ادەبيەت تامىرلاستىقتى سۇيەدى.
«تۇرار ەندى ءبىر جيىرما جىلدان كەيىن ۇلى جازۋشىمەن دوس بولىپ, ءوز اكەسىنىڭ باسىنان وتكەن شىتىرمان شىندىقتى وعان, ارمان اعىسىنداي ەتىپ ايتىپ بەرەر. سودان بارىپ «قاراش-قاراش» تۋار…». (شەرحان مۇرتازا. جەتى تومدىق شىعارمالار جيناعى. 1-توم, «قىزىل جەبە», رومان, 235-بەت).
ءبىرىنشى كىتاپتىڭ باستى كەيىپكەرى – رىسقۇل. جازۋشى ءۇشىن ول ەرەن سۇيىكتى وبراز, ونىڭ اۋزىنا «مەنىڭ جۇرەگىمدە تۇك بار. بىراق سول تۇككە قىراۋ تۇرىپ قالعان. پەندەگە پەندە بولىپ جۇرگەنىمدە ول قىراۋ ەرىمەيدى» دەگەن ءسوز سالادى. بۇل – رىسقۇلدىڭ قىلمىسكەر رەتىندە ۆيتسە-گۋبەرناتوردىڭ الدىندا قاسقايىپ وتىرىپ جاۋاپ بەرگەن ءسوزى. تۇراردىڭ اكەسى ايۋمەن الىسقان, نەبىر قيامەتتەن امان وتكەن ناعىز ەر رەتىندە سۋرەتتەلەدى. فولكلوردان شىققانداي رومانتيكالىق كەيىپتى رىسقۇل.
قازان توڭكەرىسىنە شەيىنگى قازاق تۇرمىسىنىڭ ناقتى سۋرەتتەلىنۋى – روماننىڭ ۇلكەن جەتىستىگى. مەشەۋ قالعان ەل ومىرىندەگى كۇشتىنىڭ السىزگە زورلىعى, ال بۇل اعايىنشىلىققا قارامايتىن قارا نيەت قياناتتان شىعار دۇلەيلىك ەكەنىن رىسقۇلدىڭ تۇلكىباستاعى اتامەكەنىنەن 20 ءۇي ءوز اعايىنىمەن اۋا كوشۋى راستايدى. رىسقۇلدىڭ تۋعان اعاسى بەردىقۇلدى جەر مەن سۋعا تالاسىپ جازىقسىز ولتىرگەن, ۇرداجىق, شاش ال دەسە باس الاتىن سويىل سوعار شابارماندارى كوپ داۋىلباي بولىس ءتۇبى ءبىر تۋىس, شەجىرە تارقاتسا, شىمىر, سونىڭ ىشىندە سالىك اتاسىنان تارايدى. بىراق مىناۋ ءفاني دۇنيەنىڭ ىرقىن بايلىق پەن بيلىك بيلەپ تۇرادى ەكەن. وسىناۋ كەسەلدىڭ ءبارى وتارشىلدىق, ءوز ەركى وزىندە جوق, ورىستىڭ ويازىنا باعىنعان قازاقتىڭ بولىستىق-اكىمشىلىك جۇيەسىنىڭ قانشالىق وسال, پاراقور, جارامساق, يمانسىز, ءزابىرشىل, كىسى ولتىرۋدەن تايىنباس سۇمپايى ەكەنىن جازۋشى ناقتى ءىس-ارەكەت, قيمىل, مىنەز-قۇلىق قاقتىعىسى, الەۋمەتتىك ىمىراسىزدىق ارقىلى بەرە العان.
داۋىلباي بولىس رىسقۇلدىڭ باتىر باباسى, قوقان حانى شەرالىمەن قاندى شايقاستا قازا بولعان, بايزاقتىڭ قول استىندا ءجۇزباسى بولعان الىبەكتەن قالعان كۇمىس ەر-توقىمدى ويازعا بەرىپ, جاعىنىپ قالعىسى كەلەدى. وسى ءبىر جاعىمپازدىق فەنومەنىنەن زور تراگەديا ءوسىپ شىعادى. ول تۇرارداي قايراتكەردىڭ قالىپتاسۋىنىڭ العىشارتى.
قاراقويىن دەگەن تارى ەگىپ, كۇنەلتىپ وتىرعان شۇرايلى جەردە جىلقىايداردىڭ ۇياسىن تالقانداپ, ءۇش ۇلىنىڭ ۇلكەنىن ءولتىرىپ, كىشى ەكەۋىن تەنتىرەتىپ جىبەرۋگە ايىرىلىساردا ەردىڭ قاسىن سۇراعان كىساپىرلىك سەبەپ بولادى. ونىڭ تۇبىندە سول كەزدەگى ءالسىز قوعامدى جەگىدەي جەگەن الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك جاتىر.
«– كوكە-اۋ! نە جازدىق, نە بولدىق؟ ەندى نە ىستەيمىز, ايتساڭشى! – دەپ تومپەشىكتى قۇشاقتاي قۇلادى. توپىراق جىپ-جىلى ەكەن, بەتىنەن بەردىقۇل سۇيگەندەي تۇلا بويى ءدىر ەتتى» (167-بەت), بۇل كورىنىستە ازا مەن باۋىرمالدىق قاتار قۇيىلا تۇسكەن. رىسقۇلدىڭ ەسەيۋى, كۇرەسكەرلىك رۋحىنىڭ ويانۋ ءساتى وسىنداي ازالى. ال باۋىرمالدىقتى وزبىر داۋىلباي باسقاشا قابىلدايدى:
«– اتاما سالىكتىڭ اتىن! – دەدى بولىس شەگىر كوزىن ەجىرەيتىپ. – سەن سالىكتىڭ شىرىگەن جۇمىرتقاسى. سالىكتىڭ باسقا بالاسىنىڭ بالە-جالاسى سەندەرمەن بىرگە كەتسىن!» (178-بەت).
بۇل اتالاسى بەردىقۇلدى جازىقسىز ءولتىرىپ, داۋىلبايدىڭ قورىنباي ايتىپ تۇرعان ارسىز ءسوزى. قياناتتىڭ بەت-پەردەسى قانداي ءدال. جازۋشىنىڭ شەبەرلىگى پسيحولوگيالىق دەتالدا ايقىندالادى. داۋىلباي كىم؟ «كەشەگى قوقان زامانىندا سارتتاردىڭ بەگىمەن قوسىلىپ سورۋشى ەدى بۇنىڭ اكەسى ەلدى, ەندى ورىستىڭ ويازىمەن قوسىلىپ ويسىراتىپ بارادى» (156-بەت) دەيدى ءبىر اعايىنى احات ول تۋرالى.
«قىزىل جەبە», روماننىڭ ءبىرىنشى تومى تەگىس تۇراردىڭ اكەسى رىسقۇلعا ارنالعان. رىسقۇل بولماسا, تۇرارداي قايراتكەر, كۇرەسكەر ۇل تۋمايدى, سونىڭ ءۇشىن اكەنىڭ ءرولى ايرىقشا دارىپتەلگەن. بۇل رەتتە شەرحان مۇرتازانىڭ قالام تاڭباسىندا ۇلتتىق ادەبيەتتىڭ اۋىر جۇگىن تولاعايدان بەتەر ءبىر ءوزى ارقالاعاندا اۋىرسىنباعان كەمەڭگەر كلاسسيك جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ يگى ىقپالى ءتيۋى زاڭدى قۇبىلىس. ويتكەنى, قازاق پروزاسىنداعى رومان جانرىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان ءىرى ەپوپەيا – «اباي جولى» كەيىنگى قازاق جازۋشىلارىنىڭ بارشاسىنا ىقپالىن تيگىزگەنى قىلاۋسىز شىندىق.
نەگىزىندە, جازۋشى رىسقۇلدى سۇيىسپەنشىلىكپەن سۋرەتتەيتىنى سونشا, ونىڭ ءبىر بويىندا الەم جارالعالى دۇنيەجۇزى حالىقتارى اسپەتتەيتىن بارشا رومانتيكالىق كەيىپكەرلەردىڭ مىنەزى, قاھارماندىق تۇلعاسى قوسىلىسىپ كەتكەن. رىسقۇل بەينەسىندە ورىس, اعىلشىن, پارسى, قازاق, ءۇندىس, ت. ب. مىقتى ادەبي پەرسوناجداردىڭ قوسىندىسى توعىسقان. رىسقۇلدىڭ سوتتالىپ, يتجەككەنگە, سىبىرگە ايدالعان تۇستارىن سۋرەتتەۋدە باشقۇرتتىڭ ۇلتتىق باتىرى سالاۋاتتىڭ رۋحى قايتا-قايتا جاڭعىرا بەرمەگى دە سونىڭ ايقىن بەلگىسى. رىسقۇلدىڭ ايەلى ءىزبايشا دەكابريستەردىڭ ايەلدەرى سياقتى ەرىنىڭ ارتىنان كەتۋگە پەيىل: «ەتەگىنەن ۇستاپ جۇرسەم بارساكەلمەسكە كەتۋگە دە رازىمىن» (216-بەت).
رىسقۇل جىلقىايداروۆتىڭ بەينەسىندە, قازىرگى تىلمەن ايتقاندا, كادىمگىدەي جارقىراۋىق گلامۋر بولۋى سونىڭ اسەرىنەن ەكەنىن ۇعۋ كەرەك. بۇل جازۋشى ءۇشىن, رەاليستىك پروزا ءۇشىن تەرىس شىقپاعانى جانە تاڭ قالدىرادى.
سايماساي باي مەن رىسقۇل اراسىنداعى ىمىراسىزدىق, داۋ-جانجال عۇمىر بويى جالعاسىپ, كۇشتىنىڭ وكتەمدىگىنەن ابدەن ۋشىعىپ, ۇزىلەر تۇسىنا تايانعاندا ديلەمما تۋدىرعان قايعى-شەر.
سايماساي – قىزىل جەبەدەي كوز قۇرتى, كوڭىل جەگىسىنە اينالعان قاس جۇيرىكتى سىڭىرە الماسىن ۇققاندا قىزعانىشتىڭ قارا يىرىمىنە باتىپ كەتەدى. رىسقۇلعا ۇرلاتىپ الىپ, جۇيرىكتى دەرەۋ باۋىزداتىپ جىبەرەدى. سوندا بارىپ ەر رىسقۇل قانداي قياناتقا بەلشەسىنەن باتقانىن تۇسىنەدى, اراشا تۇسۋگە ۇلگەرە الماي قالادى. قۇلاگەر فەنومەنى ونىڭ قۇرباندىققا شالىنا بەرەتىنىندە بولىپ تۇر. راسىندا, وسى ءبىر اششى شىندىق جانۋارلار ءۇشىن عانا ەمەس, ادامدار اراسىندا ابدەن بەكىگەن اقيقات. ءبىر عانا مىسال: قازاقتان دارا تۋعان بۇلبۇل ءانشى كۇلاش بايسەيىتوۆانىڭ تاعدىرى تۋرا وسى حالدى قايتالايدى. ارتىق تۋعان, ونەرى قۇدىرەتتى بولعانى ءۇشىن كۇلاش كۇنشىل ارىپتەستەر تاراپىنان باقتالاستىقتىڭ قۇربانىنا اينالدى.
قىزىل جەبەنىڭ ءولىمى – قازاق دالاسىنداعى جاڭا ءبىر قاندى كەزەڭنىڭ باسىنا اينالدى. ەندىگى قۇرباندىقتار جىلقىلارمەن قاتار ادامدار بولارىنا انىق بەرىلگەن بەلگى. روماندا رىسقۇلدىڭ قىزىل جەبەنىڭ قانى ءۇشىن كەك الىپ, قانعا – قان, جانعا – جان دەپ انت بەرىپ, جىلقىنىڭ قۇنىن اداممەن الاتىن تۇسى وتە نانىمدى مەزەت. قىزىل جەبە – كيەلى جانۋار, ونىڭ اسىل قانى سايماسايدى ۇزاققا جىبەرمەي, ولىمگە باستادى.
بولىستىق, باعلاندىق – ادىلەتسىزدىكتىڭ وزەگى بولىپ شىقتى. باياعى دارا بيلەر, قارا قىلدى قاق جاراتىن دانا بيلەر زامانى كەلمەسكە كەتكەن ەكەن. ەندىگىنىڭ بولىسى قانداي ايار بولارىن اباي اسىرە اشكەرە قىلدى.
«قىزدى-قىزدىمەن تۇقىمباي دا بارماعىن باسىپ قالدى. رىسقۇلدا كەگى كەتكەندىكتەن ەمەس, بولىستاردىڭ تىزىمىندە جۇرگەندى ۇلكەن ىرىم ەتىپ, ىشىنەن: «ە, ارۋاق, قولدا, قولدا, قولدا!» – دەپ ءۇش قايتالادى» (118-بەت).
بولىس بولدىم, مىنەكي,
بار مالىمدى شىعىنداپ.
تۇيەدە قوم, اتتا ماي
قالمادى ەلگە تىعىنداپ.
سۇيتسە داعى ەلىمدى
ۇستاي المادىم مىعىمداپ.
كۇشتىلەرىم ءسوز ايتسا,
باس يزەيمىن شىبىنداپ.
جاي جۇرگەندە ءبىر كۇنى
اتشابار كەلدى لەپىلدەپ:
«وياز شىقتى, سىياز بار»,
«ىلاۋ» دەپ, «ءۇي» دەپ دىكىلدەپ.
ابايدىڭ «بولىس بولدىم, مىنەكي» اتتى ولەڭىدەگى پسيحولوگيالىق پورترەت مۇندا اينا-قاتەسىز ءدوپ تۇر.
روماننىڭ اتاۋىن كوتەرىپ تۇرعان قىزىل جەبە – جىلقى, قاس جۇيرىك, ادەبي استاردا – تەكتىك نىشان, سيمۆول. راسىندا, ول اقان سەرىدەن ىلياسقا اۋىسقان رۋح, قازاق حالقىنىڭ قۇلاگەرىندەي ازا جىلقى. رۋحسىزدانۋدىڭ قۇربانى. ونىڭ قۇرباندىققا شالىنىپ كەتۋى قۇداي بەرگەن ەڭ اسىل قاسيەتى – جۇيرىكتىگىنەن, ارتىق جارالعان قاناتتى پىراق بولۋىنان. شەراعاڭ جىلقى مەن قازاقتى استاستىرىپ, تاماشا اسسوتسياتسيا جاساي بىلگەن. قىزىل جەبە – تۇرار رىسقۇلوۆ. ۋاعى كەلگەندە, 1937 جىلعى رەپرەسسيانىڭ قاندى قاسابىندا قازاقتىڭ ارتىق تۋعان ەرلەرى شالىنادى, سونىڭ ءبىرى – سول. ەر مەن ونىڭ اتى ءبىرتۇتاس كەنتاۆرلىق سيپاتتا اسقاق كورىنەتىن پاتريارحالدىق تۇرمىستان ەندى قول ۇزە باستاعان جاڭا داۋىرگە بۇل سيمۆول بەك جاراسىپ تۇر.
جىلقىنى ءيسى قازاق قاستەرلەيدى, جازۋشى ءبورىنى توتەم تۇتۋىن مىنا ءبىر ءسوزى ايقىندايدى: «كوك ءبىزدىڭ قاسيەتتى كيەمىز عوي. كوك تۇرىك زامانىندا كوك بايراققا التىنداپ, كوك ءبورىنىڭ باسىن سالىپ قويادى ەكەن. سول تەگىن دەپ پە ەدىڭىز؟! تەگىن ەمەس قوي. قازىرگى كوك بايراعىمىزعا:
– ءبورىنىڭ باسىن سالايىق, دەپ ۇسىنعانىمدا, كادىمگىدەي اقىلدى, بيىك دارەجەلى, لاۋازىمدى ادامدار كۇلدى:
– اي, وسى جازۋشىلار-اي, قايداعى جوقتى ايتادى, – دەدى. امال نە, كوپ ايتسا كونەسىڭ-داعى. مەيلى, كەلەر ۇرپاق بىزدەن عورى پاراساتتىراق بولسا, تۇزەتىپ الار». (شەرحان مۇرتازا. 4-توم. «اي مەن ايشا», رومان, 47-بەت).
روماننىڭ ەكىنشى كىتابى تۇتاس تۇرار بەينەسىنە ارنالعان, ءوسۋ, ازامات بولۋ, قايراتكەرگە اينالۋ جولدارى تەگىس بەرىلگەن. سونداي-اق, بۇل ساياسي توم ءارى دەرەكتى پروزاعا اينالىپ كەتەدى. سوۆەت وكىمەتىنىڭ قىلىشىنان قان تامعان العاشقى باسشىلارىنىڭ پورترەتىن بەرۋ جازۋشىعا قانشالىق كۇردەلى بولعانىن وقىرمان سەزۋى ءتيىس. جازۋشىنىڭ دەرەكتىلىك ءۇشىن ينەمەن قۇدىق قازعانداي جۇمىس ىستەگەنى انىق. الايدا, بىلىكتى تاريحشى قاۋىم عانا تەرەڭ وبەكتيۆتى ساراپتاي الاتىن سوۆەتتىك كوسەمدەردىڭ پورترەتتەرى قانشالىق ءدال شىققانىن ايتا المايمىن. بۇل مەن ءۇشىن وتە قيىن مىندەت.
ويتكەنى, بۇل كەزەڭدە قۇداي تۋرالى ۇعىم الاساردى. كوسەم – جەكە باستىڭ تابىنۋىنا, پۇتقا اينالدى. ال پۇت قۇدايلار قيساپسىز قۇرباندىق تىلەپ تۇراتىن تاجالعا اينالعانىن ا.ي.كۋپرين ءتارىزدى رەاليست جازۋشىلار استارلاي جازدى. زامانعا ساي الدەبىر وزگەرىستى, ەسكىنى تەرىستەۋدى مىنا ءبىر ويدان ايقىن كورۋگە بولادى: «رۋىنا تارتقان – ۇرلىقپەن تەڭ. تابىڭا تارت» (428-بەت), بۇل – پرولەتارلىق يدەيانىڭ ۇشىعى.
روماننىڭ كولەمى تريلوگياعا دەيىن ۇلعايۋى قازىرگى زامانعى ادەبيەت ءۇشىن قۇپتارلىق ءىس ەمەس. سەبەبى, ارتىق تۇستاردان اينالىپ ءوتۋ مۇمكىن بولماي قالادى.
كىتاپتا اۆتوردىڭ ءافوريزمدى سۇيەتىن تابيعاتى ءجيى ۇشىراسادى: «باق قونعان جەرگە كۇنشىلدىك ءۇيىر بولادى» (36-بەت), «دۇنيەدە وتتان تازا نارسە جوق. وتتا ارامدىق بولمايدى» (19-بەت).
«قىرىق ءبىرىنشى جىلعى كەلىنشەك» – شەراعاڭنىڭ ۇزدىك اڭگىمەلەرىنىڭ ءبىرى.
بۇل, راسىندا, ديالوگ تۇرىندە بەرىلگەن مونولوگ, كەۋدەسىن ابدەن ساعىنىش مەڭدەگەن جالعىزىلىكتى جەسىر كەمپىردىڭ قايعى-شەرى. كوزىنە ەلەستەپ, جاس كەيپىندە ساعىمداي تولقىپ كەلىپ, جانىندا وتىراتىن اسىل جارى – ماقسۇتقا حاديشا ول سوعىستا قازا تاپقاننان بەرگى 28 جىلدىڭ ىشىندە كورگەن ازابىن كادىمگى اۋىل ءىشىنىڭ ۇساق-تۇيەك نازى, قازاقى بولمىستان الىپ, شەر تارقاتىپ وتىرادى. راسىندا, ونىڭ كۇيەۋىنىڭ ارۋاعىنا شاعىنعىسى كەلگەنى شالاباي قاينىسى ءوزىن ەسكەرمەي, قىزى اكەلگەن قورجىننىڭ اۋزىن بولىپ-تولعان اقشاي كەمپىرگە اشقىزعانى جاي انشەيىن سىنىققا سىلتاۋ عانا. جالعىزدىقتىڭ زارىن, شەرمەندەنى قالاي جۇباتۋدى تىرىسىندە ەشكىم بىلمەسىن جازۋشى استارلى سيپاتپەن بەرەدى. سوعىستىڭ قاسىرەتىن باسقاشا بەرۋ مۇمكىن ەمەستەي وقىرمان قوسا وكسيتىن قىلىپ بەرەدى. حاديشا – جازۋشىنىڭ سۇيىكتى, نىسانالى كەيىپكەرى بولعاندىقتان, ونى ءبىر اڭگىمەدەن ەكىنشى اڭگىمەسىنە كوشىرىپ وتىرۋعا شەراعاڭ ىقىلاستى: «شەكشەك شىرىلدايدى», «سوعىستىڭ سوڭعى جەسىرى».
حاديشا – اۆتور ءۇشىن, سوعىس باستالعاندا نەبارى توعىز جاسار ۇل بالا ءۇشىن ءوز اناسىنىڭ پرووبرازى.
«اي مەن ايشا» اتتى عۇمىرباياندىق رومانداعى ايشا انا مەن حاديشا كەمپىر – ەرلەرى قان مايداننان ورالماعان تاعدىرى ءبىر اۋىل ايەلدەرى.
حاديشا كۇيەۋدەگى جالعىز قىزىنىڭ قولىندا, قارتايعاندا جيەندەرىن ەس كورىپ وتىرۋىنا بولار ەدى, بىراق ول تىم ەسكىرەك, قايماعى بۇزىلماعان قازاقى ءداۋىردىڭ ادامى بولعان سوڭ, مۇنى تاعى مىسە تۇتا الماسى انىق. سونداعى دالەلى – «سەنىڭ ءتۇتىنىڭ وشپەسىن دەدىم, ماقسۇت». ەسكى قازاق دۇنيەتانىمىندا وت – ومىرلىك كۇش, تازالىق سيمۆولى. وتتى ءوشىرۋ كەشىرىلمەس كۇنا سانالاتىنى سوندىقتان. ءتۇتىن يدەياسى قازاقتا تۇقىم, تىرشىلىك يدەياسىمەن وزەكتەس. پسيحولوگيالىق يىرىمدە جالعىزدىقتىڭ ۋىتىنا ابدەن كوندىككەن, سوعان ءتىپتى باۋىر باسىپ العان, كوكەيىنەن وشپەيتىن جاستىق كەزەڭىنىڭ ساۋلەلى ساتىمەن عانا ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەلگەن جەسىرلىك فەنومەنى مۇندا تايعا تاڭبا باسقانداي تۇر.
«اي مەن ايشا» بۇل روماندى ەكى مارتە وقىدىم, جالىقتىرمايدى. رومان – دايىن كينوستسەناري. كەلەشەكتە شەراعاڭنىڭ وسى رومانى كوركەم فيلمگە اينالارىنا ءشۇباسىز سەنەمىن. بالالىق شاقتىڭ ۋىزداي بەينەسى كۇمان تۋدىرمايدى, سول ەكىتالاي اۋىر كەزەڭنىڭ قالىبى بوياماسىز بەرىلىپ, ەل مەن جەرگە, ۇشقان ۇيا, تۋعان اناعا دەگەن ساعىنىش جۇمساق, سۇيىنىشپەن دارىپتەلەدى. ءۇش بالانىڭ اناسى ايشانىڭ ءولىم الدىندا جاتقان ساتىندەگى باقسى كەمپىر اققىزدىڭ جاساعان ەمى ءبىر ۇلتتىڭ اناسىن امان ساقتاپ قالعانداي اسەر ەتەدى. ءبىر-ءبىرىنىڭ تىلەۋىن تىلەسكەن اعايىننىڭ باۋىرمالدىعى اشىلادى.
شەراعاڭ پروزانىڭ كىشى جانرىندا تالاي دۇنيە تۋدىردى. ونىڭ ارقايسىسى ءبىر-ءبىر پسيحولوگيالىق ايقىن پورترەت, ادام تاعدىرى, ءارى جازۋشى ادامدارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنەن اينىمايدى. ادام بالاسىنا وشپەندىلىك پەن قارعىس, قارا تاڭبا باسۋ, كەسىرلىك بۇل اڭگىمەلەردە ىرىمعا جوق. ويتكەنى, شەراعاڭنىڭ جۇرەگىندە قۇداي بەرگەن مەيىرىم ساۋلەسى, ومىرسۇيگىشتىك ەرەكشە قاسيەت بار. ءوزى سۋرەتتەگەن ساتتەي: «الماتىنىڭ اسپانىندا دا جاڭا كوكتەمنىڭ تولعاعى بار. كوگىلدىر, ءتۇپسىز كوك الەم. ءبىر قىلاۋ جوق, ءبىر قىلپىق جوق» («قىزىل جەبە», 220-بەت).
سول اڭگىمەلەردەن ەرەكشە ۇناعانى – «ناحال تورعايلار».
قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى, قوعام قايراتكەرى شەرحان مۇرتازانىڭ ەلىنە دەگەن پەرزەنتتىك ماحابباتى, ساعىنىشى, شەر-ۋايىمى وسى اڭگىمەدە استارلى تۇردە بەرىلەدى. شەراعاڭ جاۋىز تورعايلاردى بوتەن, كەلىمسەك, قوماعاي, سۇمدىق, باسقىنشى تورعايلار دەپ اتايدى. ادەبيەتتەگى اللەگوريا, گيپەربولا, مەتافورا, ت.ب. تاسىلدەردى قولدانىپ, جازۋشى ونىڭ ءتۇيىنىن «قىرعيلار ناحال تورعايلارمەن سوعىسقا اتتانىپتى» دەگەن تامسىلمەن اياقتايدى. قىرعيلار – قۇتقارۋشىلاردىڭ قينالعان ەلگە كومەككە كەلۋىنە كەنجەگۇل كەمپىردىڭ دۇعاسى سەبەپ بولادى. قازىرگى قازاق حالقىنىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن بۇلايشا استارلاي بەرە الۋ ءۇشىن شەبەرلىك قانا ەمەس, ۇلتىن سۇيگەن ساۋلەلى جۇرەك قوسا كەرەك.
ەل بىلەدى: باياعى تەكتى بيلەرگە ءتان قارا قىلدى قاق جارعان ادىلدىك, ۇلتىن ءسۇيۋ, ازاماتتىق ۇستانىم, حالقىنىڭ دارحان دۇنيەتانىمىن شىعارمالارىندا ارداقتاۋ – مۇنىڭ ءبارى تەگىس شەرحان مۇرتازانىڭ ازاماتتىق بەينەسىندە, شىعارماشىلىق كرەدوسىندا انىق كورىنەدى.
ايگۇل كەمەلباەۆا
