى تازالىقتى ساقتاپ قانا قويماي, قابىرعانى بويايمىز, قىمتايمىز, ساۋلەت ورىندارىن جوندەۋدەن وتكىزەمىز, مونتاجدايمىز, اينەك ورناتامىز, شاتىردى قار مەن قاتقان مۇزدان تازالايمىز. وسىلاردى ورىنداۋعا تەحنيكانىڭ مۇمكىندىگى جوق, ال ءبىزدىڭ قولىمىز دا, باتىلىمىز دا جەتەدى» دەپ وندىرىستىك ءالپينيزمنىڭ ءمانىسىن اشىپ بەردى.
استاناداعى ساۋلەت عيماراتتارىنىڭ قايسىسى كلينينگ, ياعني, تازالىق جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە ەڭ كوپ ۋاقىت الاتىنىن دا بىلدىك. ءار ۇلكەن عيمارات جىلىنا ەكى رەت تازالانادى. ارماننىڭ ايتۋىنشا, «حانشاتىر» ويىن-ساۋىق ورتالىعىن تازالاۋعا ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت كەتتى. وعان 25 ادام جۇمىلدىرىلعان ەكەن. ال, «بايتەرەك» مونۋمەنتىنىڭ كلينينگى شامامەن 8-10 كۇندە اياقتالادى. «قازاقستان تەمىر جولى» عيماراتىنىڭ سىرتىن تازالاۋعا دا 10 كۇن كەرەك. ال قالا بويىنشا ەڭ بيىك عيماراتتىڭ بىرىنەن سانالاتىن – 201 مەترلىك «گاۋھارتاس» كەشەنىنىڭ كلينينگى 3-4 اپتاعا سوزىلادى. «ۇيرەنىپ العانىم سونشا, بيىكتىكتە ەش قالتىرامايمىن. بىراق, وسى «گاۋھارتاستا» جۇمىس ىستەگەن وزىمە قاتتى ۇنايدى. كادىمگىدەي ادرەنالين الامىن» دەپ ايتا كەلە ساشا استاناداعى «ابۋ-دابي پلازانىڭ» سالىنۋىن اسىعا كۇتىپ جۇرگەنىن دە جاسىرمادى.
ايتپاقشى, جۇمىستى باستاماس بۇرىن مەنەدجەر عيماراتتى تولىقتاي زەرتتەپ, شارۋانىڭ قانشالىقتى قيىندىعىن ەسەپتەيدى. قازىرگى باعا بويىنشا كلينينگ ءاربىر شارشى مەتر ءۇشىن 450 تەڭگەنى قۇرايدى ەكەن. «كۇتپەگەن وقيعالار ءجيى ورىن الا ما؟» دەگەن سۇراعىما تەحنيكالىق ديرەكتور بىلايشا جاۋاپ بەردى:
– الپينيستەردىڭ ءومىرى اۋا-رايىمەن تىكەلەي بايلانىستى. بەكىتىلگەن ستاندارتقا ساي كەلمەيتىن جەل تۇرسا, جۇمىس جاساۋعا رۇقسات بەرمەيمىز. بىراق, ويلاماعان جەردەن اۋا-رايى كۇرت وزگەرىپ, قاتتى جەل سوعىپ كەتەتىن كەزدەر دە بولادى. وندايدا جەل الپينيستەردى ارى-بەرى ىرعاي باستايدى, اسىقپاي جەرگە ءتۇسىپ, جۇمىستى توقتاتا قويامىز.
كاسىبى قاۋىپتى بولسا دا, ولار ارقاشان بيىكتە جۇرۋگە ۇيرەنگەن. جۇمىستان شارشاپ, جالىعۋ دا بايقالمايدى. ارقايسىسى ءوز ماماندىعىن سۇيەدى, ءار ىسىنە قۇلشىنا كىرىسەدى. جازۋدىڭ باسىنا قايتا ورالساڭىز, «بيىكتىك تومەنگە تارتادى, جاقىنداما!» دەگەن كۇزەتشىنىڭ ەسكەرتۋىن وقيسىز.
سونداعى ءالپينيستىڭ جاۋابى ويلاندىرادى:
«تومەنگە تارتاتىن – بيىكتىك ەمەس, ادامنىڭ قورقىنىشى عانا. تەپە-تەڭدىك ساقتاپ, جيناقتالا ءبىلۋ كەرەك»…
ءمادينا جاقىپ
