ەلوردانىڭ ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ قۇرامىندا ءومىردىڭ قيىندىق قىلبۇراۋىنا شىداعان, ءبىرى ىلگەرى, ءبىرى كەيىندى كۇي كەشىپ جاتقان 54 مىڭ قارت ادام بار. ولاردىڭ احۋالى مەن ارمان-ارزۋى قانداي؟ وسى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ءبىلۋ ءۇشىن استانا قالاسى ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى بەكەن الىمجانوۆتى اڭگىمەگە تارتتىق.
– بەكەن وكەنۇلى, الگى 54 مىڭنىڭ ىشىندە ۇلى وتان سوعىسىندا جانقيارلىقپەن سوعىسقاندارمەن بىرگە جەڭىس كۇنىن جاقىنداتقاندار دا بار. ولارعا قانداي قامقورلىق جاسالىپ جاتىر؟
– راس, جىل وتكەن سايىن سوعىستىڭ تاۋقىمەتىن تارتقانداردىڭ قاتارلارى جەل جىققان قامىستاي سيرەپ بارادى. ەگەر, ستاتيستيكا تىلىمەن سويلەسەك, ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 300 ارداگەرى مەن مۇگەدەكتەرى, 4561 سوعىس جىلدارىنداعى تىل ەڭبەككەرلەرى, 348 سوعىستا وپات بولعانداردىڭ جەسىرلەرى مەن بالالارى, 1173 فاشيستىك كونتسلاگەرلەردىڭ تۇتقىندارى مەن ساياسي رەپرەسسيالاردىڭ قۇرباندارى, 300-دەن استام لەنينگراد قورشاۋىندا بولعان ادامدار بار. ال قالعانىن تىڭ يگەرۋشىلەر مەن باسقا دا ساناتتاعى زەينەتكەرلەر تولىقتىرادى.
ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ باس-تى جۇمىسىنىڭ ءبىرى – وسى قارت ادامداردىڭ ماتەريالدىق الەۋەتىنە, تۇرعىن ءۇي-تۇرمىستىق جاعدايىنا, مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋىنە, ەمدەۋ مەن ساۋىعۋىنا قامقورلىق جاسالۋىنا باس-كوز بولۋ. وسى جەردە قالا اكىمدىگى, قالالىق باسقارمالار مەن ۆەدومستۆولاردىڭ الابولەك قامقورلىعى مەن كوممەرتسيالىق ۇيىمداردىڭ ۇلكەن كومەگىن كورىپ جاتقانىمىزدى ايتا كەتۋ كەرەك.
«قازمۇنايگاز», «تسەسنا» كورپوراتسياسى, «كازترانسويل» سياقتى كومپانيالار قاريالارعا ۇنەمى قايىرىمدىلىق, دەمەۋشىلىك جاسايدى.
سالىستىرمالى تۇردە ايتساق, استانالىق ارداگەرلەردىڭ جاعدايى باسقا وڭىرلەرگە قاراعاندا ەداۋىر جاقسى. ولارعا مەرەكەلىك كۇندەر قارساڭىندا اقشالاي كومەك كورسەتىلىپ, كوممۋنالدىق تولەمدەر بويىنشا, قالالىق قوعامدىق كولىكتە ءجۇرۋ, ءدارى-دارمەكتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جەڭىلدىكتەر بەرىلەدى. بىلتىر 9 مامىرعا وراي اكىمدىكتىڭ قاۋلىسىمەن جانە ءماسليحاتتىڭ شەشىمىمەن ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسۋشىلارعا 150 مىڭ تەڭگە, سوعىس جىلدارىنداعى تىل ەڭبەككەرلەرىنە 10 مىڭ تەڭگەدەن بولىنگەنى بەلگىلى. بيىل تاعى دا وسىنداي ءبىر رەتتىك كومەك جاسالدى. ءبىزدىڭ قالادا عانا بارلىق زەينەتكەرلەرگە قوعامدىق كولىكتە جەڭىلدىكپەن ءجۇرۋ قاراستىرىلعان. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ بارلىق ارداگەرلەرى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلگەن, پاتەرلەرىن جوندەۋ ءۇشىن كومەك كورسەتىلەدى.
– سوعىس ارداگەرلەرىنىڭ كورگەن-بىلگەندەرىن ەستەلىك قىلىپ قالدىرىپ, ۇرپاق تاربيەسىنە قادەلەۋدە قانداي شارالار ءجۇرگىزىلىپ جاتىر؟
– ونداي شارالار مەرەكە قارساڭىندا ەكى كۇننىڭ بىرىندە بولادى, بىراق جىل بويى وتكىزىلسە دە ارتىق ەتپەس ەدى. ارداگەرلەر مەكتەپ, جوو مەن كوللەدج-دەردە جاستارمەن ءجيى كەزدەسەدى. سونىمەن قاتار ستالينگراد شايقاسىنىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىستارى وتكىزىلدى, وسىنداي شارالاردى كۋرسك شايقاسىنىڭ 70 جىلدىعىنا وراي وتكىزۋگە دايىندىق جۇرگىزىلۋدە.
قازىرگى ۋاقىتتا ۇلى وتان سوعىسىنىڭ 70 جىلدىعىنا دايىندىق جۇمىستارى باستالدى. قوعامدىق مۋزەيلەر مەن اسكەري داڭق بۇرىشتارىنىڭ كورمە-بايقاۋىن وتكىزىپ, سوعىس باتىرلارىنا ارنالعان ەسكەرتكىشتەر مەن ەستەلىك جەرلەردىڭ ماڭىن اباتتاندىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز – كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرلارى مەن باسقا دا وردەندەرگە يە بولعان سوعىسقا قاتىسۋشىلار تۋرالى وچەركتەر مەن ماقالالار جاريالاساق دەيمىز.
– ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ قاتارى قالاي تولىعىپ وتىرادى؟
– ەلوردا الماتىدان استانا قالاسىنا اۋىسقاسىن ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ ساندىق قۇرامى ۇلعايۋىمەن قاتار, ينتەللەكتۋالدىق دارەجەسى دە وزگەردى.
ءبىزدىڭ ۇيىمدارداعى ارداگەرلەردىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى, الەۋمەتتىك سالاسى, عىلىم مەن مادەنيەتتىڭ دامۋىنا, قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىككە جەتۋىنە ايرىقشا ۇلەس قوسقان جانە قوسىپ كەلە جاتقان رەس-پۋبليكا جوعارعى كەڭەسىنىڭ جانە ەلىمىزدىڭ پارلامەنتىنىڭ بۇرىنعى دەپۋتاتتارى, مينيسترلىكتەر مەن رەسپۋبليكالىق ۆەدومستۆولاردىڭ, ءىرى وندىرىستىك, اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپورىندار مەن قۇرىلىستاردىڭ باسشىلارى, عالىمدار, مادەني-اعارتۋ جانە مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ قايراتكەرلەرى بار. ولار جاس ەگدەلىگىنە, قارتتىق جەڭىپ, مەڭدەيتىن ءتۇرلى اۋرۋ-سىرقاۋلارىنا قاراماستان بۇگىنگى كۇنى قوعامدىق-ساياسي جۇمىستارعا, ءبىرىنشى كەزەكتە سايلاۋ ناۋقاندارىنا, كەلەشەك ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىك پەن ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋگە بەلسەنە اتسالىسۋدا. قالالىق ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ ناقتى ۇيىمداستىرۋشىلىق قۇرىلىمى بار. قالا اۋماعىندا 3 اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسى مەن 372 باستاۋىش ارداگەرلەر ۇيىمى جۇمىس ىستەيدى. بىراق ولاردىڭ جۇمىسىن ءالى دە ءبىر رەتكە كەلتىرۋ كەرەك, ارداگەرلەرگە زاڭدىق مارتەبە بەرۋ كەرەك.
– سوندا ءسىزدى نە الاڭداتادى؟
VI رەسپۋبليكالىق ارداگەرلەر ۇيىمدارىنىڭ سەزىندە ەلباسى ن.نازارباەۆ: «سىزدەردىڭ قوعامدىق ۇيىمدارىڭىزدىڭ رۋحاني ماڭىزدىلىعىنا ەش ءشۇبا جوق. بىراق ارداگەردىڭ اسقاق اتىن زاڭمەن قۋاتتايتىن كەز كەلدى» دەپ ايتىپ ەدى. قازىر پارلامەنت ماجىلىسىندە «ارداگەرلەر تۋرالى» زاڭدى تالقىلاۋ قايتادان قولعا الىندى. زاڭدا ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ اپپاراتىن تولىپ جاتقان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن قاتار قويماي, مارتەبەسىن, قارجىلاندىرۋ جولىن ايقىنداپ بەرگەن دۇرىس پا دەيمىن. زايىرلى قوعامدا ءار قارياعا ءتيىستى مورالدىق, ماتەريالدىق كومەك جاسالۋى كەرەك. ال ونى كۇشەيتۋ ءۇشىن باستاۋىش ارداگەرلەر ۇيىمىنا باسىمدىق بەرۋ كەرەك. وكىنىشكە قاراي, باستاۋىش ارداگەرلەر ۇيىمى تەك جەكەلەگەن ادامداردىڭ قوعامدىق بەلسەندىلىگىنىڭ ارقاسىندا قىزمەت ەتىپ وتىر. كەيبىرەۋلەرىنىڭ كەڭسەسى جوق. توراعالارى قۇجاتتاردى ۇيىندە ساقتايدى. كادر ماسەلەسى قيىن. وسى جىلدىڭ قازانىنا دەيىن بارلىق باستاۋىش ارداگەرلەر ۇيىمىنىڭ توراعالارى سايلانادى. ولاردىڭ جۇمىستارىن ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى ارنايى نۇسقاۋلىق-ادىستەمەلىك كىتاپشا دا شىعاردى.
ارينە, وسى تەكتەس ازىن-شوعىن تۇيتكىلدەرمەن قاتار, ماقتاناتىن دا جەرىمىز بار. داريا كەۋدە, تاۋ ءمۇسىن, ومىردەن كورگەن-تۇيگەنى كوپ قاريالاردى قالايشا قاۋساتىپ بوس قويۋعا بولادى؟
وسى ورايمەن قارت ادامداردى قوعامدىق جۇمىستارعا كوبىرەك تارتۋعا تىرىسامىز.
مىسالى, بىزدە ارداگەرلەر پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنا دا بەلسەنە اتسالىسۋدا. دايىندىعى جوعارى زەينەتكەرلەردەن تۇراتىن ارنايى ناسيحات توبى قۇرىلىپ, بەكىتىلگەن.
قالالىق كەڭەس جانىندا قازاقشا, ورىسشا ءان شىرقايتىن ەكى حور ۇجىمى جۇمىس ىستەيدى. 4 مامىر كۇنى وقۋشىلار سارايىندا ارداگەرلەر كوركەم ونەرپازدارىنىڭ كونتسەرتى ۇيىمداستىرىلدى. ارداگەرلەر اراسىندا ۇنەمى وتكىزىلەتىن شاحمات پەن دويبى جارىستارىنان باسقا, بيىل العاش رەت شاڭعى مەن جۇزۋدەن جارىستار وتكىزىلەدى. قازىر وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر, زەينەتكە شىعۋ جاسىن ۇلعايتۋ تۋرالى قوعامدا قىزۋ تالقىلاۋ ءجۇرىپ جاتىر. قالايىق, قالامايىق, ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ ورتاشا عۇمىر جاسىن ۇلعايتۋعا جاعداي جاساۋىمىز كەرەك. ياعني, وكىمەتكە انتيەيدجينگتىڭ كەشەندى شاراسىن قولعا الاتىن ۋاقىت كەلدى عوي دەپ ويلايمىن. جاپونيا, شۆەتسيا سياقتى الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتتەردە قارت ادامداردىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ, قوعامنان كىندىگىن اجىراتپاۋ الدەقاشان جولعا قويىلعان. قارت ادام ۇيدە ومالىپ وتىرماۋ كەرەك. جاتسا جامباس تەسىلەدى, جالىقسا سارى تاپ بولادى. وسى ورايدا ءۇش ميني-ورتالىق اشۋعا كومەكتەسكەن الماتى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ ارەكەتى باسقا اۋداندارعا ۇلگى بولسا ەكەن دەيمىن. مايلين كوشەسىندەگى 16-ۇيدە «جەڭىس», مۇستافين كوشەسى, 15/3-ۇيدە «دوستار», برۋسيلوۆسكي كوشەسى, 2-ۇيدە «ايدار» دەگەن ءۇش شاعىن ورتالىق اشىلدى. قارت ادامدار وسى جەردە دەمالىپ, شاحمات, دويبى وينايدى, ءان شىرقايدى, ءبىر-بىرلەرىمەن ارالاسادى.
ءا.الاش
