ادامنىڭ دۇنيەگە كەلۋى دە, دەمى تۇگەسىلىپ دۇنيە كەشۋى دە تۇنىپ تۇرعان ءان. بەسىك جىرىنان باستالعان ادام ءومىرى جوقتاۋ ولەڭىمەن اياقتالادى. سوندىقتان عاسىرلار بويى قازاق حالقى ءۇشىن ءان ونەرىنىڭ قادىرى ەرەكشە بولعان. كەيىننەن زامان تالابى مەن ۇلتتىق سانانىڭ وزگەرىسكە ۇشىراۋىنا بايلانىستى اقان مەن ءبىرجاننىڭ, ءمادي مەن مۇحيتتىڭ كيە تۇتقان اردا ونەرى ەسترادا جانرىندا سيپات الدى. باستاۋىن سوناۋ باتىس ەلدەرىنەن العان ەسترادا جانرى ازعانتاي ۋاقىتتىڭ ىشىندە قازاقتىڭ «ءتول مۇراسىنا» اينالىپ سالا بەردى. الايدا, بۇل جانردا ەڭبەك ەتىپ, قازاق ونەرىنە وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن انشىلەر قاۋىمى دا جەتەرلىك. ەندەشە, بۇل دا بىزگە تاڭسىق ەمەس دەيىك…
ءبىزدىڭ ۇلى دالامىزدا ءماڭگىلىكپەن ساباقتاسقان ۇلى سارىن بار. اڭىزدىڭ ايتۋىنشا, جاراتقاننىڭ جارلىعىمەن جەر بەتىنە ءان ۇلەستىرىپ جۇرگەن ءبىر پەرىشتە قازاق دالاسىن كورگەندە تاڭ قالىپتى دەيدى. اۋەنگە تەربەلگەن سايىن ساحارانىڭ كيەسىن ءتۇسىنىپ, دۇنيەدەگى ەڭ ۇلى اۋەندەردى بىزگە مۇراعا قالدىرعان دەسەدى. قازاق دالاسىندا مىڭجىلدىقتارعا جالعاسقان اندەردىڭ دۇنيەگە كەلگەندىگىن ەسكەرسەك, اڭىزدىڭ استارىندا دا اقيقات بارداي.
جاڭا عاسىردا حالىق جاپپاي ەستراداعا بەتبۇرىس كەزەڭىنە ءتۇستى. سەبەبى, «ول تويدىڭ ءسانى, كەرەك بولسا ءومىردىڭ ءمانى دە» بولا الدى. باستاپقى تۇسىنىك سولاي ەدى, اقىرى سولاي قالىپتاستى. قازاقتىڭ تويى كۇمبىرلەگەن كۇيسىز وتسە دە, اۋەلەگەن ءانسىز وتپەيتىن بولدى قازىر. اسىرەسە, ەسترادانىڭ داۋرەنى ءجۇرىپ تۇر. وعان قوسا, تويعا تانىمال انشىلەردى دە شاقىرساڭىز, تويىڭىز تۇرلەنىپ سالا بەرەدى. ابزالى, رەسەيلىك اللا پۋگاچەۆا, فيليپپ كيركوروۆ, كريستينا ورباكايتەلەردى شاقىرعانشا, از بولسا دا, اقشا قازاقتىڭ قالتاسىنا ءتۇسسىن دەيمىز. ءارى قازاق انشىلەرىنىڭ باعاسى شەتەلدىكتەرگە قاراعاندا القام شۇكىر. ەگەر توي بولماسا, انشىلەردىڭ دە ءحالى مۇشكىل. بىراق…
قازاق ەستراداسىندا باسقا ۇلتتىڭ اندەرى از بولعانداي, ەندى قىرعىزدىڭ اندەرى قاپتاپ كەتتى. اۋەنى قىرعىزدىكى, ءسوزى قازاقتىكى اندەر زاماناۋي تىلمەن ايتساق, حالىق اراسىندا حيتكە اينالدى. ۇلكەننىڭ دە, كىشىنىڭ دە تىڭدايتىنى – سول. بەيبىت قورعاننىڭ «شوق قىزدار» دەگەن ءانى ەلدىڭ ەسىندە بولار, قىرعىز كومپوزيتورى يلياس ابدرازاقوۆتىڭ شىعارماسى. ءسوزى دە سول اۆتوردىكى ەكەن, بىراق ءسوزىن بەلگىلى ايتىسكەر اقىن رينات زايىتوۆ قازاقشالاپ جازىپتى. ءوزىمىز كۋا بولعانبىز, اسىرەسە, جاستار جاعى «شوق قىزدارسىز» تاڭى اتىپ, كۇنى باتپايتىنداي كۇيگە ءتۇستى. قازاقتىڭ ءتول تۋىندىسىنا دەگەن ۇلكەن قۇرمەتتى جاستاردىڭ اراسىندا بۇرىن-سوڭدى كورگەن ەمەن. قازىرگى تاڭدا سىرىم يساباەۆتىڭ ورىنداپ جۇرگەن «الدادىڭ» ءانى دە قىرعىزدىكى كورىنەدى. تىزە بەرسەك, ميربەك اتابەكوۆ, يلياس ابدرازاقوۆ, ميرلان الىكۋلوۆ سەكىلدى قىرعىز كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرى بىزدە كوپ قازىر. ەندى بۇل اندەردىڭ جارناماسى باسەڭدەي باستاپ ەدى, حالىق اراسىنا «قىزىل ورىك» تارادى. ورىندايتىن – بەلگىلى ءانشى اقىلبەك جەمەنەي. وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل ءاندى قىرعىز تىلىندە «جورولور توبۋ» ورىنداپ كەلگەن ەكەن. ميرلان الىكۋلوۆ دەگەن ازاماتتىڭ اۆتورلىعىنداعى ءان از ۋاقىتتىڭ ىشىندە حالىق اراسىنا كەڭىنەن تاراپ كەتتى. ول ءاننىڭ قۇدىرەتى مە, الدە ءانشىنىڭ حالىق اراسىنداعى تانىمالدىلىعى ما, كىم ءبىلسىن… كوشەگە شىعا قالساڭ, سول «قىزىل ورىكتى» مىندەتتى تۇردە ەستيسىڭ. قوعامدىق كولىكتەردە, كافەلەردە شىرقالىپ جاتقان ءان… جانىڭدى تەربەپ, كوڭىلدى ءبىر كۇيگە بولەيدى. شىركىن, بىزدە دە تالاي كەرەمەت اندەر بار عوي دەيسىڭ, دەگەنمەن, ولار ايتىلىپ ءجۇر عوي. نەگە سونى قىرعىزدىڭ اندەرىندەي كوككە كوتەرمەيمىز دەيسىڭ. توي دا «قىزىل ورىك», تۋعان كۇن دە «قىزىل ورىك», اقىر سوڭى بوزبالا مەن بويجەتكەننىڭ كەزدەسۋى دە «قىزىل ورىككە» اينالىپ كەتتى. بىراق, نەگە قازاق انشىلەرى قىرعىزدىڭ اندەرىنە قۇمار دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. ول اندەردى انشىلەرىمىزدىڭ رۇقساتسىز المايتىندىعى ايدان انىق, ارالارىندا ات جۇرمەسە دە, اعايىنگەرشىلىكپەن شاپان جۇرەتىن بولار. ءمۇمكىن, ءبىزدىڭ كومپوزيتورلاردىڭ اندەرى تىم قىمبات پا ەكەن دەپ تە ويلاناسىڭ. ەگەر اڭگىمە حالىق جىلدام قابىلدايتىن ويناقى اۋەندەرگە عانا تىرەلىپ تۇرعان بولسا, بىزدە ول دا بار عوي. وسىندايدا زاتتىبەك كوپبوسىنوۆتىڭ «اقمارجان» ءانى ەسكە تۇسەدى. بۇل ءانسىز توي وتپەيتىن, تىلەك ايتىلمايتىن, بي بيلەنبەيتىن. بۇل قازاقتىڭ ءانى, بىراق ءبىر كەزدەرى «اقمارجاندى» قىرعىزدىڭ ءانى دەگەندەر دە بولعان. ءيا, قىرعىزشا نۇسقاسى دا بار ەكەن, بىراق اۆتورى ءبىز ايتىپ وتىرعان زاتتىبەك. ەگەر قىرعىز اندەرىن تىڭداي قالساڭىز, ءسوز جوق, اراسىنان قازاقشا اندەردى كەزدەستىرۋگە بولادى. سوندا بۇل «ەكى ەل اراسىنداعى رۋحاني بايلانىس پا», الدە «قانى ءبىر قانداس رەتىندەگى جاي قارىم-قاتىناس پا» دەگەن ويعا قالاسىڭ. اتاقتى «مۋزارت» توبى ءبىر كەزدەرى «كىمگە بارىپ, كىمگە ايتىپ, كىمگە بارىپ وتىنەم…» دەپ ءان سالىپ ەدى, ەندى «نەگە, نەگە سەنى ءسۇيدىم-اي…» دەپ جالپاق دالاعا جار سالدى. شىنايى تالانتپەن ۇيلەسىم تاپقان سۇلۋ ساز حالىق جۇرەگىنە جول تابا ءبىلدى.
ارينە, مۇنداي ءۇردىس انشىلەر اراسىندا بۇعان دەيىن دە بولعان. حالىق ەركەسى اتانعان بۇلبۇل ءانشى روزا باعلانوۆا اپامىز «اح, سامارا گورودوك…» دەپ اۋەلەتسە, ايگىلى «دوس – مۇقاسان» ءانسامبلى پولياكتىڭ حالىق ءانىنىڭ نەگىزىندە «توقتاڭىز, سۇلۋ قىز, سۋ ىزدەگەن, تانىسقىم كەلەدى مەنىڭ سىزبەن…» دەپ تەبىرەندى. راس, بۇل اندەردىڭ ورىندالۋ تاريحى بۇگىندە اڭىزعا اينالدى. دەگەنمەن, سوندا دا ءبىردى-ەكىلى انشىلەر بولماسا, وزگە ۇلتتىڭ اندەرى ءدال بۇگىنگىدەي انشىلەر اراسىندا جاپپاي ورىندالعان ەمەس. دەگەنمەن, مۇنى بىلاي ەدى دەپ ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس. ەندى ءبىر ون جىلدىڭ ىشىندە قايسىسى قازاقتىڭ, قايسىسى قىرعىزدىڭ اندەرى ەكەندىگىن اجىراتا الماي قالماساق بولعانى دا…
حاميت ەسامان
