ۇيرەنەتىن ۇردىستەر

قوعامدىق كولىك قالاي تارتىمدى بولادى؟

ءىرى قالالاردىڭ كۇرە تامىرىنا قان جۇگىرگەندەي, ەرسىلى-قارسىلى اعىلىپ جاتقان كولىكتەر ىشىندە قوعامدىق كولىكتى ازداپ كەزدەستىرۋىڭىز مۇمكىن. ويتكەنى قالا تۇرعىندارىنىڭ 25 پايىزى عانا اۆتوبۋستارعا وتىرىپ, دىتتەگەن جەرىنە جەتەدى ەكەن.

[smartslider3 slider=462]

دامىعان ەلدەردەگى قوعامدىق كولىك سالاسىنىڭ ەسەبىنە شولۋ جاساپ, ونىڭ ايتارلىقتاي ءتيىمدى ەمەسىن بىلدىك.

قوعامدىق كولىكتىڭ ناقتى تابىسى شۆەيتساريادا شىعىننىڭ 72 پايىزىن قۇراسا, ۇلىبريتانيا مەن گەرمانيادا – 60-68 پايىز ارالىعىندا, اۆستريا, فرانتسيا, شۆەتسيا 50 پايىزعا جەتپەيدى, ال يتاليا – 30 پايىز, نيدەرلاندى 22 پايىزدى قۇرايدى ەكەن.

بۇل ەلدەردەگى قوعامدىق كولىك سالاسىنىڭ ساياساتى ونىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدىلىعىن قاپەرگە العان. تومەن تاريفتەردى نەمەسە جەڭىلدىكتەردى بەلگىلەۋ قوعامدىق كولىكتى ەڭ الدىمەن كىرىسى تومەن جولاۋشىلار ءۇشىن قولجەتىمدى ەتۋ ماقساتىمەن بايلانىستى. قارتتارعا, بالالارعا, مۇگەدەكتەرگە جەڭىلدىكتەر بەلگىلەنگەن.
قوعامدىق كولىكتى دامىتۋعا نەگىزگى قاراجات ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك, ايماقتىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارىنان تۇسەدى. ولاردىڭ بۇل پروتسەسكە قاتىسۋ دەڭگەيى ءارتۇرلى فاكتورلارمەن انىقتالادى: ۇلتتىق داستۇرلەر, قالا تىعىزدىعى, ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر, فەدەرالدىق, ايماقتىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك ساياساتى جانە ت. ب. قارجىلاندىرۋ ادىستەرىندە دە ايىرماشىلىقتار بار. كانادا مەن دانيادا قوعامدىق كولىكتىڭ كاپيتالىن جانە پايدالانۋ شىعىندارىن قارجىلاندىرۋ تەك ايماقتىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى (ەرەكشە جاعدايلاردا مەملەكەتتىك قارجى). مۋنيتسيپاليتەت قوعامدىق كولىكتەردىڭ پايدالانۋ شىعىندارىن ءىشىنارا وتەيتىن سۋبسيديالار بەرەدى. بەلگيادا مەملەكەت وپەراتسيالىق قىزمەتتىڭ بارلىق قۇنىن سۋبسيديالايدى. فرانتسيادا جەكە كاپيتال قالالىق كولىكتى دامىتۋدى قارجىلاندىرۋعا تارتىلادى.
نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشۋ قولدانىستاعى تاسىلدەردى تۇبەگەيلى قايتا قاراۋدى, كولىك تۇرلەرى اراسىنداعى باسەكەلەس­تىك جاعدايدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگىن, جولاۋشىلارعا ەڭ ءتيىمدى تاسىمال قىزمەتتەرىن تاڭداۋ ەركىندىگىنىڭ مۇمكىندىگىن ەسكەرەتىن ءىرى قالالار ۇردىسىمەن تانىسۋ ماڭىزدى بولماق.
قوعامدىق كولىكتىڭ دامۋى مەن جۇمىسىندا ۇلكەن جەتىستىككە جەتكەن فينليانديانىڭ تاجىريبەسى ەڭ ءتيىمدى بولىپ كورىندى. ەل ەكونوميكاسىنىڭ وسى سالاسىنا قوعام مەن بيلىكتىڭ كوزقاراسىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون. حەلسينكي (500 مىڭعا جۋىق تۇرعىنى بار) – قالالىق جولاۋشىلار كولىگىنىڭ جۇمىس ىستەۋى تۇرعىسىنان بىرەگەي قالا. ءدال وسى ەلدەي ەۋروپادا نەمەسە بۇكىل الەمدە اۆتوبۋس, ترامۆاي, مەترو, پويىز, پاروم جانە قا­يىعىمەن ماقتانا الاتىن قالا جوق شىعار.
حەلسينكي – ۇلكەن تەڭىز پورتى. ال سۋمەن قاتىنايتىن كولىكتىڭ ءجۇرۋ اقىسى قۇرعاقتاعى جولاۋشىنىڭ كولىك بيلەتىمەن بىرىكتىرىلگەن. قالادا 100-دەن استام اۆتوبۋس باعدارى مەن 11 ترامۆاي جەلىسىنىڭ جولى بار. مەترونىڭ جالپى ۇزىندىعى – شامامەن 30 شاقىرىم. قالالىق جولاۋشىلار كولىگىنىڭ قالالىق مارشرۋتتىق جەلىسى, ەۋروپالىق ستاندارتتارعا سايكەس, جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە قالالىق جولاۋ­شىلار كولىگىنىڭ ايالداماسىنا بەس مينۋتتا جەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. اۆتوبۋس باعىتتارى Volvo جانە Scania اۆتوبۋستارىمەن جۇرەدى. حەلسينكي قالاسىندا جولاۋشىلار كوپ جۇرەتىن باعىتتاردا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن قوسىمشا ۇزىن اۆتوبۋستار (15 مەترلىك, ءۇش ءوستى) قولدانىلادى.
ءبىز بۇل قالانىڭ ترامۆاي, مەترو سالاسىنا توقتالماۋعا تىرىستىق. ءبىزدىڭ قالامىزدىڭ مىسالىندا بۇل كولىكتەر قولدانىستا جوق.
بارلىق جولاۋشىلار جولاقىسىن ۇزاق مەرزىمدى بيلەتپەن نەمەسە جۇرگىزۋشىگە قولما-قول اقشا بەرۋ ارقىلى تولەيدى. ال تۋريستەر حەلسينكي كارتاسىن قولدانادى. بۇل – 1-5 كۇن ارالىعىندا جول ءجۇرۋ بيلەتى, ونىڭ قۇنىمەن مۇراجايلار مەن كورمەلەرگە تەگىن كىرۋ قاراستىرىلعان.
حەلسينكي قالاسىنىڭ وسى سالاداعى تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى اۆتوبۋس بيلەتتەرى زونالارعا بولىنگەن. بىرەگەي بيلەتپەن قالاداعى بارلىق كولىكپەن جۇرە الاسىز. ال ىشكى بيلەتتى قالانىڭ بەلگىلى ءبىر جەرىندە كولىكپەن جۇرۋگە بولادى. بيلەتتىڭ قۇنى ءجۇرۋ ايماعىڭىزعا قاراي وزگەرەدى. جەتى جاسقا دەيىنگى بالالارعا جولاقىسى تەگىن, سونىمەن بىرگە بالاسىمەن قوسا اربا سۇيرەتكەن انا دا جولاقىسىن تولەمەيدى. 7-17 جاس اراسىنداعى بالالارعا جولاقىسىنىڭ جارتىسىن تولەسە, ستۋدەنتتەر 45 پايىزدىق جەڭىلدىكپەن جۇرەدى. باعدارلاردىڭ باسىمى تاڭعى بەس-التىدان تۇنگى بىرگە دەيىن قاتىنايدى. تۇنگى مارشرۋتتار جۇمىس ىستەيدى. اۆتوبۋستار بارلىق ايالدامارعا توقتامايدى. جولاۋشى قول كوتەرىپ, كەرەك باعدارىنا سايكەس كولىكتى توقتاتا الادى. تۇسەتىن بولساڭىز, «Stop» تۇيمەسىن باسۋ ارقىلى قاجەت جەرىڭىزدە ءتۇسىپ قالاسىز.
فينليانديانىڭ تۇرعىندارعا كولىكتىك قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىن ۇيىمداستىرۋ تاجىريبەسى نازار اۋدارارلىق. اتاپ ايتقاندا, مارشرۋتتاردى كولىك ۇيىمدارى اراسىندا كونكۋرستىق نەگىزدە بولۋگە نەگىزدەلگەن. بۇل ءىرى ترانسۇلتتىق كومپانيالاردى جۇمىسقا تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى ءارى قالا بيۋدجەتىنە تۇسەتىن جۇكتەمەنى ەداۋىر ازايتادى جانە زاماناۋي كولىكتەردى ساتىپ الۋعا قاراجاتتى ءتيىمدى بولەدى.
ماركەتينگ ادىستەرى مەن جارنامالاردى قولدانۋ جول ءجۇرۋ بيلەتتەرىن ساتۋدى وڭتايلاندىرۋعا جانە ودان تۇسەتىن كىرىستى ۇلعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قوعامدىق كولىكتە جول ءجۇرۋ اقىسىن تاراتۋ كەز كەلگەن ءونىمدى جارنامالاۋ سياقتى جۇزەگە اسىرىلادى. Smartكارتا جۇيەسى ارقىلى جول ءجۇرۋ اقىسى كىرىس جيناۋدى وڭتايلاندىرادى, بۇل ەڭ ءتيىمدى قارجىلىق جوسپارلار ءۇشىن جول ءجۇرۋ اقىسىن جيناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جۇيە كىرىستى جيناۋدى جەڭىلدەتەدى جانە قول ەڭبەگىنىڭ كولەمىن ازايتادى, جۇرگىزۋشىنىڭ نازارىن اۋدارمايدى جانە ايالدامالاردا تاسىمالداۋدى كەشىكتىرمەيدى, بۇل ۋاقىت پەن اقشانى ايتارلىقتاي ۇنەمدەيدى.
بۇل ءادىستىڭ تيىمدىلىگىن ەلوردالىقتار دا سەزىندى دەۋگە بولادى. بىرىڭعاي تولەم كارتاسى ەنگەلى كوپ بولماسا دا, جولاۋشىلارعا قولما-قول بيلەت ساتۋ ءبىرشاما جەتىلدىرىلدى.
بۇل رەتتە اۆتوموبيل قوزعالىسىن قامتاماسىز ەتۋدە بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىن ىزدەستىرۋ ءجۇرىپ جاتىر. ءابسوليۋتتى تازا ءتاسىل – بۇل سۋتەگى قوزعالتقىشى. ودان اۋاعا شىعاتىن زياندى قوسپالار بولمايدى, بار بولعانى بولىنەتىن وتتەگى مەن سۋ بۋىنىڭ قورشاعان ورتاعا زيانى جوق. دەگەنمەن ونى وندىرىسكە ەنگىزۋ قىمباتتىعىنا بايلانىستى كەيىنگە شەگەرىلىپ وتىر. تەك وتە باي ەلدەر عانا موتوريزاتسيانىڭ جوعارى دەڭگەيىن كوتەرە الادى.
تاعى باستى نارسە جان باسىنا شاققانداعى اۆتوكولىكتەردىڭ وسۋىمەن جانە قالانىڭ ورتالىق ماگيسترالدارىنداعى جۇكتەمەنىڭ كوپتىگىمەن ۇلكەن سى­يىمدىلىقتاعى جولاۋشىلار اۆتوكولىگى مەن ەلەكتر تاسىمالىن دامىتۋعا باستى نازار اۋدارۋ قاجەتتىگى كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن جوق. ماماندار كوممۋنالدىق كولىكتە جولاۋشىلاردى تاسىمالداۋدى 70 پايىز دەڭگەيىندە قامتاماسىز ەتۋ قاجەت, قالعان كولەم جەكە جانە كوممەرتسيالىق كولىكتە ورىندالادى دەپ شەشتى. ەگەر الەمدەگى ءىرى قالالاردىڭ جەرگىلىكتى بيلىگى بۇل جاۋاپكەرشىلىككە ادال بولماسا, وندا ءبىز قالالىق ەكولوگيالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋىنا, حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىنىڭ تومەندەۋىنە جانە ەنەرگيانى كوپتەپ تۇتىنۋعا تاپ بولامىز. ونىڭ سوڭى ەكولوگيالىق اپاتقا الىپ كەلەدى.
 

تاعىدا

ايگۇل ۋايسوۆا

اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button