الەمدىك جانە ءداستۇرلى ءدىن كوشباسشىلارىنىڭ سەزى بۇل — قازاقستاننىڭ بۇكىل الەمگە دەگەن قايىرىمدىلىق سىيى
نۇرسۇلتان نازارباەۆ
«بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم – ادامزاتتىڭ تاڭداۋى» تاقىرىبى اياسىندا وربىگەن جيىن ءتورت سەكتسيا بويىنشا جۇرگىزىلدى.
«ورنىقتى دامۋعا قول جەتكىزۋدە ءدىن باسشىلارىنىڭ ءرولى», «ءدىن جانە مۋلتيمادەنيەتتىلىك», «ءدىن جانە ايەل: رۋحاني قۇندىلىقتار جانە زاماناۋي قاتەرلەر», «ءدىن جانە جاستار» دەگەن تاقىرىپپەن تالاي ماسەلە تالقىعا سالىندى.
«بۇگىنگى كۇنى قازاق دالاسى جوعارى رۋحانيلىق پەن اق تىلەكتى باتانىڭ نۇرىنا تولىعا تۇسۋدە. ءبىز جوعارى ماقتانىشپەن استانادا ءتورتىنشى مارتە بۇكىل الەمنىڭ ءدىنباسىلارىن قارسى الىپ وتىرمىز. سوعان وراي, سەزگە الەمنىڭ قىرىق ەلىنەن كەلىپوتىرعان سەكسەن جەتى قاتىسۋشىعا شىن جۇرەگىمنەن العىس بىلدىرەمىن», – دەدى پرەزيدەنت ءسوز باسىندا.
وسىدان توعىز جىل بۇرىن ءارتۇرلى ءدىن وكىلدەرىنىڭ باسىن قوساتىن, بەيبىتشىلىككە ۇندەيتىن ساراي سالۋ تۋرالى ايتقانىنا جانە ول نيەتىنىڭ بۇگىندە ورىندالعانىنا توقتالدى.
«بۇل پيراميدا ءبىزدىڭ قازاقستان دالاسى مەن بۇكىل الەمدە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم ورناۋى جونىندەگى تىلەيتىن سەزىمىمىز بەن دۇعامىزدى جاراتۋشىعا باعىتتايدى. بۇگىن ءبارىمىز الەمدەگى بىرەگەي سانالاتىن عيباداتحانادا ءبىر ۇستەل باسىنا جينالىپ, جاراتۋشىنىڭ بارلىعىمىز ءۇشىن جالعىز ەكەنىن ايتۋدامىز» دەدى.
اتالعان جيىن جاھان ءۇشىن الماعايىپ كەزەڭدە وتكىزىلىپ وتىر. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, بۇعان دەيىنگى سەزدەر دە كۇردەلى جاھاندىق ۇدەرىستە ۋشىققان كەزەڭدە وتكىزىلىپ كەلىپتى.
ناقتىراق ايتساق, تۇڭعىش سەزد ءدىندى حالىقارالىق تەرروريزم مەن ەكسترەميزم ماقساتىندا پايدالانۋشىلارعا قارسى جاۋاپ رەتىندە باس قوسۋعا مۇمكىندىك بەرسە, ودان كەيىنگىلەرى جەر شارىن قارجى داعدارىسى شارپىعان تۇستا وتكىزىلىپتى. بۇل جولعىسى دا الەمدە ءتۇرلى وزگەرىستەر ورىن الىپ جاتقان كەزەڭمەن سايكەس كەلىپ وتىر.
بۇگىندە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنىڭ جاھاندىق ءمانى ارتىپ وتىر. جيىن حالىقارالىق ديالوگتىڭ بىرەگەي قۇرامداسىنا اينالدى. بۇۇ, يۋنەسكو, يسەسكو جانە باسقا دا بىرقاتار حالىقارالىق ۇيىم باسشىلارى, تانىمال ساياساتكەرلەر مەن ساراپشىلار سەزگە بارىنشا نازار اۋدارۋدا.
جاھاندىق ديالوگ تەك حالىقارالىق فورۋم, كەزدەسۋلەرمەن عانا شەكتەلىپ قالماي, وعان ينتەراكتيۆتى بايلانىستار ارقىلى الەم حالىقتارى اتسالىسىپ ءجۇر. وسى ورايدا ەلباسى جاھاندىق تولەرانتتىق پەن سەنىمدى نىعايتۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان ينتەرنەت رەسۋرستى قۇرۋدى ۇسىندى.
ونىڭ اياسىندا ءدىني كوشباسشىلاردىڭ ينتەراكتيۆتى وتىرىستارىن وتكىزۋدى قاراستىرۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
سونىمەن قاتار, جوبا ارقىلى ينتەرنەت پايدالانۋشىلار ءۇشىن تۇراقتى ونلاين فورۋمدار وتكىزۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدى.
ءححى عاسىردىڭ العاشقى ونجىلدىعىندا ەكونوميكاسى بارىنشا دامىعان ءۇش ەلدىڭ قاتارىنا ەندى. ەتنوسارالىق كەلىسىمنىڭ مەنشىكتى مودەلىن جاساي ءبىلدى. ءسوز اراسىندا مەملەكەت باسشىسى: «ءاربىر ءدىننىڭ, اتاپ ايتقاندا, يسلام, حريستيان, پراۆوسلاۆ, پروتەستانت, كاتوليك, ءبۋدديزمنىڭ ەركىندىگى ارقاشان قازاقستاندىق مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ تاپتى. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ قوعامدا, مىنە, 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى رۋحاني رەنەسسانس ۇدەرىسى دامۋدا. جاڭا مەشىتتەر مەن شىركەۋلەر سالىنۋدا», – دەدى.
الەمدىك ءدىن باسشىلارىنىڭ سەزىندە كوتەرىلگەن باستامالار الەمدىك قاۋىمداستىق تاراپىنان اركەز قولداۋ تاۋىپ كەلەدى. ءدىنباسىلاردىڭ ءجيى ديدارلاسۋى وركەنيەتتەر قاقتىعىسى تۇسىندا الەمنىڭ تىعىرىققا تىرەلمەۋىنە ايتارلىقتاي جاردەمىن تيگىزدى. «مەن ءتورتىنشى سەزدىڭ ادامزاتتىڭ ءححى عاسىرداعى ادىلدىك پەن بەيبىت ءتارتىپتى قالىپتاستىرۋعا نەگىزدەلگەن جاھاندىق ديالوگتاعى ماڭىزدى بولىگى رەتىندە تاريحقا ەنەتىندىگىنە سەنىمدىمىن», – دەدى قازاق ەلىنىڭ باسشىسى. ەلباسىنىڭ پايىمداۋىنشا, بولاشاقتا جاھاندىق قوعامداستىقتى يسلام الەمىنسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان, الەمنىڭ وسى بولىگىندە ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋىمىز قاجەت. ءدىن كوشباسشىلارى كەڭەسىنىڭ بەدەلى مەن الەۋەتى ورىن الۋى مۇمكىن قاقتىعىستار كەزىندە ۇندەۋلەر قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان, ءدىندار ادامداردىڭ قۇقى مەن ەركىندىگىنىڭ ساقتالۋىنا جاھاندىق مونيتورينگ قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنى ايتىلدى.
جيىن سوڭىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەلەسى جىلى ءبىرىنشى سەزدىڭ وتكەنىنە ون جىل تولۋىنا وراي ارنايى ۇندەۋ قابىلداۋدى ۇسىندى.
سەزدىڭ جالپى وتىرىسىندا ءسوز العان بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى – بۇۇ-نىڭ جەنەۆاداعى ءبولىمىنىڭ باس ديرەكتورى قاسىم- جومارت توقاەۆ بۇۇ نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستامالارىن تولىعىمەن قولدايتىنىن, قازاقستان ەلورداسىنداعى ءداستۇرلى سامميتماڭىزى بويىنشا دىندەر مەن كونفەسسيالار وركەنيەتتەرى اراسىنداعى عالامدىق ديالوگتىڭ ەلەۋلى ىقپالدى فاكتورىنا اينالعانىن ايتتى. «قازاقستان پرەزيدەنتى اسا كورنەكتى ساياساتكەر جانە ۇلى رەفورماتور رەتىندە بۇكىل دۇنيەجۇزىندە قۇرمەتكە يە بولىپ وتىر», – دەدى ول. سونداي-اق, بۇۇ باس حاتشىسىپان گي مۋننىڭ ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن سەزد دەلەگاتتارى اتىنا جولداعان جولداۋىن وقىپ بەردى. بۇگىن سەزد قاتىسۋشىلارى استاناداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىشتىڭ اشىلۋى راسىمىنە قاتىسادى.
«الجير» مۇراجاي-مەموريالدىق كەشەنىن ارالاپ, ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ ەسكەرتكىشىنە عيبادات ەتەدى. سونداي-اق وسى كۇندەرى استانادا «رۋحاني جاراسىم» اللەياسىن اشۋ جوسپارلانىپ وتىر.
دايىنداعان
شىنار دوسان
