قوبىز شاناعىندا قوزداعان سارىن
مىڭجىلدىقتار توعىسىندا قازاق ولەڭىنە مەزگىل مىنەزىندەي قۇيىنداتىپ كەلگەن اقىنداردىڭ ءبىرى – مارالتاي ەدى. قازاق حالقىنىڭ ەلەۋلى كەزەڭىنە اينالعان ءولىارا شاقتا ادەبيەت تابالدىرىعىن اتتاعان. ول — بەلگىلى اقىن شايىر مەيىرحان اقداۋلەتۇلى ايتپاقشى, «ولەڭدەگى وتىرىك ىزىلۋدىڭ سالتىن بۇزعان اقىن». ءوز كەڭىستىگىن ءوزى مىسە تۇتپاعان شايىر «ءداستۇردەن تىس» ولەڭدەر جازدى. ول شىعارمالارى بەلگىلى ءبىر ءجۇيەگە باعىنا المايتىن اقىننىڭ مىنەزىندەي داۋىلدى دا جاۋىندى دۇنيەلەر بولاتىن. ءومىردى ءوزىنىڭ جۇرەگىنەن شىققان جىرلاردىڭ تاعدىرى دەپ تۇسىنەتىن, باسىن تاۋعا دا, تاسقا دا سوققان تاعدىر يەسىنىڭ كوز جاسى دەپ بىلەتىن مارالتاي اقىننىڭ شىعارماشىلىعى – ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ادامدىق جانە ازاماتتىق قاسيەتتەردىڭ جيىنتىعى. «دۋلىعامنىڭ توبەسى, تۋعان ايداي بولماسا, باتىرشىلىق سۇرمەن-ءدى» دەگەن شالكيىزدىڭ رۋحتى ومىرلىك قاعيداسى مارالتايدىڭ بولمىسىندا دا ولەڭدەرى ارقىلى كورىنىس تاپتى. «تارپاڭ تۇلعالى, كىسى بەينەلى» اقىننىڭ جىرلارىندا ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ كوركەم شىندىعى ايقىن تاڭبالاندى. ەگەر, ول شىندىقتى ءومىر مەن ءولىم دەپ تۇسىنەتىن بولساق, ەكى ارالىقتاعى تىلسىم پەردەنى جەلپىپ وتكەن شايىر دا وسى مارالتاي بولاتىن. وعان ءومىر وگەي ەمەس, دەگەنمەن, ءولىم دە جات ەمەس. تۋمىسىنان تالانتتى اقىن تاعدىرمەن تايتالاسا ءجۇرىپ قازاق ولەڭىنە تاعدىرلى جىرلار بەردى, قازاقى كەڭىستىكتە وتتى پوەزيا جاسادى. ونىڭ باستى مۇڭداسى دا, سىرلاسى دا قاسيەتتى ولەڭ بولدى. كيەلى رۋحتار قالقىعان كەڭسايداعى مۇقاعالي بەيىتى مارالتايدىڭ تاعدىرىمەن ساباقتاس. قالامىنىڭ ۇشىنا تاعدىرلى دۇنيەلەردى بايلاعان قاستەرلى مەكەن. مارالتايدى وقىعاندا تاعدىردىڭ تالايلى ساتتەرىن ادامعا ءتان ەرەك رۋحپەن جەڭە ءبىلۋى كەرەكتىگىن تۇسىنەسىڭ جانە سوعان ءوزىڭ دە كۋا بولاسىڭ. وزىندىك ويلاۋ جۇيەسى وقشاۋ, ءسوز ساپتاۋ مانەرى ەرەكشە اقىننىڭ قازاق ولەڭىندەگى قولتاڭباسى سول ءۇشىن دە ايقىن. ونىڭ ولەڭدەرىنەن باعزى زاماندارداعى قوبىزدىڭ قىل ىشەگىنەن سارىن سەكىلدى بوزداپ توگىلگەن كوڭىل اڭعارىلادى.
قازتۋعان مەن دوسپامبەتتەن باستاۋ الىپ, ابايدى ءپىر تۇتقان, ماعجان مەن مۇقاعاليدان قايتا تۇلەگەن مارالتاي ءۇشىن ولەڭنىڭ كيەسى ەرەكشە. دۇنيەنىڭ بوياماسىز سۋرەتى, عۇمىردىڭ قايتالانباس كورىنىستەرى اقىن جىرلارىندا ازبايتىن ءسوز جانە توزبايتىن تالعاممەن استاسىپ جاتادى. مارالتايدىڭ كوزى عانا كورە الاتىن كوركەمدىك تۇيسىكتىڭ ساۋلەلى شۋماقتارى بار.
تاعدىر تاقتاسىنداعى جازۋدى قيامەت كۇنىندە اقىنداردىڭ كوز جاسى عانا وزگەرتە الادى دەگەن تۇسىنىك بار. اللانىڭ امىرىمەن اقىرەت كۇنى بولىپ, ماقشار سوتى ءۇشىن تارتىلعان كەرنەي مەن دابىلدىڭ ۇنىنەن كۇللى ادامزات قاۋىمى قايتا تىرىلگەندە ەڭ العاشقى جاۋاپ تا اقىنداردان الىنادى دەيدى. ادامزاتتىڭ ارداقتىسى مۇحاممەد (س.ع.س.) پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە دە «دۇنيەگە مەنەن كەيىن پايعامبارلار ەمەس, اقىندار كەلەدى» دەگەن سوزدەر بار. دەمەك, اقىندىق دەگەن اللادان بەرىلەتىن ەڭ ۇلكەن سىي بولاتىن بولسا, ونىڭ ازاپتى دا بۇرالاڭ جولدارى سونشالىقتى كۇردەلى. ونى ءومىردىڭ وتكەلدەرىندەي كەشىپ ءوتۋ ناعىز اقىننىڭ عانا ماڭدايىنا جازىلارى حاق.
تاعدىر — تالايىنا شىن اقىننىڭ شىنايى باقىتى بۇيىرعان مارالتاي رايىمبەكۇلى كۇرەڭ كۇزدىڭ كەشىندە استانا جۇرتشىلىعىمەن كەزدەستى. كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا ارقالى اقىننىڭ «اسسالاۋماعالەيكۋم, استانا!» اتتى جىر كەشى ءوتتى. كەش شىمىلدىعىن اقىننىڭ قىزى ارنۇر اكەسىنىڭ باس قالامىز استاناعا ارناعان ولەڭىمەن اشىپ بەردى. ال, حالقىمىز «باقتىڭ كوزى تۇسكەن ادام» دەپ باعا بەرگەن ءايگىلى اكتەر ءاسانالى ءاشىموۆ مارالتاي تۋرالى ءجۇرەكجاردى لەبىزىن ءبىلدىرىپ, سوڭىنان اقىننىڭ ولەڭىن وقىدى. جۇرتشىلىقپەن ساحنادا ەمەس, ساحنا تورىندەگى ەكران ارقىلى تابىسقان كەش اۆتورى «رۋحاني انام» دەپ ارداقتاعان قازاق پوەزياسىنىڭ پاديشاسى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ باتاسىن الدى. كەش بارىسىندا ءسوز العان قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ارمان قىرىقباەۆ اقىن تۋرالى ايتا كەلە: «مارالتاي قازاققا بەرگەنىنەن بەرەرى كوپ اقىن. ونىڭ بۇگىنگى كەشى حالىقتىڭ ورتاسىندا ارقالانىپ, شابىتتانۋىنا اشىلعان جول بولسىن» دەدى. ال, مارالتاي ساحناعا شىعىپ ولەڭ وقىعان ساتتە جان-دۇنيەسى تەبىرەنگەن تىڭدارماندار اقىنعا دەگەن قوشەمەتىن ايامادى. وزەگىن ولەڭ بۋعان اقىن دا ءوزىنىڭ تاعدىرىنان سىر شەرتتى. سونداي-اق, كەش بارىسىندا تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ, قادىرعالي كوبەنتاي, شاكيزادا, گۇلنۇر ورازىمبەتوۆا, بيبىگۇل ساۋىتوۆا, ومىرقۇل اينيازوۆ, ەركىن شۇكىمانوۆ, ەرشات قايىرحان سەكىلدى تانىمال ونەر جۇلدىزدارى اقىن ولەڭدەرىنە جازىلعان اندەردى ورىندادى.
حاميت ەسامان