«ەلىمىز كەيدە ماعان اشىق-شاشىق قورا سەكىلدى كورىنەدى.قالاعانى كىرەدى, قالاعانى شىعادى…» دەگەندى ەستىدىك جۋىردا. ارينە, ەل ءىشى بولعان سوڭ, جان-جاققا الاڭداي, ابايلاي قارايتىنى راس. قاجەت. ءجون-اق. جىل ون ەكى ايىمىزدا شەكارا قىزمەتىنە قاتىستى ەكى بىردەي قارالى كۇن جاريالانعانى ويلانتپاي قويمايدى. الايدا ەلدىڭ ەلدىگىن ەسكەرگەن ەرلەر قامسىز قالماس. وعان سەنەمىز. سەنگەندىكتەن, بۇگىن العاش رەت وتان قورعاۋشىلار مەرەكەسىن اتاپ وتكەلى وتىرمىز.
وتان دەگەن نە ءوزى الدە كىم؟ قورعاۋشى شە؟
«…قۇداي دەگەن كىم دەسە, وتان دەر ەم» دەگەن مۇقاعالي اقىن. قازىرگى قىپ-قىزىل ءدىنشىل دۇنيە بۇل توڭىرەكتە الەن-پالەن داۋ ايتىپ كورەر, بالكىم. بىراق وتان – قۇداي! قۇدايدىڭ بەرگەنى!
ونى قورعايتىنى نەسى؟ ويتكەنى… «وتان وتتان دا ىستىق» – قاشان ەكەنى قايدام, قادىرىن ۇققانىمىز ءبىر بۇگىن ەمەس.
ال ونى كىم قالاي قورعاپ ءجۇر؟
جاۋاپ ىزدەگەنسىپ قيىر جەردى شيىرلاپ شابا بەرۋگە بولار. بىراق تەرىپ-تەرىپ تەزيستەپ قانا قايىرايىق:
– ءوز باسىمدى ورتا مەكتەپتەردە ەركەك كىندىك مۇعالىم ازدىعى, ازايىپ كەتكەندىگى ءجيى مازالايدى. قازىرگى وقۋشىنىڭ تاقتا الدىندا شاپالاق ءدامىن سەزبەيتىنى, سەزە قالسا, تىراعايلاپ اكە-شەشەسىنە جۇگىرەرى جىنىڭدى كەلتىرەدى. بەسىنشى سىنىپتىڭ باس كەزى بولسا كەرەك, سۇيىكتى مۇعالىمىم «جەگىزگەن» ساقينانىڭ جارقىلى كوز الدىمدا. سونى ءالى ىشتەي ماقتان تۇتام. جەكە جەتىستىگىم رەتىندە قۇرمەتپەن ويعا الىپ قويام.
ءدال بۇگىن مۇنداي «ۇلگىلى» شاكىرتتەر بارىنا كۇمانىم كامىل;
– بىزدە شەت ەلگە «ءبىلىم قۋىپ بارعان» بالانىڭ لايىقتىعى قانشالىقتى؟ ايدىڭ, كۇننىڭ امانىندا اۋىل-ەلدە وتىرىپ اپ اينالاڭنىڭ تىنىشتىعىنا, ار-ۇياتىنا الاڭدايسىڭ. ال مەملەكەت قارجىسىنا شەكارا اسىپ, اتتاپ باسقانداردىڭ كوبىنىڭ مورالدىق قۇندىلىعى سىن كوتەرە مە؟ ولار اينالاسى, اۋىل-ەلىنىڭ ايناسىنداي قابىلداۋعا تۇرا ما؟ سۇراعىمىز شىعىستانۋشى عالىم بوقاشتىڭ جاقىندا «قازاق ادەبيەتىندە» جاريالانعان «لوندوندا وقىپ ءجۇر» ماقالاسىمەن تىعىندالار دەيمىن;
– وتان – مەملەكەت. ونى قورعاۋ – مەملەكەتشىلدىك. ءار ءىرىلى-ۇساقتى ءىسىڭ, ويىڭ وسىناۋ اينالايىن «وتتان ىستىعىڭنىڭ» قامىنا قايشىلاسپاۋى, ودان اسسا, مۇددەسىن بەركىتە بەرۋى كەرەك-اق. بىراق كەيدە «ماحروۆىي ناتسيوناليزم» دەگەن بەيشارالىقتى اڭعارىپ قالاتىنىمىز – شىندىق. مۇنىڭ ولشەمى – «ارتىق قىلام دەپ, تىرتىق قىلۋ». ياعني, «وتان قورعاۋ» ۇعىمىنا «وتان قورلاۋ» تۇسىنىگى جاقىنداۋ جۇرەتىنى ىقتياتتىلىقتى قاجەتسىنەدى.
وتان قارۋمەن عانا قورعالمايدى. ءومىردىڭ ءوز زاڭى كورسەتەردەي, قورعانىس ءتۇرى سان-الۋان. ءبىرىنىڭ ناتيجەسى اسا شۇعىل بىلىنەر, ءبىرى – ستراتەگيالىق, «اسىقپاس اربامەن قويان قۋعانداي». قىسقاسى, ءبارىمىز دە – وتان قورعاۋشىمىز. ونىڭ العىشارتى – ىڭگالاپ دۇنيە ەسىگىن اشۋىمىز. ودان كەيىنگىسى – وزىڭە امانات.
«وتباسى – شاعىن مەملەكەت». مەملەكەت – الىپ وتباسى.
حالقىمىزدا «وت» ءسوزىنىڭ ماعىناسى كەڭ دە, تەرەڭ دە. ەسىك پەن ءتور اراسىنداعى اۋلەتتى دە, ەتەك پەن ءتوس اراسىنداعى جاسىل جازيراڭدى دا قامتي الادى. ەندەشە, وتان وتتان باستالادى. ونى قورعاۋ, قورلاتپاۋ جولىندا, ماحامبەتشە قايتارساق:
«قابىرعاسىن قاۋساتىپ,
ءبىر-بىرىندەپ سوكسە دە,
قاباعىن شىتپاس ەر كەرەك
ءبىزدىڭ بۇيتكەن بۇل ىسكە».
ەربولات قامەن,
ermen@astana-akshamy.kz
