1997 جىلدىڭ مامىر ايى. مەنىڭ پارلامەنت سەناتىنىڭ اپپاراتىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن كەزىم. نەگىزگى مىندەتىمىز دەپۋتاتتاردىڭ جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋ. ونىڭ ىشىندە ءىس قاعازدارىنىڭ قازاق تىلىندە جۇرگىزىلۋىنە قولعابىس جاساۋ. بۇرىندارى جۋرناليست رەتىندە ەركىن ءجۇرىپ-تۇرىپ ۇيرەنگەن ادامنىڭ مۇنداعى رەسمي قارىم-قاتىناسقا, قيمىل-قوزعالىسىڭدا دا, سويلەگەن سوزىڭدە دە شالت كەتىپ, شاشاۋ شىقپاۋعا داعدىلانۋ قيىنعا سوعادى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە باسشىلارىمىز دەپۋتاتتار الدىندا ادەپ ساقتاۋدى, ولارعا جەكە شارۋاسىن ايتىپ مازالايتىنداردىڭ جازاعا تارتىلاتىنىن ايتىپ, قورقىتىپ, ۇركىتىپ تاستاعان. سوندىقتان بەرىلگەن تاپسىرمانى ورىنداۋدان ارىگە بارمايمىز.
كۇندەردىڭ كۇنىندە وسى ءۇردىس بۇزىلدى. رەداكتسيالىق-باسپا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولات بوداۋباي مەنى شاقىرىپ الىپ:
– ايماقتىق دامۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى, دەپۋتات ومىرزاق وزعانباي دەگەن اعاڭا بارىپ جولىق. ءماتىندى ورىس تىلىنەن قازاق تىلىنە اۋدارۋعا قاتىستى ءبىر شارۋاسى بار ەكەن. قولعابىس جاسا, – دەدى.
دەپۋتاتتاردىڭ ءبارىن سىرتىنان بىلەتىن بولعاندىقتان, بۇل كىسىنى دە تانيمىن. سۇڭعاق بويلى, قوڭىرقاي ءجۇزى ۇنەمى كۇلىمدەپ جۇرەتىن, بەتىنەن يمانى توگىلىپ تۇراتىن ادام. ءومىربايانىنان دا حاباردارمىن. سەبەبى كادر ءبولىمى دەپۋتاتتاردىڭ ورىسشا جازىلعان ءومىرباياندارىن بىزگە اۋدارتىپ, ءىس قاعازدارىنا قاتتاپ قويادى. سودان بىلەتىنىم, ءبىر پاراق قاعازعا قاتتالعان تاق-تۇق دەرەكتەردەن-اق ماڭعىستاۋدىڭ ماڭ دالاسىندا تۋىپ وسكەن ومىرزاق اعانىڭ بۇلتارىسى مەن بۇرالاڭى كوپ ومىردەگى قيلى تاعدىرىن انىق اڭعارۋعا بولادى.
ورتا مەكتەپتى تۇركىمەنستاندا بىتىرگەن. اكەسى بۇل قىرقىنان شىعار شىقپاستا ۇلى وتان سوعىسىنا اتتانىپ, وتان قورعاۋ جولىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان. اناسى جالعىز ۇلىن ادام قاتارىنا قوسۋ جولىندا ءومىردىڭ بار قيىندىعىن باستان كەشە ءجۇرىپ ەڭبەك ەتكەن. تۋعان جەردى تاستاپ, تۇركىمەنستان اسۋىنا دا اۋمالى-توكپەلى زامان جەلى سەبەپ بولسا كەرەك.
ءبىز قازىر بالالىق شاق – بال داۋرەن دەپ اتايتىن كەزەڭ ومىرزاق اعا ءۇشىن اناۋ ايتقانداي قىزىققا تولى بولماعانى, كەرىسىنشە, سوعىس كەزىندەگى, سوعىستان كەيىنگى اۋىر تۇرمىس تاۋقىمەتى, جوق-جىتىك, جاۋتاڭ كوز تىرشىلىك بالالىقتى ۇمىتتىرىپ, تىربانىپ تىرلىك ىستەپ, ءتىرى قالىپ, ارپالىسىپ العا ۇمتىلۋ ارەكەتىمەن وتكەنى ءومىربايان جولدارىنان انىق بايقالادى.
تىرشىلىكتىڭ وسىنداي تار جول, تايعاق كەشۋلەرىنە قاراماستان, ومىرزاق اعانىڭ بالاڭ كەزىنەن زەرەك, وزىنە تالاپ قويعىش, وقۋعا ىنتالى بولعانى اڭعارىلادى. ورتا مەكتەپتى التىن مەدالمەن ءبىتىرۋى وسىنىڭ دالەلى ەمەس پە. اتتەڭ ءبىر جاعىنان تاپشىلىق, ءبىر جاعىنان اياۋلى اناسىن جالعىز قالدىرۋ قول بايلاپ, اۋىلدان ۇزاپ كەتە الماعان. كوزىلدىرىك تاققان, سۇڭعاق بويلى, سۇلۋ ءمۇسىن بالانىڭ جانارىنداعى وتتى, بويىنداعى شوقتى تاپ باسىپ بايقاعان ۇستازدارى ومىرزاق اعانى مەكتەپ پيونەرلەرىنىڭ جەتەكشىسى قىزمەتىنە قابىلدايدى.
ومەكەڭنىڭ بۇدان كەيىنگى سانالى ءومىرىنىڭ جارتى عاسىرعا جۋىق ۋاقىتى تاربيە, ءبىلىم, عىلىم سالاسىنا ارنالۋى تاپ وسى كەزدەن باستاۋ العان ءتارىزدى. ناعىز جۇيرىكتەردىڭ شاپقان سايىن ورلەيتىنى سياقتى ومىرزاق اعانىڭ وسى جولدا ارىندى جەلىسپەن ۇنەمى اسۋدان اسۋعا, بەلەستەن بەلەسكە كوتەرىلىپ وتىرعانى كوزگە شالىنادى.
ءبارىن رەتىمەن باياندايىق. ومەكەڭنىڭ ەس ءبىلىپ, ەتەك جاپقاننان كەيىنگى قولعا العان ەڭ ءبىرىنشى شارۋاسى تۋعان ولكەگە – ماڭعىستاۋىنا ورالۋ بولدى. بۇدان نەنى اڭعارامىز. باسقالار ءالى وڭ-سولىن تاني قويماعان دەپ ويلايتىن قارشاداي بوزبالانىڭ وتانىم, ەلىم, جەرىم دەپ سوققان جۇرەك ءدۇرسىلى بايقالماي ما. ىزدەنە ءجۇرىپ, ارەكەت ەتە ءجۇرىپ, وعان دا قول جەتكىزدى. ءسويتىپ پەداگوگتىق, ۇستازدىق قىزمەتتى تۋعان جەرىندە جالعاستىردى. باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى, مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى, اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ ينسپەكتورى, اۋداندىق, قالالىق پارتيا كوميتەتتەرىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى, وبلىستىق «ءبىلىم» قوعامىنىڭ باسشىسى, وبلىستىق مۇعالىمدەر ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى, رەسپۋبليكالىق وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىقتىڭ ديرەكتورى, وبلىستىق ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى, وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى, وبلىستىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقاردى. بىلاي قاراعاندا قۇرعاق بايانداۋ سياقتى بولىپ كورىنەتىن وسى ءبىر قىسقا عانا مالىمەتتىڭ وزىنەن ومەكەڭنىڭ بويىنداعى بۇلقىنعان كۇشتى, ادۋىندى ارىندى, قايتپاس قايسارلىقتى, ۇنەمى الدا بولۋعا دەگەن ۇمتىلىستى بايقاۋ قيىن ەمەس. بۇدان بىلايعى ومىرلىك داعدىسىندا دا وسى جاعداي, بەلسەندىلىك, قايراتكەرلىك, قوعامدىق ىستەردە ۇنەمى الدىڭعى قاتاردا ءجۇرۋ قايتالانىپ وتىرادى.
مىسال ءۇشىن ايتساق, قازاقستاندا ازاتتىق تاڭى اتقان العاشقى جىلداردا ءبىلىمى دە, ساياسي ءورىسى دە ابدەن تولىسىپ, كەمەلىنە كەلگەن ومەكەڭ رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى قوعامدىق ىستەرگە بەلسەنە ارالاسادى. 1994-1995 جىلدارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى, 1995-1999 جىلدارى قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتى, كوميتەت توراعاسى بولا ءجۇرىپ, ەلىمىزدىڭ ەڭ جوعارى بيلىك ورگاندارىندا بەل شەشە ەڭبەك ەتىپ, ەگەمەندىگىمىزدى ورنىقتىرا تۇسۋگە لايىقتى ۇلەس قوسادى.
ەلىمىزدىڭ وسىنداي بەلسەندى, كورنەكتى قوعام قايراتكەرىمەن جوعارى بيلىك تارماقتارىنىڭ ءبىرى – پارلامەنت قابىرعاسىندا قاتار ءجۇرۋدىڭ ءوزى مارتەبە ەمەس پە. وسى مارتەبەگە مالدانىپ, قايراتكەر اعالارىمىزدى سىرتتاي ماقتان تۇتىپ جۇرگەندە تانىمال جازۋشى, باسشىمىز بولات بوداۋبايدان تاپسىرما العانىمدى جوعارىدا ايتتىم.
تاپسىرمانى ورىنداۋ – پارىز. دەپۋتاتقا باردىم. ەسىكتەن بولمەسىنە كىرگەن بويدا ومەكەڭ ورنىنان جەدەلعابىل كوتەرىلىپ, مەنىمەن بۇرىننان تانىس ادامىنداي اشىق-جارقىن امانداسقاننان كەيىن بىردەن شارۋاسىن ايتۋعا كوشتى. ول كىسىنىڭ اڭگىمەسىنەن «رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسى جانە قازاقستان» اتتى كىتاپ جازىپ جاتقانىن, وسىعان بايلانىستى مۇراعات ماتەريالدارىمەن دە جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىن, ولاردىڭ بارلىعىنىڭ ارينە ورىس تىلىندە ەكەنىن, كەيبىرەۋلەرىن قازاق تىلىنە اۋدارۋ كەرەك بولىپ تۇرعانىن ۇقتىم. تاسقا باسىلعان ونشاقتى بەت مۇراعات ماتەريالدارىن الىپ, اۋدارىپ, اپارىپ تا بەردىم. بار بولعانى وسى. مۇنان كەيىن سول باياعى جۇمىس بابىنداعى رەسمي تىرشىلىك جالعاسىن تابۋعا ءتيىس ەمەس پە. بۇل جولى ولاي بولمادى. ومىرزاق اعا كەزدەسە قالعان جەردە كۇلىم قاعا بۇرىلىپ, مەنى باۋىرىنا تارتادى.ول كىسىمەن جاقىن تانىستىعىمىز وسىلاي باستالعان ەدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ مەنىڭ ويىمشا بۇل كوپ ادامداردىڭ بويىنان, اسىرەسە لاۋازىم يەلەرىنىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن كىشىپەيىلدىكتىڭ, تابيعاتىندا بار بيازى مىنەزدىڭ كورىنىسى بولسا كەرەك.
ايتپاقشى, اعامىزدىڭ رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنا قاتىستى سول ەڭبەگى ۇلكەن توم بولىپ جارىققا شىققاننان كەيىن ونىمەن تانىسۋ بارىسىندا دۋماعا قازاق دالاسىنان سايلانعان قازاق دەپۋتاتتارى جونىندە بۇرىن ەش جەردە ايتىلماعان, جاريالانباعان مول ماعلۇماتتىڭ قامتىلعانىنىڭ كۋاسى بولدىق. قازىر بۇل ەڭبەك الاشتانۋشىلاردىڭ, رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنا سايلانعان قازاق دەپۋتاتتارىنىڭ ءومىرىن زەرتتەۋشىلەردىڭ قولىنان تۇسپەيتىن كىتاپقا اينالدى.
سودان بەرى ارادا جيىرما جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتىپتى. ۋاقىت وتەدى, ادام وزگەرەدى دەپ جاتادى عوي. وزگەرمەيتىن دە ادامدار بولادى. ومەكەڭ سولاردىڭ قاتارىندا. سالەم بارا بارساڭ سول باياعى كۇلىم قاققان بەينەسىمەن اڭقىلداپ قارسى الىپ, جايدارى كوڭىلمەن اڭگىمەسىن ايتىپ, جايماشۋاق كۇيدە شىعارىپ سالادى. الدەقانداي پانەيى ءبىر سەبەپتەرمەن قاعاجۋ كورىپ كەلگەن ادام بۇل كىسىنىڭ الدىنان ماسەلەسى شەشىلسە دە, شەشىلمەسە دە قاناتتانىپ شىعادى. بۇل ارادا نەگە دەگەن سۇراق قويۋدىڭ ءوزى ورىنسىز. سەبەبى, ومەكەڭنىڭ بويى تۇنعان ىزگىلىك, يناباتتىلىق. سول ىزگىلىك پەن يناباتتىلىق اۋراسى الدىنا كەلگەن ادامدى دا باۋراپ, بارلىعى كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇيمەن تاراسادى.
جانە ءبىر ايتپاعىم, ومەكەڭنىڭ تابيعاتىندا بار وسىنداي ىزگىلىك قاسيەتى ونىڭ ۇزاق جىلدارداعى جەمىستى پەداگوگيكالىق قىزمەتىنە دە ءوزىنىڭ يگى اسەرىن تيگىزدى-اۋ دەگەن ويدامىن. ويتكەنى, ءبىزدىڭ ومەكەڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جاڭا تيپتىك ليتسەيلەردى, گيمنازيالاردى, تۇڭعىش قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىن, تەرەڭدەتىپ وقىتىلاتىن ارناۋلى مەكتەپتەردى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى رەتىندە دە تانىمال قايراتكەر. پەداگوگيكالىق قىزمەتتە, وسكەلەڭ ۇرپاققا ءتالىمدى تاربيە بەرۋدە تىندىرىلعان وسىنداي يگى شارالاردى ىزگىلىك ىزدەرى دەپ اتاساق تا بولعانداي.
ومىرزاق اعا عىلىم مەن قوعامدىق جۇمىستى قاتار الىپ جۇرە بىلەتىن قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, اكادەميك عىلىمي اتاقتارىنا يە بولىپ, پەداگوگيكا مەن تاريح تاقىرىبىندا 200-دەن استام عىلىمي-تانىمدىق ماقالا, 30-دان استام كىتاپ جازعان مايتالمان. قوعامعا سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى «قۇرمەت», «پاراسات» وردەندەرىمەن, بىرنەشە مەدالدارمەن, پرەزيدەنت سىيلىعىنىڭ گرانتىمەن اتاپ ءوتىلدى.
سونان سوڭ وسى ۋاقىت ىشىندە مەن ومەكەڭنىڭ ءومىرىن ارنايى زەرتتەۋشى بولماسام دا, ول كىسىنىڭ ءبىر ءسات ايالداۋدى, شارشاپ-شالدىعۋدى, وسى دا جەتەر, ءبىر ادامداي ەڭبەك ەتتىم عوي دەپ, توقمەيىلسۋدى بىلمەيتىن ادەتىنە ءتانتىمىن. تاعى دا دەرەكتەرگە جۇگىنەيىكشى. ماسەلەن, دەپۋتاتتىق مىندەتىن ابىرويمەن اتقارعاننان كەيىنگى 1999 جىلدان باستاپ ومەكەڭ ءبىرسىپىرا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارىپ كەلەدى. ى.التىنسارين اتىنداعى كازاق ءبىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى, ت.رىسقۇلوۆ اتىنداعى قازاق ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى ءتارىزدى جاۋاپتى جۇمىستاردى بار ىقىلاسىمەن, كاسىبي بىلىكتىلىكپەن اتقارىپ, قىزمەتتەستەرىنىڭ اراسىندا شىنايى قۇرمەتكە يە بولدى. مىنە بىرنەشە جىلدان بەرى «ارداگەرلەر» ۇيىمى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىن بىلگىرلىكپەن باسقارىپ, قوعامعا ەڭبەگى سىڭگەن ارداگەرلەرىمىزدىڭ, زەينەتكەرلەرىمىزدىڭ لايىقتى دا, بەلسەندى ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاساۋعا بار كۇش-جىگەرىن جۇمساۋ ۇستىندە.
تەگىندە قوعامدىق ىستەردە قاشاندا الدا ءجۇرۋ ومەكەڭنىڭ تاعدىرىنا جازىلعان با دەپ تە قالاسىڭ كەيدە. مۇنى مەن اعامىزدىڭ قازىرگى اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتىنە بايلانىستى ايتىپ وتىرمىن. ول كىسى مۇندا دا ىزگىلىك ۇلگىسىن كورسەتۋدە. بۇل ۇيىمنىڭ ىرگەتاسى 1987 جىلى قالانعان ەكەن. سودان بەرى ارداگەرلەرگە, زەينەتكەرلەرگە قاتىستى تالاي يگىلىكتى ىستەردىڭ اتقارىلعانىنا كۇمان جوق. ال بۇل ۇيىمنىڭ ءىس باسىنا ومەكەڭ كەلگەلى بەرى جۇمىس بۇرىنعىدان دا جاندانا ءتۇستى دەسەم, ارتىق ايتپايمىن. سونىڭ ءبىر پاراسى «ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ» تاريحىندا تۇڭعىش رەت» دەگەن ءسوز تىركەسىنىڭ ءجيى قولدانىلاتىنىنان بايقالادى. مىسال كەلتىرەيىك. بىرلەستىك تاريحىندا تۇڭعىش رەت رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر باسىلىمدارى: «ارداگەر ايناسى» گازەتى مەن «ۆەتەران ي وبششەستۆو» جۋرنالى شىعارىلدى.
ومەكەڭنىڭ ارداگەرلەر ۇيىمىنا باسشىلىق جاساي باستاعانىنا بەس جىل تولار-تولماس ۋاقىت بولدى. وسى جىلدار ىشىندە ورتالىق كەڭەس باسشىلىعىنىڭ,قىزمەتكەرلەرى مەن بەلسەندىلەرىنىڭ جەرگىلىكتى جەرلەرگە جاساعان ءىسساپارلارى بىرلەستىك تاريحىنىڭ بارلىق جىلدارى ىشىندەگى كورسەتكىشتەن اسىپ تۇسكەن. بۇل ارداگەرلەر ۇيىمى جۇمىسىنىڭ, قىزمەتكەرلەر بەلسەندىلىگىنىڭ ەسەلەپ ارتقانىن كورسەتەدى. ارداگەرلەر كەڭەسى تورالقاسىنىڭ شالعاي اۋداندا كوشپەلى وتىرىس وتكىزۋ ءۇردىسى دە تۇڭعىش رەت قولعا الىنىپ وتىرعان يگى شارا. ماتەريالدىق بازانى نىعايتۋعا دا تۇڭعىش رەت قادام جاسالعان. «قايران ەرلەر, قاھارمان ارداگەرلەر!» اتتى ارداگەر كوركەمونەرپازداردىڭ بايقاۋ فەستيۆالى دە تۇڭعىش رەت وتكىزىلگەن.
ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ جۇمىسىن جانداندىرا تۇسۋگە قاتىستى ومەكەڭنىڭ باسشىلىعىمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردا «تۇڭعىش رەت» دەگەن ءسوزدىڭ ءجيى قولدانىلاتىنىن وسىلاي جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. بۇل ومەكەڭ جۇرگەن جەردە يگى ىستەردىڭ جاندانا, جالعاسا تۇسەتىنىن كورسەتەدى. ارداگەرلەردىڭ جۋىردا بولىپ وتكەن جەتىنشى سەزىندە ومەكەڭنىڭ جانە بەس جىلعا ۇيىم جەتەكشىلىگىنە قايتا سايلانۋىنىڭ سىرى دا وسىندا جاتسا كەرەك.
ومەكەڭ ۇزاق جىلداردان بەرى قوعام تىرشىلىگىنە بەلسەنە ارالاسىپ, تالاي جاۋاپتى قىزمەتتەردى ابىرويمەن اتقارىپ, ەلىمىزدىڭ رۋحاني, مادەني ءومىرىن عىلىم, ءبىلىم سالاسىن جانداندىرا, جاقسارتا تۇسۋگە ءبىر ادامداي ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان كورنەكتى قوعام قايراتكەرى,ۇلكەن عالىم عانا ەمەس, جوعارىدا ايتقانىمداي, ەل ءومىرىنىڭ سان الۋان ماسەلەلەرىن قوزعايتىن, رەسپۋبليكانىڭ رۋحاني ومىرىنە قاتىستى ءتۇرلى تاقىرىپتى قامتيتىن 30 شاقتى كىتاپتىڭ, جۇزدەگەن ماقالالاردىڭ اۆتورى. بۇل شىعارمالاردان اۆتوردىڭ قوعام تىرشىلىگىنە, اينالاسىندا بولىپ جاتقان وقيعالارعا بەي-جاي قارامايتىنى بايقالادى. تاريحي تۇلعالارىمىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى قالىپتاستىرۋداعى ءرولى, ايەلدەردىڭ قوعامداعى ورنى, سالت ءداستۇرىمىز, ءدىن ماسەلەسى ءبارى-ءبارى نازاردان تىس قالمايدى. ولاردىڭ بىرازىمەن وقىرمان كۇندەلىكتى ءباسپاسوز ماتەريالدارىنان تانىس تا شىعار. سوندا دا بولسا اۆتوردىڭ كەيبىر ويلارىنا كوڭىل اۋدارۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.
اعامىزدىڭ نەگىزگى ماماندىعى مۇعالىم, ياعني ۇستاز. ال ۇستازدىڭ ۇرپاق تاربيەسىمەن اينالىساتىنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى.ومەكەڭ شىعارماشىلىعىنىڭ بۇكىل جەلىسى دە وسى ماسەلە توڭىرەگىندە ءوربيدى. قانداي دا ءبىر شىعارماسىندا قايسىبىر تاقىرىپتى ءسوز ەتپەسىن, حاندارىمىز, باتىرلارىمىز جونىندە اڭگىمەلەسە دە, شەشەندەرىمىز, بيلەرىمىز توڭىرەگىندە ءسوز قوزعاسا دا, قازاقتىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان ءداستۇرى – اس بەرۋدى ايتسا دا, ءدىن تۋرالى, ۇلكەندى سىيلاۋ تۋرالى مىسالدار كەلتىرسە دە – بارىندە دە بۇگىنگى ادامدارعا, وسكەلەڭ ۇرپاققا يشارا تۇرىندە جەتكىزىلەتىن ويلار قامتىلادى.
مىسالى, «بەيبىتشىل ءدىنىمىزدى بەكەمدەي تۇسەيىك» دەگەن ماقالاسىندا اۆتور ءبىزدىڭ – ۇلكەننىڭ الدىن كەسپەگەن, سوزىنەن اتتاپ وتپەگەن, اقساقالىن ارداق تۇتقان ەل ەكەنىمىزدى ايتا كەلىپ, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ۇلىقتاۋ ىسىنە اقساقالدارىمىزدى دا تارتۋ كەرەكتىگىن, اڭگىمەلەسە, «اتا سالتىمىزدى ارداقتايىق» اتتى ماقالاسى اتا-اناسىنىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك پارىزىن ۇمىتىپ, تۋعان اكە-شەشەسىن قارتتار ۇيىنە تاپسىراتىن تاسباۋىرلار سانى كۇننەن كۇنگە كوبەيىپ بارا جاتقانىن, بۇل – ءبىز سياقتى باۋىرمال, وزىنەن بۇرىن وزگەگە وزەگىن سۋىرىپ بەرۋگە دايىن تۇراتىن حالقىمىز ءۇشىن مۇلدە جات كورىنىس ەكەنىن,كوڭىلگە قاياۋ تۇسىرەتىن مۇنداي كورىنىستەر ۇلتتىق بولمىسىمىزدىڭ قوجىراپ, قازاقى قۇندىلىقتارىمىز بەن اتا-بابامىزدان كەلە جاتقان وزىق سالت-داستۇرلەرىمىزدىڭ, بالا مەن اتا-انا الدىنداعى قاسيەتتى بورىشىمىزدىڭ سەلدىرەپ, ۇلتتىق مۇراتتارعا ەنجار قاراي باستاۋىمىزدىڭ, ۇلتىمىزدىڭ ۇلاعاتتى, سىپايى مىنەزىنىڭ بۇزىلماۋىنا, ادامگەرشىلىك ىزگى قاسيەتتەردىڭ ساقتالۋىنا, جاستاردىڭ رۋحاني ازىپ-توزىپ قۇلدىراماۋىنا ءمان بەرمەۋىمىزدىڭ اسەرى ەكەنىن جايىپ سالا وتىرىپ, ۇرپاق تاربيەلەۋدە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى پايدالانۋ كەرەكتىگىن ورتاعا سالادى.
نەمەسە «ۇلت ۇيتقىسى, ۇرپاق اناسى» دەگەن ماقالاسىن الايىق. قازاق تاريحىندا, ۇلت مادەنيەتىندە, سالتىندا, داستۇرىندە ايەل ادامنىڭ, قىز بالانىڭ قوعامداعى ورنى ەڭ الدىمەن وتباسىنداعى ورنىمەن قادىرلى سانالعان عوي. سوندىقتان اۆتور «ايەل ادام قوعامىمىز ءۇشىن بولاشاق ۇرپاقتى جالعاستىرۋشى انا, مەملەكەت ومىرىندەگى جا¬ۋاپتى قىزمەتكەر, وتباسىنداعى اياۋلى جار ەكەندىگىن ءبىز ەشقاشان ناۋقاندىق ساياساتقا اي-نالدىرماۋىمىز كەرەك» دەگەن ءتۇيىن جاسايدى.
ءبىز اعامىزدىڭ شىعارماشىلىق ويلارىنىڭ كەيبىرەۋلەرىن عانا اتاپ وتتىك. ال مۇنداي قۇندى پىكىرلەر,ادامگەرشىلىكتى ناسيحاتتايتىن تولعاۋ-تۇيىندەر, ورالىمدى تىلمەن, وتكىر ويمەن, تولعاقتى پىكىرلەرمەن ادىپتەلىپ, شابىتتانا اڭگىمەلەنەتىن تۋىندىلار ومەكەڭنىڭ شىعارماشىلىعىندا جەتىپ ارتىلادى.
ءبىزدىڭ قازاقتا ەداۋىر جاسقا كەلسە دە تۇعىرىنان تايماعان, ءوزىنىڭ قايراتتى كەلبەتىمەن, قاجىرلى ىسىمەن جۇرتشىلىقتى ءسۇيسىندىرىپ تە, ءسۇيىندىرىپ تە جۇرەتىن ادامدى «سۇيەگى اسىل جان عوي!» دەپ كوتەرمەلەيدى ەمەس پە. مۇنىڭ ار جاعىندا بابالار قاسيەتىن جالعاستىرۋشى دەگەن وي جاتادى عوي. 75 جاستى ەڭسەرىپ, سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە اياق باسقان ومىرزاق اعامىزدى – ادامگەرشىلىك, ىزگىلىك, پاراساتتىلىق, تىلىنە, ەلىنە, جەرىنە ادالدىق ءتارىزدى ۇلتىمىزدىڭ نەبىر جاقسى قاسيەتتەرىن ءون بويىنا جيناقتاعان اسىل ازاماتتى دانالىق جاسىنا جەتۋىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ, ءوز ويىمدى اعامىزعا ارناعان ولەڭ جولدارىمەن قورىتىندىلاعاندى ءجون كوردىم.
سىپايى, سىرباز مىنەز ءبىر اعام بار,
جانى جاز, ءجۇزى جارقىن, جۇرەگى ادال.
سۇڭعاق بويى جاراسىپ كەلبەتىنە,
جۇرەدى ىلعي نۇر توگىپ قاباعىنان.
سىر اقتارساڭ تىڭدايدى ول بەيىلىمەن,
قۇلاق قويىپ وتىرار زەيىنىمەن.
جاقىن تارتىپ تۇراتىن
جۇرتتىڭ ءبارىن,
ازامات قوي ءاۋ باستان پەيىلى كەڭ.
قايراتكەر ول, عالىم ول, اكادەميك.
وي مەن ءسوزدى جانىنا ەتكەن سەرىك.
تالايلاردان قوشەمەت كورسە-داعى,
كەۋدە قاققان كەزى جوق داقپىرتقا ەرىپ.
جۇرسە-داعى لاۋازىم بيىگىندە,
ەرىنبەيدى حالقىنا يىلۋگە.
ابزالدىعىنا وسىنداي اعامىزدىڭ,
بارەكەلدى, ەل-جۇرت تا سۇيىنۋدە.
ومىردەن كوپ كورسە دە تەپەرىشتى,
ادام ول قايتپاس, قايسار رۋحى كۇشتى.
اكەسى قان مايداندا قازا تاۋىپ,
قامكوڭىل جان شەشەنىڭ قولىندا ءوستى.
قيىندىقتىڭ تارتسا دا تاقسىرەتىن,
جوعالتپاعان اق نيەت قاسيەتىن.
بيىك-بيىك مىنبەگە شىعادى ول,
ءسوز ايتۋعا جۇرت توقتاپ, ەل سۇيەتىن.
سول اعا كەپتى مىنە 75-كە,
كۇن بوپ تۇر قۋانىشتى قالار ەستە.
جانداردى جادىراتار مىنەزىڭمەن,
دەمەكپىن, شىعا بەرگىن بەل-بەلەسكە.
ورىنبەك جولدىباي,
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ
كانديداتى
