بىلتىر ش.قۇسايىنوۆ اتىنداعى اقمولا وبلىستىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى ەلوردادا گاسترولدىك ساپارمەن بولعاندا, ونەر ۇجىمىنىڭ رەپەرتۋارىنداعى قويىلىمداردىڭ ءبىرى – جازۋشى-دراماتۋرگ جابال ەرعاليەۆتىڭ «جان شىرىلى» دراماسىن تاماشالاعان ەدىك. درامادا ءبۇتىن ءبىر وتباسىنىڭ مىسالىندا يسلام ءدىنىن جامىلعان جات اعىمداردىڭ قوعامعا تيگىزەتىن تەرىس ىقپالى تۋرالى باياندالادى. شىعارما اۆتورىنىڭ كورەرمەنگە نەگىزگى ايتار يدەياسى دا – قازاق حالقى ەجەلدەن ۇستانىپ كەلە جاتقان, ۇلتىمىزدىڭ ءداستۇر-سالتىمەن قابىساتىن حانافي جولىنان اينىماۋ, وزگە جولداردىڭ اداسۋشىلىققا جەتەلەيتىنىن, ونىڭ ارتى ۇلكەن قاسىرەتكە اپاراتىنىن ۇعىندىرۋ.
درامادا كوتەرىلگەن ءماسەلە بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ وزەكتى تاقىرىپتاردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. كۇنى كەشە اقتوبەدە بولعان وقيعا دىنگە, جالپى العاندا, ءدىني تاربيەگە سەلقوس قاراۋعا بولمايتىنىنا تاعى انىق كوز جەتكىزدى.
وسىدان جارتى جىلداي بۇرىن ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى ج.ەرعاليەۆتىڭ جوعارىدا اتالعان تۋىندىسىنىڭ نەگىزىندە «ەسىگىمدى قاققان كىم؟» پسيحولوگيالىق دراماسىنا دايىندىقتى باستادى. درامانىڭ قويۋشى رەجيسسەرى, قر ەڭبەك ءسىڭىرگەن قايراتكەرى نۇرلان جۇمانيازوۆتىڭ ايتۋىنشا, قويىلىمعا ازىرلىك بىلتىرعى قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا, جەلتوقساننىڭ باس كەزدەرىندە باستاۋ الدى. ياعني, قاللەكيلىكتەر وسىناۋ نازىك تاقىرىپتى كوتەرگەندە اسىعىستىققا بارماي, ابدەن ءپىسىرىپ, جەتىلدىرىپ بارىپ كورەرمەنگە ۇسىندى.
وتكەن جۇما كۇنى «ەسىگىمدى قاققان كىم؟» پسيحولوگيالىق دراماسىنىڭ استانا ءتورىندەگى پرەمەراسى بولدى. ءبىز اتالمىش تۋىندىنىڭ نەگىزىندە جاتقان, ش.قۇسايىنوۆ اتىنداعى اقمولا وبلىستىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى اكتەرلەرىنىڭ سومداۋىنداعى «جان شىرىلى» مەن كەيىنگى قويىلىمنىڭ اراسىنداعى ەرەكشەلىكتەردى باعامداپ كوردىك. «بۇل درامانى قويعاندا نۇرلان جۇمانيازوۆتىڭ قولتاڭباسى نەسىمەن ەرەكشەلەندى؟» دەپ, رەجيسسەردىڭ وزىنەن سۇراعانىمىزدا ول «جان شىرىلىن» كورمەگەندىگىن ايتىپ, رەجيسسەرلىك شەشىمدەرىن اشا قويمادى.
بىزدىڭشە, ءبىرىنشى ەرەكشەلىك قويىلىمعا تارتىلعان اكتەرلەردىڭ قۇرامىندا بولىپ وتىر. اقمولا تەاترىنىڭ ءبىر عانا تۋىندىسىن كورگەندىگىمىزدەن, سول ۇجىمداعى ارتىستەردىڭ ەسىمدەرى بىزگە بەيتانىس ءارى ولاردىڭ اكتەرلىك شەبەرلىكتەرىنە دە قانىعا قويمادىق. ال, قاللەكي تەاترىنىڭ قويىلىمدارىن كۇندە تاماشالاماساق تا, ءاربىر پرەمەراسىن بارىپ كورۋگە تىرىسامىز جانە اكتەرلەرىنىڭ قارىمىنان دا حاباردارمىز.
ماسەلەن, «ەسىگىمدى قاققان كىم؟» دراماسىندا باستى رولدەردى كانىگى ءارتىس دارەجەسىنە جەتكەن, اتتارى دا, قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى دەگەن اتاقتارى دا بار كۇليا قوجاحمەتوۆا, جانقالدىبەك تولەنباەۆ, التىناي نوگەربەك سىندى اكتەرلەر سومدايدى. قوسالقى رولدەرىنە ولجاس جاقىپبەك, باۋىرجان سۇراپباەۆ جانە باسقا بولاشاقتارى بار جاس ارتىستەر تاڭدالعان. قاللەكيلىكتەردىڭ قويىلىمدارىندا بالدىرعان اكتەرلەر دە اۋىق-اۋىق كورىنىپ قالادى. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان درامادا ءبىر وتباسىنىڭ ەركەلەرى بوپ وتىرعان, اتا مەن اجەنىڭ قۋانىشى قاناعات ماناس, قايسار مەن بەكنۇر ىبىرايلار سىندى بالعىنداردىڭ ونەرى كورەرمەندەردى ءتانتى قىلماي قويمادى. قاللەكيلىكتەر اقمولالىقتاردان وسى اكتەرلىك قۇراممەن ۇتقان سياقتى. ارينە, درامانىڭ باس قالادا قويىلۋى دا باستى فاكتور سانالادى.
ەكىنشىدەن, جابال ەرعاليەۆ وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن جازىلعان شىعارماسىنىڭ ۇستىنەن قايتا قاراپ, كومپوزيتسياسىن دا, كەيىپكەرلەردىڭ سويلەر سوزدەرىن دە شيراتقان. سيۋجەتتىك جەلىسىنە دە وزگەرىس ەنگىزگەن. ماسەلەن, اقمولا تەاترىنىڭ نۇسقاسىندا تەررورشىلاردىڭ جانسىزى جۇماننىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ, جۇبايى اسقار مەن قىزى جانارمەن لاڭكەستەردىڭ لاگەرىنەن تابىلىپ, نيكاب كيگەن گۇلنۇر كۇيەۋى مەن باۋىر ەتى – بالاسىنان كوز جازىپ قالعان سوڭ اقىل-ەسىنەن ايىرىلادى. ال, قاللەكيلىكتەر ەڭ سوڭىندا گۇلنۇردىڭ (اكتريسا ا.نوگەربەك) باسىنا ورامال تاققىزىپ, ونى حاق جولىنا ورالتادى. اۆتور سونىسىمەن ءداستۇر-سالتتان اجىراماي, قازاقتىڭ ۇستانار ناعىز جولى وسى دەپ, كورەرمەننىڭ ساناسىنا شەگەلەۋدى مۇرات تۇتقان سياقتى.
جۇماننىڭ ءرولىن سومداعان قاللەكي تەاترىنىڭ اكتەرى باۋىرجان سۇراپباەۆتىڭ ويىنى دا كوڭىلىمىزدەن شىقتى. ونىڭ سويلەگەن سوزىنەن, جاساعان قيمىل-ارەكەتىنەن ءرول ىشىنە ابدەن كىرىپ كەتكەنىن بايقادىق. جاناردىڭ رولىندەگى بالعىن اكتريسا قاناعات ماناستىڭ ونەرىن تاماشالاپ وتىرىپ, «كوكسەرەك» كوركەم فيلمىندە قۇرماشتى ويناعان قامبار ۋاليەۆ ەسىمىزگە ءتۇستى. اكتەردىڭ ءوزى ءبىر سۇحباتىندا وسى ءرولىنەن كەيىن كۇلە الماي قالعانىن ايتقان ەدى. ءبىز پسيحولوگيالىق تۇرعىدان اۋىر ءرول ەنشىسىنە تيگەن قاناعات سونىڭ كەبىن قۇشپاسا ەكەن دەپ ويلادىق.
ءسوزىمىزدى تۇيىندەي كەلگەندە, جابال ەرعاليەۆ بۇگىنگى ەڭ ءوتىمدى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرىن تاپقان. ءوزىنىڭ ءسوزىنشە, كوتەرەر ماسەلەگە ءۇستىرت قاراماي, قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ماماندارىمەن اقىلداسىپ بارىپ, شىعارماسىن جازۋعا كىرىسكەن. وسىدان ءوزىنىڭ دە ءدىني ءبىلىمىن, شىعارماسىن تاماشالاعان كورەرمەننىڭ دە ءدىني ساۋاتىنىڭ ارتۋىنا مۇمكىندىك جاساعان. ال, قاللەكيلىكتەر دراماتۋرگ پەن كورەرمەن اراسىندا التىن كوپىر بولدى.
P.S. بالا كەزىمىزدە سامۋيل مارشاكتىڭ «ەسىگىمدى قاققان كىم؟» دەپ باستالاتىن «پوشتا» اتتى ولەڭىن جاتتاۋشى ەدىك. ولەڭدە پوشتا تاسۋشى تۋرالى باياندالاتىن. حات-حابار كۇتكەن حالىق ونىڭ كەلۋىن اسىعا كۇتەتىن. ال بۇگىندەرى ەسىك قاعىلعان سايىن ۇرەيلەنەتىن بولدىق. ونىڭ سەبەبى قازىرگى قوعامدا تورىمىزگە باسا- كوكتەپ كىرىپ كەلە جاتقان نەبىر جاعىمسىز كورىنىستەردەن بولىپ وتىر. قاللەكيلىكتەر قويعان قويىلىم سودان ساقتانۋعا شاقىرادى.
امانعالي قالجانوۆ
