جاڭالىقتار

قازاقىلىق قازىعى

فوتو-1

رەداكتسيادان بەرىلگەن تاپسىرمانى الىپ, كورسەتىلگەن نومىرگە تەلەفون شالدىق. كەز­دەسۋ كۇنىن بەلگىلەدىك تە, ەسماحانوۆتار اۋلەتىنە قوناق بوپ تۇستىك. قوناققا ۇركە قارايتىن قالالىقتار ما دەگەن وي مازالاي تابال­دى­رىقتان اتتاعانبىز, جايىل­عان اق داستارحاندى كور­گەندە كوڭىلىمىزدەگى كۇدىك بىردەن سەيىلدى.

بار ءدامدىسىن داستارحانعا قويىپ, ءتورت كوزدەرى تۇگەل كۇتىپ وتىر ەكەن. ارنايى شاقىرىلعاندىقتان ەمەس, ءوزىمىز قالاپ كەلگەندىكتەن ءبىز دە قوناقتىعىمىزدى بۇلداماي كىشىرەيە سالەمدەستىك. دەگەنمەن, جاسىنىڭ 75-كە كەلگەنىنە قاراماي كۇليا اپامىز ءتوردى بىزگە ۇسىندى. جانىنا جاقىن وتىرعىزىپ ءجون سۇرادى. جۋر­­ناليستىك جۇمىسىمىزدى ەمەس, تۋعان جەرىمىزدى, اۋىل-ەلدىڭ امان­­­دىعىن, اتا-انامىزدىڭ حال-جاع­دايىن. بارلىعىنىڭ جاقسى ەكە­نى­نە شۇكىرلىگىمىزدى ايتىپ, كەلگەن جۇ­مىسىمىزدىڭ ءمان-جايىن ۇق­تىر­دىق.
شاڭىراقتىڭ بىرلىگى مەن بەرەكەسى, ىرىسى مەن ىنتىماعى سىنعا تۇسەتىن «مەرەيلى وتباسى» بايقاۋىنا بۇل اۋلەت ابدراحمانوۆ بىرلىك ەسماحان­ۇلىنىڭ شاشباۋىن كوتەرە قاتىسىپ وتىر. قارا شاڭىراقتىڭ ءتۇتىنىن ءتۇزۋ شىعارىپ وتىرعان بىرلىك ەسما­حان­ۇلى اقمولا وبلىسى جولىمبەت رۋدنيگىندە دۇنيەگە كەلىپ, ورتا مەك­تەپتى سوندا ءتامامدايدى. جاستايىنان اكە ماماندىعىنا اڭسارى اۋعان بىرلىك اعامىز قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ, گەولوگيا سالاسىندا ەڭبەك ەتە­دى. جۇمىستا جەتىستىككە جەتىپ, ءبى­راز تاجىريبە جيناپ, ءوز الدىنا جەكە «اتريو» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىن اشادى. بۇگىندە بىرلىك اعا وسى كاسىبىنەن ناپاقا تاۋىپ, ايرانداي ۇيى­عان وتباسىنىڭ بەرەكەسىن كىرگىزىپ وتىر. اكەسى دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن اناسىن استاناعا كوشىرىپ الىپتى. اۋىل ومىرىنە ۇيرەنىپ قالعان اجەي قالانىڭ قاربالاس تىرشىلىگىنە دە كوندىككەن. كەلىنى جاننا مەن كەنجەسى بىرلىكتىڭ التىن اسىقتاي ءبىر ۇلى مەن ەكى قىزىن قاناتىنىڭ استىنا الىپ, قازاقى تاربيە بەرىپ وتىر. بالالارىن وسكەنشە باققان ول ەندى نەمەرەلەرىن باقپاق. ەنە مەن كەلىن ءبىر شاڭىراق استىندا ءبىرىن-ءبىرى قاس-قاباقپەن ۇعىساتىنىن دا بايقادىق. جاننا جەڭگەي ەنەسىن سىيلايتىن ەستى كەلىن بولسا, كۇليا اپا كەلىنىن قىزىنداي كورىپ وتىر. وسىنداي ىنتىماعى جاراسقان وتباسىنىڭ قىزىعى دا, شىجىعى دا – جاڭاعى ءۇش بالاپانى. اكە-شەشەلەرىنىڭ ءوز قۋانىشتارى, اپالارىنىڭ كوز قۋانىشتارى بولىپ وتىرعان ءۇش بۇلدىرشىنگە دە بىرەر سۇراق قويدىق. بىرلىك اعانىڭ تۇڭعىشى انەل قالامىزداعى № 54 مەكتەپتىڭ 8-سىنىبىن ءبىتىرىپتى. گيتارانىڭ قۇلاعىندا وينايتىن ونەرلى قىز بوس ۋاقىتىندا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنەتىن كورىنەدى. ال ورتانشى ۇلدارى داۋرەن فيزيكا-تەحنيكالىق ليتسەيدىڭ 5-سىنىبىن ءبىتىردى. قارشادايىنان شارشى تاقتاعا قۇمارتقان جەتكىنشەك شاحماتتان III رازرياد يەسى ەكەن. اجەسىن اينالسوقتاپ شىقپاي جۇرگەن كەنجە قىز زارا كەلەر كۇزدە ءبىرىنشى سىنىپقا قادام باسپاق. ءبىز بارعان كەزدە ۇشەۋى ءبىر كۇنگى جەتكەن جەتىستىكتەرىن ايتىپ, اكەلەرىنەن قولپاشتاۋ كۇتىپ وتىردى. قامقور اكە ساباقتارىنىڭ جاي-جاپسارىن سۇراپ, العان باعالارىنا قاراي ماقتاپ, ماڭدايلارىنان يىسكەپ قويدى.
اۋلەتتىڭ دەمالۋ ءداستۇرى دە ەرەكشە. «جازدىڭ كۇنى تابيعات اياسىنا ءجيى شىعىپ, تازا اۋامەن تىنىستاساق, قىستا شاڭعى تەۋىپ, شانامەن سىرعاناۋدى جانىمىز سۇيەدى. وعان قوسا «ءولى رازى بولماي ءتىرى بايىمايدى» دەگەن دانا حالقىمىزدىڭ ءداستۇرىن ساقتاپ, اتا-بابا ارۋاعىنا قۇران باعىشتاپ, اۋلەت بولىپ باس قوسىپ تۇرامىز» دەيدى بىرلىك اعا.
كورگەن ساتتەن كوزىمىزگە وتتاي باسىلىپ اۋىلداعى اپامىزدى ەسكە سالعان كۇليا اجەنى دە اڭگىمەگە تارتتىق. «شالىم دۇنيەدەن وتكەلى 4-5 جىل بولدى, وسىندا قونىس اۋداردىم» دەپ باستادى ول كىسى اڭگىمەسىن. «شالىم» دەپ وتىرعانى – ەسماحان سەيىتقازىۇلى. ول كىسى ششۋچە قالاسىنداعى تاۋ-كەن تەحنيكۋمىن ءبىتىرىپ, 1957 جىلى اقمولا وبلىسىنداعى جولىمبەت رۋدنيگىنە جولدامامەن قىزمەتكە ورنالاسادى. كەيىن وسى رۋدنيكتىڭ ديرەكتورى دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلەدى. كۇليا اپا ەكەۋى 50 جىلدان اسا جولىمبەتتە تۇ­رىپتى. سول جەردە ەكى ۇل, ءبىر قىز دۇنيەگە كەلىپ, قۇدايدىڭ بەرگەن قىزىق-قۋانىشىن قاتار كورەدى. كۇليا اپا جولىمبەت رۋد­نيگىندەگى بالاباقشادا تاربيەشى بولىپ قىزمەت اتقارادى. «30 جىلعى جۇمىس تاجىريبەم مىنا نەمەرەلەردى تاربيەلەۋدە پايداعا اسىپ وتىر» دەدى اپامىز ازىلدەپ. ومىردەن ءوز ورىندارىن تاپقان ۇل-قىزدارى – ءوز الدارىنا وتاۋ تىككەن, ءبىر-ءبىر شاڭىراقتىڭ يەلەرى. ءۇيدىڭ ۇلكەنى مارات ەسماحانۇلى اقمولا وبلىسىنىڭ ۆوزنەسەنسك اۋىلىندا مەكتەپ ديرەكتورى بوپ قىزمەت اتقارسا, جالعىز قىزدارى دا استانا قالاسىنداعى №1 مۋزىكا مەكتەبىندە ۇستازدىق ەتەدى.
كۇليا اپا سيىر ساۋىپ, قۇرت قاي­ناتقان كۇنىن ساعىنسا دا, بالا-شا­عانىڭ قاسىندا, نەمەرەلەرىمنىڭ قىلىعىن قىزىقتاپ وتىرعانىم جاقسى دەيدى. ونىڭ ۇستىنە قالادا شارۋاسى دوڭگەلەپ تۇرعان ۇلىن «اۋىلعا كەل» دەپ قيناعىسى دا جوق. ۇلى مەن كەلىنىنە «قىزمەتتەرىڭدى ادال اتقارىپ, ەلگە ەڭبەكتەرىڭدى ءسىڭىرىڭ­دەر» دەپ اقىلىن ايتىپ وتىر. «جورا-جولداستارىڭدى سىيلاڭدار, كىسىنى سەن سىيلاساڭ, كىسى سەنى سىيلايدى» دەپ, ەسماحانوۆتار اۋلەتىنىڭ قازاقىلىعىنىڭ قازىعىنداي بوپ وتىرعان كۇليا اپا بالا-شاعاسىنا ريزا, بۇگىنىنە شۇكىر كوڭىلمەن ءبىزدى شىعارىپ سالدى.
ءۇش بالادان جەتى نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اياۋلى اجە, اناسىنىڭ قامىن جاساعان قامقور ۇل, ەنەنىڭ بابىن تاپقان ەپتى كەلىن. ەسماحانوۆتار ءاۋ­لەتىنىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى وسىنداي.

دوسجان سقاقوۆ

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button