الەۋمەت

قازاقشانى – قارشادايدان


ينتەرنەت بەتiنەن مىناداي قىزىقتى مالiمەتتi كوزiم شالعانى بار. بالانىڭ تiلi ەندi عانا شىعىپ كەلە جاتقان كەزدە ونىڭ ساناسىنىڭ 3 مىڭ تiلدi قابىلداي الاتىنداي مۇمكiندiگi بولادى ەكەن. كەلە-كەلە بۇل مۇمكiندiكتiڭ دەڭگەيi تومەندەي بەرەدi دە, بالا تەك ءوز اناسى سويلەيتiن تiلدi عانا جەتiك قابىلدايتىن كورiنەدi.
نەبارi 2-3 جاسار بالانىڭ ءۇش مىڭ تiلدi مەڭگەرۋگە قانشالىقتى قاۋقارلى ەكەنiن ءوز باسىم ناقتى ايتا المايمىن. بiراق, بالانىڭ جاسى نەعۇرلىم كiشi بولسا, سولعۇرلىم ول ەكiنشi تiلدi دە وڭاي مەڭگەرەتiنi انىق ەكەن.

مۇنى مەن ءوز تاجiريبەمە سۇيەنiپ ايتىپ وتىرمىن.
ءوزiم بالاباقشادا تاربيەشi بولىپ جۇمىس iستەيمiن. مەنiڭ توبىم بالاباقشاداعى ەڭ كiشi سابيلەر توبى بولىپ ەسەپتەلەدi. توپتا نەگiزiنەن ءۇش پەن ءتورت جاس ارالىعىنداعى سابيلەر تاربيەلەنەدi. بالاباقشامىز تازا قازاق تiلiندە تاربيە بەرەدi. ايتسە دە, مۇندا تاربيەلەنiپ جاتقان وزگە ۇلتتىڭ بالالارى جەتكiلiكتi. مەنiڭ توبىمدا ۇلتى وزگە بەس بالا بار.
قازاق تiلiنiڭ قانات جايۋىنا تيتتەي دە بولسا ەڭبەگiمدi سiڭiرەيiن دەگەن ماقساتپەن, وسى بالالاردىڭ مەملەكەتتiك تiلدi جەتiك مەڭگەرۋiنە ۇلەس قوسۋدى وزiمە مiندەت سانادىم. زاماناۋي باسىلىمداردان iزدەنەمiن, تاجiريبە الماسامىن.
بiر تۇيگەنiم, قازاق تiلiن, جالپى كەز كەلگەن شەت تiلiندەگi سوزدەردi, سويلەمدەردi, ديالوگ, مونولوگتى قايتالاي بەرۋ جولىمەن ەمەس, جالپى بەلسەندi تۇردە سويلەتۋ ارقىلى, ياعني بالالارعا قىزىقتى بولاتىنداي ويىندار ارقىلى ۇيرەتۋ كەرەك ەكەن. بالالارعا جالاڭ ءسوز جاتتاۋدى ەمەس, ءاربiر ساباقتا ۇيرەنگەن سوزدەرiن اۋىزەكi ايتۋعا, سويلەم قۇرامىن دۇرىس قولدانا بiلۋگە ۇيرەتۋ قاجەت.
ساباقتا, ساباقتان تىس ۋاقىتتا تاربيەشiلەر اۋديو جانە بەينە تاسپالارىن, كورنەكi وقۋ قۇرالدارىن, ۇستەل ويىندارىن قولدانادى, ياعني ۇيرەنەتiن جاڭا ءسوز كورنەكiلiكپەن بەكiتiلسە, ول بالانىڭ سوزدiگiن تولىقتىرادى, ال بۇل ءوز كەزەگiندە ولاردىڭ ويىن, مەرەكە, كونتسەرت كەزدەرiندە ەمiن-ەركiن اراقاتىناسقا تۇسۋiنە كومەكتەسەدi.
ادام مادەنيەتi ويىن ارقىلى داميدى. سوندىقتان, ويىن تەحنولوگياسى ارقىلى بالانىڭ وقۋ ىنتاسىن ارتتىرۋ جەڭiل بولماق. ءالi ءارiپ تانىمايتىن, جازۋ-سىزۋدى مەڭگەرە قويماعان 3-4 جاستاعى بالاعا تiل ۇيرەتۋدiڭ ەڭ تيiمدi جولى – رولدiك ويىنداردى وتكiزۋ دەر ەدiم. ماسەلەن بالالارعا كۇندەلiكتi ايتىپ بەرەتiن ەرتەگi كەيiپكەرلەرiنiڭ ءسوزiن وزدەرiنە ءبولiپ بەرiڭiز. كەيiپكەردiڭ داۋسىنا سالىپ, قاي ءسوزدi قالاي ايتۋ كەرەك ەكەندiگiن ەسكەرتiڭiز. سوندا بالا قاي ءسوزدiڭ ماعىناسى قانداي, ول قانداي مانەرمەن ايتىلادى, ءبارiن-ءبارiن سول ساتiندە ميىنا جازىپ الادى.
3-6 جاستاعى بالالارعا شەت تiلدەرiن ۇيرەتۋگە بولا ما دەگەن سۇراق تاجiريبەدە ەرتەدەن-اق وڭ شەشiمiن تاپقان.
مەكتەپكە دەيiنگi كەزەڭ بالانىڭ بiلiمدi قابىلداعىشتىعى جوعارى بولاتىن دامۋ كەزەڭi بولىپ تابىلادى. قاتەلiكتەرگە بوي الدىرسام, كۇلكiگە قالامىن دەيتiن ەرەسەكتەر سەكiلدi پسيحولوگيالىق كەدەرگiلەردەن دە ادا بولاتىن كەزi بۇل. ەرەسەكتەرگە قاراعاندا سابيلەردiڭ تiلدi جىلدام مەڭگەرەتiنi سودان.
مەكتەپكە دەيiنگi ەرەسەك جاستاعى بالالار قارىم-قاتىناسقا ىنتالى كەلەدi. سوندىقتان ناقتى دالەلدەرمەن تiلدiك ورتاعا ساۋاتتى, كەشەندi باعىتتالسا, قىزىقتىرا وقىتۋدىڭ جەكە جانە توپتىق تۇرلەرiن پايدالانسا, تiل ۇيرەنۋدە تەز تابىستارعا قول جەتكiزەدi.

ايگەرiم قىستاۋباەۆا,
№55 «قاراقات» بالاباقشاسى,
«بالاپان» توبىنىڭ تاربيەشiسi

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button