وتكەن جەكسەنبى كۇنى ءبىر جاماعايىنىمىز اققۋدىڭ كوگىلدىرىندەي الپەشتەپ, ايالاپ ءوسىرىپ وتىرعان قىزىن ۇزاتتى. العاشقى تويى بولعاسىن با, اعامىز دا ەشتەڭەدەن تارتىنىپ قالمادى. ەلورداداعى ءسانى مەن ساۋلەتى كەلىسكەن مەيرامحانانى جالعا الىپ, بارلىق ۇلتتىق بوياۋىمەن ارلەپ, دۇركىرەتىپ وتكىزدى. استا-توك داستارقان, رياسىز پەيىل, اقەدىل كوڭىل… ەرنەۋىنەن اسىپ, ساپىرىلىپ جاتتى.
ءبىر شاقتا توي باستالاردان ءسال عانا بۇرىن ارتىنىپ-تارتىنىپ, بارلىق اساي-مۇسەيلەرىن قۇشاقتاپ, تويدىڭ اساباسى مەن انشىلەرى دە جەتتى. ولارعا ىلەسىپ فوتوعا تۇسىرۋشىلەر كەلدى. ايتەۋىر, قۇدالىققا كەلگەندەي ءبىر قورا ادام. اسابامىز – جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتەر پىسىق ورىمدەي جىگىت. تاڭدايى دا تاقىلداپ تۇر. ءاپ-ساتتە جۇرتشىلىقتى ءيىرىپ, ءۇيىرىپ اكەتتى. وعان ءبىز دە قۋانىپ, «مىناۋ, ءبىر بولايىن دەپ تۇرعان ونەرلى بالا ەكەن» دەپ, ءماز-ءمايرام بولدىق. توي يەسى ەكىباستان ەسى شىعىپ كەتكەن. «ىنىشەك, تويىمدى جاقسىلاپ وتكىزىپ بەرسەڭ, ەڭبەگىڭ دە ەكى ەسە قايتپاق» دەپ, اسابانىڭ ارقاسىنان قاعىپ قويادى. ول دا ءماز. سونىمەن, كوپ كۇتكەن توي دا باستالدى. وبالى نەشىك, اسابا دا, ونىڭ قاسىندا ءۇيىرىلىپ جۇرگەن جىگىتتەر دە شەتىنەن ونەرلى توپ ەكەن. نەشە ءتۇرلى ۇلتتىڭ ءانىن ناشىنە كەلتىرە شىرقاپ, ءبيدى دە ءتۇبىن تۇسىرە بيلەپ, قۋانىشتىڭ ءسانىن كىرگىزدى. اسىرەسە, جاستاردىڭ دەلەبەسىن قوزدىردى. «توي بولعاسىن, وسىلاي بولسىن» دەپ ءبىز وتىرمىز. ءبىر كەزدە بايقايمىن, مەن ماقتاپ, ماداقتاپ وتىرعان اسابام, ءار ءسوزىن قازاقشا باستاپ, ورتاسىنا كەلگەندە ورىسشا شۇلدىرلەپ كەتەدى ەكەن. ءبىر ەمەس, ەكى ەمەس… ۇنەمى… جان-جاعىما قاراسام, تويعا كەلگەندەردىڭ ءبارى دە – ءوز اعايىندارىمىز. تەك انەبىر شەتكى ۇستەلدە اعامىزدىڭ ارىپتەستەرى رەتىندە ەكى-ءۇش وزگە ۇلت وكىلدەرى وتىر ەكەن. بىراق ولاردىڭ اسابانىڭ سوزىنە قۇلاق تىگىپ وتىرعانىن كورمەدىم. وزدەرىمەن-وزدەرى… «سوندا بۇل كىمگە ورىسشا سويلەپ وتىر» دەپ قويامىن. ءبىر قاعا بەرىستە «ىنىشەك, وسى تويعا كەلگەندەردىڭ ءبارى دە قازاق, نەگە باستان-اياق ءوز تىلىمىزدە جۇرگىزبەيسىڭ, وزگە تىلدە شۇلدىرلەپ, ميىمىزدى اتالا قىلىپ جىبەردىڭ قوي» دەپ ەدىم, «اعا, بارىمىزگە دە تۇسىنىكتى ءتىل عوي» دەپ يىعى قيقاڭ ەتىپ, ءوتىپ كەتتى. سونىمەن, توي بىتكەنشە كوڭىلىم الابۇرتىپ, تىنىم تاپپاي, بەيمازا كۇيگە ءتۇستىم.
جالپى, ءبىزدىڭ بۇرىنعى بابالارىمىز اسا تويشىل بولماعان سەكىلدى. بولسا دا ءار نارسەنىڭ شەگى مەن شەتىن ءبىلىپ, مولشەردەن اسىرماعان. بۇگىن ونىڭ بارلىعى «ەسكىلىككە» بالانىپ, ەرتەگىدەي توي وتكىزۋگە قۇشتار بولىپ بارامىز. راسىن ايتقاندا, قازاقى تويدىڭ ءوزى شوۋ-بيزنەستىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالدى. «ويباي, انانىڭ تويىنا انەبىر ءانشى كەلىپ, ءان سالىپتى» دەسە, وعان اۋزىمىزدىڭ سۋى قۇرىپ, تامسانىپ وتىرامىز.
وتكەن جولى الەۋمەتتىك جەلىلەردە توي ۇستىندەگى انايى قىلىقتاردىڭ ۇدەپ بارا جاتقانىن بەينەلەيتىن ۆيدەوروليكتەر جاريالاندى. كادىمگى, قازاقى تويدىڭ ءۇستى… بىراق, انايى قىلىق كورسەتكەن قىز بەن جىگىتكە «ءاي, توقتات» دەپ وتىرعان ءبىر ادام جوق, ءبارى ءماز-ءمايرام كۇلكىگە كەنەلگەن… اۋ, سول جەردە الگى جونسىزدىكتى تىياتىن اۋزى دۋالى قاريانىڭ دا قالماعانى ما؟
شىندىعىندا, بۇگىنگى تويلاردا ءتۇرلى «سالتتى» كورىپ ءجۇرمىز. ايتەۋىر, ىشىمىزدەن تىنىپ, تىمىرايىپ وتىرامىز. كوبىنەسە بۇگىنگى ۇيلەنۋ تويلارىندا ەكى جاس ورتاعا شىعىپ, اتا-ەنەلەرىنە تورت اساتاتىن «ءداستۇر» بار. ءبىر جاعىنان بۇل دا دۇرىس شىعار…
الايدا, جاس كەلىننىڭ اتاسىنا تورت اساتقانى سىرت كوزگە تۇرپىدەي تيەدى ەكەن. ءبىزدىڭ بۇرىنعى يبالى جەڭگەلەرىمىز اتا-ەنەسىنە ايىرمەن اۋزىنا تاماق ۇسىنباق تۇگىلى, كوزدەرىنە تىك قاراماعان عوي… سونىمەن, وسىنداي داستۇرگە جات قىلىقتار جالعاسا بەرسە, قازاق تويى قايدا بارادى…؟
ازامات ەسەنجول
