نەمەنەگە جەتىستىڭ بالا باتىر,
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر؟..
مۇقاڭ (مۇقاعالي) وسىلاي جىرلاپتى. تاريحتىڭ ءتىرى كۋاگەرلەرىنىڭ قاتارى راسىندا سيرەپ بارا جاتقانىن ءبىرىمىز سەزسەك, ءبىرىمىز باس اۋىرتا بەرمەيتىنىمىز دە شىندىق-تى. قۇلاققا وعاشتاۋ ەستىلەتىن قارتتار ءۇيىن دە وسىنداي اتاۋلى كۇندەردە ەسكە الاتىنىمىز بار. ءبىز دە سويتكەنبىز. مەكەمە باسشىسى كەنجەبولات ساپارۇلىنىڭ پىكىرى باسقا ويعا سۇيرەدى سانانى: «ءبىز – قىزىقپىز. قارتتار كۇنى – دۋمانداتاتىن مەرەكە ەمەس. بۇل – قوعامنىڭ قازىناسى, اقىلدىڭ دارياسى دەپ بىلەتىن قاريالارعا تاعزىم ەتۋدى ەسكە سالاتىن كۇن…»
ءتۇرلى تاعدىرلار توعىسى
رەسمي اتاۋى – قارتتار مەن مۇگەدەكتەرگە ارنالعان مەديتسينالىق-الەۋمەتتىك مەكەمەسى. ەل اراسىنا «قارتتار ءۇيى» اتىمەن ءسىڭىسىپ كەتكەن. ەلورداداعى بۇل مەكەمەنى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ەلباسىنىڭ ءوزى بارىپ, سالتاناتتى جاعدايدا اشقانىن مۇنداعى تۇرعىندار ماقتانىشپەن ايتادى ءالى كۇنگە. راس, جاعدايلارى بارىنشا جاسالعان قارتتار مەن مۇگەدەكتەردىڭ. ەندى مەكەمە ديرەكتورىنىڭ جوعارىداعى پىكىرىن جالعاستىرساق. «قازاقتا قارتتار ءۇيى قاي زاماندا بولىپتى؟.. كەڭەستىك زاماننىڭ تابارىگى عوي بۇل. دەسە دە, كەرەك مەكەمە. ويتكەنى, بۇگىنگى قوعام وزگەرەك. بىزدە ءتۇرلى تاعدىرلار توعىسقان. اۋىر ءھام وكىنىشتى. مەن كەيدە قارتتار ۇيىنە قازىنالى, دۋالى قاريالار تەك باس قوسۋ ءۇشىن عانا جينالسا عوي ارماندايمىن. اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ, كەڭەس جاساپ, ۋاقىتتارىن قىزىقتى, ماعىنالى وتكىزۋ ءۇشىن عانا كەلسە عوي. جانە وسى باعىتتا جۇمىس تا جاساپ جاتىرمىز. قازىردىڭ وزىندە كۇندىزگى ۋاقىتتا عانا كەلىپ, وسىنداعىلارمەن سويلەسىپ, قويىن-قولتىق ارالاسىپ, كەش باتا بالا-شاعالارىنىڭ ورتاسىنا باراتىندار جەتەرلىك» دەيدى كەنجەبولات باليشەۆ.
ورتاق ۇيدە – ومىردەن وپىق جەگەندەر
مەكەمەنىڭ پسيحولوگى ەركىن داۋەشۇلى دا قارتتاردىڭ ىشكى تىنىسىنان سىر تارتقان. «نەسىن جاسىرامىز, قارتتار ءۇيى قامقورلىعىنداعىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ومىردە قاتە باسىپ, وپىق جەگەندەر. الايدا, زامان قۇبىلىسى, قوعام تۇيتكىلدەرى مۇنداعىلاردى الاڭداتادى. ويلارىن قوسىپ, پىكىر ايتقىلارى كەلەدى. مەن شاما-شارقىمشا كوزى اشىق قاريالاردىڭ ۇسىنىستارىن, اقىلدارىن قاعازعا ءتۇسىرىپ, باسپاسوزگە بەرىپ تۇرام» دەيدى ول.
ناقتىلى كورسەتكىشتەرگە جۇگىنسەك, مەكەمە قاناتىنىڭ استىنا العان ءۇش ءجۇز وتىزداي ازاماتتىڭ جەتپىسكە جۋىعى مۇسىلمان باۋىرلارىمىز. جۇزگە تارتا مۇگەدەك بار. قالعاندارىن قارتتار تولىقتىرادى. پسيحولوگتىڭ ايتۋىنشا, تۇراق تاپقانداردىڭ دەنى اعايىن-تۋىستان ادا قالعان, ۇل-قىزىنان مەيىرىم تاپپاعان.
قارتتار ۇيىندە اششىلاۋ ءبىر شىندىقتىڭ بارى راس. ءبىر كەزدەرى جاي-كۇيى بولماي, ءابىرجىپ, كەزبە حالگە تۇسكەن ادامدار مۇنداعى «سەمىزدىكتى» كوتەرە الماي, ءتۇرلى وعاش مىنەزدەر شىعاراتىن كورىنەدى. الايدا, ەگدە تارتقان جاندى تاربيەگە كوندىرۋ قيىننىڭ قيىنى. سوندىقتان مەكەمە قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىسى وڭاي ەمەس ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ال الگى «سەمىزدىكتىڭ» توركىنىن ەركىن داۋەشۇلىنىڭ مىنا سوزىنەن ۇعىنۋعا بولادى: «مۇندا جاسالعان جاعداي كەيبىر دەمالىس ورىندارىندا جوق».
قالقامان اتايدىڭ عيبراتى
تەمەكىسىن قۇشىرلانا سورىپ, اۋىر ويدا تۇرعان اتايمەن سويلەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەن. قالقامان ءجۇنىسۇلى. «ءتاڭىر قوسقان قوساعىم بىرنەشە جىل بۇرىن و دۇنيەگە قايتتى. بالا-شاعامىز جوق ەدى. مەنىڭ مەيىربانىم وسى مەكەن بولىپ تۇر» دەيدى ول. ۇزاق جىلدار تراكتورشى, شوپان بولعان ەكەن. بۇگىنگى بۋىنعا ايتارى دا كوپ. «ەلدە بولىپ جاتقان ءار وزگەرىستى, جاڭالىقتى قۇر جىبەرمەيمىن. تەلەديداردان, گازەتتەن, جۋرنالدان كورىپ, وقىپ وتىرامىن. جاقىندا پرەزيدەنت الگى «ەڭبەك قوعامىنا جيىرما قادام» ماقالاسىن جاريالادى عوي. كوپ ويلاندىم سودان سوڭ. بۇگىن تەحنيكانىڭ زامانى دەسەك تە, كاسىبى بارلاردىڭ داۋرەنى تۋادى ەكەن عوي. كەيىنگى جاستارعا ايتارىم دا سول مەنىڭ, ءبىر ءىستىڭ قۇلاعىن ۇستاۋ قاجەت. نەسىبەڭدى ايىرىپ, ناپاقاڭدى ۇزبەيدى» دەپ ءبىر اقتارىلدى قاريا.
«…ەرەيمەنتاۋدى ساعىنام. كىندىك قانىم تامىپ, تالاي عۇمىرىما كۋا بولعان ولكە عوي. قاتارلاستارىم سيرەسە دە, بار ءالى. ءبىر بارىپ قايتاتىن ۋاقىت بولعان ءتارىزدى». قالقامان اتاي وسىنى ايتتى دا, تاعى ءبىر تال شىلىمىن تۇتاتىپ جاتتى. «جامان ادەت بولسا دا, ورىستاردىڭ ۇيرەتكەنى عوي» دەيدى ونىسىن…
اسحات رايقۇل
