ەستەرىڭىزدە بولسا, گازەتىمىزدىڭ وتكەن ساندارىنىڭ بىرىندە ءوندىرىس الپينيستەرى جايلى جازعان بولاتىنبىز. استانادا جازۋىمىزعا ارقاۋ بولار تاعى قانداي «ورمەكشى ادامدار» بار ەكەنىن ءارى-بەرى ويلادىق. ءبىز ويلاعاننان دا كوپ بولىپ شىقتى. وزدەرىن بايقاماساق تا, كوككە ورلەگەن كولىگىن كۇن سايىن كورەمىز. كەيدە, ءتىپتى, كوشەدە اياڭداپ كەلە جاتساق, توبەمىزدەن ءتونىپ تۇرادى. تۇرىپ جاتقان ۇيلەرىمىزدىڭ اراسىندا ورىن تاباتىن ساپ-سارى سول كەرىك تەحنيكانىڭ ۇرەيىمىزدى ۇشىراتىنى تاعى بار. باسىمىزعا ءتۇسىپ كەتپەسە ەكەن دەپ تىلەيمىز. ۇزىن ۇشى ءۇيىمىزدىڭ بۇيىرىنە كىرىپ كەتە مە دەپ قورقامىز. سەسكەنەتىن ءجونىمىز بار, ارينە. بىراق, وسىناۋ ۇلكەن تەحنيكانىڭ ءار قيمىلىن ادام قاۋىپسىزدىگىن اركەز ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىن بىلىكتى كرانشىلار عانا باسقاراتىنىن بىلەسىز بە؟ ءبىز قالا ۇستىنەن قارايتىن كرانشىلاردىڭ جۇمىسىمەن تانىسۋ ءۇشىن استاناداعى قۇرىلىس اۋماقتارىن ارالاۋعا شىققان ەدىك…
تەمىر ءتارتىپ قورشاۋدان اسىرمادى
ەڭ الدىمەن, جۇمىس اۋماعىنا كىرۋگە رۇقسات الۋ ماقساتىمەن بىرنەشە قۇرىلىس كومپانيالارىمەن بايلانىسقا شىقتىق. الايدا, باسشىلىق تاراپىنان «بوتەن كىسىلەردى كىرگىزە المايمىز. ءتارتىپ سونداي!» دەگەن جاۋاپ ەستىدىك تە, «ءبىر ءجونى بولار, بارا كورە جاتارمىز» دەپ جولعا شىعۋدى ءجون دەپ بىلدىك. قايسىسى بولسا دا, قۇرىلىس اۋماعى تۇگەلىمەن ادام بويىنان بيىكتەۋ قاپتالمەن قورشالعان ەكەن. كۇزەتشىلەر باسشىلارىنا راتسيامەن كەلگەنىمىزدى بايانداپ, بۇيىمتايىمىزدى تۇسىندىرسە دە, ءۇزىلدى-كەسىلدى ايتىلعان «جوق, كىرگىزبەڭدەر!» دەگەن كەلتە جاۋاپ ەستىلە بەردى. قورشاۋدىڭ ار جاعىندا قايناعان تىرلىك. بوس جۇرگەن ادام كورمەيسىڭ. «ءابۋ-دابي پلازانىڭ» قۇرىلىس اۋماعىندا قاز-قاتار تىزىلگەن قانشاما كراننىڭ توبەسىنە قاراي بەردىك. ولاردىڭ سانى وننان اساتىنى انىق. ءبىزدى ىشكە كىرگىزىپ جاتقاننىڭ وزىندە جۇمىس ۋاقىتىندا ولاردى نەگىزگى شارۋالارىنان الاڭداتۋ ىڭعايسىز كورىندى. ويتكەنى, كىم-كىمنىڭ بولسا دا, جۋرناليست كەلدى دەپ كراندى توقتاتىپ قويۋى تۇگىلى, كرانشىلاردىڭ بىزگە ەڭكەيىپ قاراۋعا دا مۇرشاسى جوق-تىن. بىراق, ماسەلە باسقادا.
كۇزەتشىنىڭ ايتۋىنشا, اۋماققا رۇقسات كارتاسى بار جۇمىسكەرلەر عانا كىرگىزىلەدى. «بوگدە ادامداردى ماڭىنا دا جولاتپايمىز. جازاتايىم جاعدايعا تاپ بولساڭدار, قايتەمىز؟! سوندىقتان قاۋىپتى جەردىڭ قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاۋعا مىندەتتىمىز» دەدى ول. ءيا, ءدال سولاي. ءاۋ باستا ورىندايمىز دەپ كەلگەن ءىسىمىز ونبەسە دە, قۇرىلىستىڭ تەمىردەي تارتىبىنە ريزا بولىپ قالدىق.
كراننان تۇسكەن كۇنسۇلۋ
ءبىراز بولىگى پايدالانۋعا بەرىلگەن. الايدا, سالىنىپ جاتقان ۇيلەر دە بار. قىسقاسى, «جاعالاۋ-3» تۇرعىن ءۇي كەشەنىن جاعالاپ ءجۇرمىز. ءبىر امالىن تاپقانداي بولدىق. ءۇمىتىمىز – جۇمىس ۋاقىتى اياقتالعاندا, كرانشىنى ەسىك الدىندا كۇتىپ الىپ, سۇحباتقا تارتۋ.
ءبىر ۋاقىتتا ءوزىن داۋرەن دەپ تانىستىرعان پروراب كەلگەن جايىمىزدى ءبىلىپ, شامالىدان سوڭ ورتا بويلى, جارقىن ءجۇزدى ءبىر ايەلدى ەرتىپ كەلدى.
– تانىس بولىڭىزدار, اناۋ جەردەگى ە-ە-ەڭ بيىك كراننىڭ كرانشىسى – كۇنسۇلۋ, – دەدى…
كەنتاۋ قالاسىنداعى №16 ورتا كاسىپتىك-تەحنيكالىق ۋچيليششەدە ءبىلىم العان كۇنسۇلۋ قىستاۋباەۆانىڭ ەڭبەك جولى بەتون زاۋىتىنداعى كوپىرلى كراندى باسقارۋدان باستالادى. ول كەزدە كۇنسۇلۋ نەبارى ون سەگىز جاستا ەكەن. ال, استاناعا قونىس اۋدارعانىنا 15 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. «كوپىرلى كران اسا بيىك ەمەس, ونى جۇرگىزۋ جەڭىلىرەك. سوندىقتان 2006 جىلى استانادا مۇنارالى كراندى باسقارۋ بويىنشا ءبىر ايلىق كۋرستى وقۋىما تۋرا كەلدى. العاشقى كۇننەن-اق قۇرىلىستاعى ەر ادامدار جۇمىستى الىپ كەتە الاتىنىما كۇدىكپەن قاراپ, «ايەل ادامعا بۇل كاسىپ جاراسپايدى, تەككە جۇرگەنشە, وزىڭە لايىق ىسپەن اينالىس» دەگەندەي نەشە ءتۇرلى سوزدەر ايتقاندا, كوز جاسىما ەرىك بەرەتىنمىن. اينالامداعىلاردىڭ سەنىمسىزدىگى نامىسىما ءتيىپ, جىگەرىمدى قامشىلادى. باستاعانىمدى تاستاماي, كرانشى بولۋ مەنىڭ دە قولىمنان كەلەتىنىن دالەلدەگىم كەلدى. اينالدىرعان 4 كۇندە ۇيرەنىپ الدىم. بۇل جۇمىستا ەركەكتەردەن دە كەم تۇسپەيتىنىمە كوزدەرى جەتتى» دەيدى كۇنسۇلۋ وتكەنىن ماقتانىشپەن ەسكە الىپ.
ونىڭ ايتۋىنشا, كرانشى جۇمىسى سوناۋ بيىكتەگى جۇرگىزۋشى ورىندىعىنا وتىرىپ الۋمەن شەكتەلمەيدى. كرانعا ورمەلەپ شىعۋ – جۇمىستىڭ باسى عانا.
– مەنىمەن بىرگە وقىعانداردىڭ ءبىرازى كراننىڭ جارتىسىنا دەيىن عانا كوتەرىلىپ, ارى قاراي اياقتارى جۇرمەي قالاتىن. ءيا, وڭاي ەمەس, العاشىندا اسقازانىڭ اۋىرادى, باسىڭ اينالىپ, تۇلا بويىڭدى قورقىنىش بيلەپ, ءدىر-ءدىر ەتەسىڭ. ونىمەن قوسا, جەل اسەرىنەن كراننىڭ دا ءسال-ءپال تەربەلىپ قوزعالعانىن قوسىڭىز. ءبارىن جەڭە ءبىلۋ ادامنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە بايلانىستى. بىراق, ناعىز قيىندىق كابينادا باستالادى…
باتىلدىق پەن قورقىنىش. ەكەۋى دە كرانشىلارعا ءتان سەزىم دەپ ويلادىم. الىپ كولىكتى تىزگىندەگەن ساتتەن جۇمىس اياقتالعانعا دەيىن كرانشى قۇرىلىس اۋماعىندا جۇرگەن ادامداردىڭ ءومىرى ءۇشىن قورقادى. ياعني, بۇل ويدى جان-جاققا شاشىراتپايتىن سەرگەك سەزىم بولسا كەرەك. «جيناقى وتىرامىز, ءار ءىستى مۇقيات جاسايمىز, اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايمىز. باسقاشا مۇمكىن ەمەس. ءمۇلت كەتسەڭ, نە كراندى قۇلاتاسىڭ, نە ادامدى ولتىرەسىڭ. ءبىزدىڭ جۇمىس قاتەلىكتى كەشىرمەيدى» دەگەن كۇنسۇلۋ ءوزىن تەحنيكامەن ءبىر سەزىنگەندەر عانا جاقسى جۇمىسشى بولا الادى دەگەن ويدا. مىسالى, جۇرگىزۋشى كولىگىنىڭ قاي جەرى «اۋىرىپ تۇرعانىن» قالاي بىلسە, كرانشىلار دا موتورىنا قۇلاق ءتۇرىپ, قالىپتى دىبىسىنىڭ وزگەرۋىنەن ءبىر اقاۋ بارىن سەزەدى. وندايدا جۇمىستى توقتاتىپ, تەحنيكانى مەحانيكتەرگە تەكسەرتەدى ەكەن.
كرانشى جۇمىسىنان ءبىر ۇزىك سىر
جۇمىسقا كەلە سالىپ, كرانشى اۋىسىمنان شىققان ارىپتەسى تاپسىرعان كراندى جارتى ساعات بويى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن مەحانيكتەرمەن بىرگە تەكسەرەدى. تەكسەرۋ ناتيجەسىن ارنايى جۋرنالعا تىركەپ جازادى. ونى قۇرىلىس جۇمىسىنىڭ باسشىسى – پروراب ءبىر شولىپ, جۇمىسقا كىرىسۋگە رۇقسات بەرەدى. سودان كەيىن عانا كران باسپالداعىمەن بيىكتەگى كابيناعا ورمەلەپ شىعادى. قازىر كۇنسۇلۋ 15-قاباتتىڭ قۇرىلىسىنا ارالاسۋدا. ياعني, شامامەن 50 مەتر بيىكتىكتە وتىرادى. كرانشى كۇنسۇلۋدىڭ ايتۋىنشا, 6,8,10 توننالىق كۇشى بار «كب-403, 405, 408» cياقتى رەسەيلىك كراندار جانە 6 توننالىق جۇك كوتەرەتىن «Zoomlion» سەكىلدى قىتاي كراندارى بولادى. قىتايدا شىعارىلعاننىڭ تەمىرى تىم جۇقا كەلەتىندىكتەن, اۋا تەمپەراتۋراسى 25 گرادۋستان تومەندەگەندە, جۇمىستى توقتاتۋ كەرەك, ال رەسەيلىك كراندار 30 گرادۋس ايازعا دا شىداي بەرەدى. سوندىقتان اياز كۇشەيگەندە, امالسىز دەمالامىز. سونداي-اق, كران كابيناسىندا جەل جىلدامدىعىن ولشەيتىن انەمومەتر قۇرالى ورناتىلعان. جەل جىلدامدىعى 11م/س-كە جەتسە, كابينا ىشىندە دابىل وينايدى.
كرانشى كوزىنىڭ كورۋى جاقسى, دالدىگى مىقتى بولۋى كەرەك. «قاشىڭدار, مەن جۇك تۇسىرەمىن» دەي المايمىز عوي. سوندىقتان ەشكىمگە زاقىم كەلمەيتىندەي جەرگە ورنالاستىرۋدى كوزبەن ولشەيمىز. سوندايدا فيزيكا, گەومەتريادان العان ءبىلىمىڭ كومەكشى بولادى» دەيدى كرانشى اپاي.
جالاقىسىنا كەلەر بولساق, ءار قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ ەسەپتەۋى ارقالاي. كوپ جەردە جالاقى ساعاتپەن ولشەنەدى. كۇنسۇلۋ جالاقىسىن جاسىرمادى. «ساعاتىنا – 854 تەڭگە, ال, ايلىق تابىسىمىز ورتا ەسەپپەن 150 مىڭ, كەيدە 190-200 مىڭعا دا جەتىپ جاتادى. ءبارى دە ۇنايدى, جانىما جايلى.
جۇمىسقا قۋانىپ بارامىن. ۇستىنە شىعىپ السام بولدى, وسى جۇمىستان ارتىعى بولماي قالادى. ءبارى دە الاقانداعىداي كورىنەدى.
قالا ۇستىنەن قاراعان ۇنايدى. ويتكەنى, ءبىز – ونىڭ ءوسۋىنىڭ, وركەندەۋىنىڭ شىن مانىندەگى فيزيكالىق قارقىنىن باقىلاي الاتىن باقىتتى جاندارمىز» دەپ اياقتادى اڭگىمەسىن كەيىپكەرىمىز.
P.S.
قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى بويىنشا قۇرىلىسقا جاقىنداي المادىق. سول سەبەپتى, كۇنسۇلۋدان ارنايى وقىرماندار ءۇشىن بيىكتىكتەن سەلفي جاساۋىن سۇراعان ەدىك…
ءمادينا جاقىپ
